Κουνουστισαμε Μπογιαλικιωτικα…

Την Κυριακή 21 Αυγούστου, στο προαύλιο της Βιβλιοθήκης Ξυλαγανής

Με τους Γιώργο Ι. Κουφάκη, Αναστάσιο Καραγιαννάκη και Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη

Τις τελευταίες εβδομάδες ο οικισμός της Ξυλαγανής «πρωταγωνιστεί» πολιτιστικά με τις δράσεις που διοργανώνει, και με αφορμή την επέτειο των εκατό χρόνων από την ίδρυση του οικισμού, αλλά και χάρη στην έντονη δραστηριοποίηση των συλλόγων και των φορέων του, με τον Πολιτιστικό Όμιλο Ξυλαγανής, τον Σύλλογο Πατεράδων Ξυλαγανής και τον Σύλλογο Γυναικών του οικισμού να πρωτοστατούν για την ενίσχυση της πολιτιστικής παραγωγής του τόπου, και όχι μόνο.

Μεταξύ των εκδηλώσεων που διοργανώθηκαν και αυτή της παρουσίασης του πονήματος του Γιώργου Ι. Κουφάκη, με τίτλο «Μπογιαλίκια Ανατολικής Ρωμυλίας» (εκδ. Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή 2022) το απόγευμα της Κυριακής 21 Αυγούστου, στο προαύλιο της Παιδικής και Εφηβικής Βιβλιοθήκης Ξυλαγανής, από τις εκδόσεις Παρατηρητής της Θράκης και τον Σύλλογο Γυναικών Ξυλαγανής.

Τη νέα αυτή έκδοση, που διαιρείται σε πέντε μέρη και συγκεφαλαιώνει την ιστορία των Μπογιαλικιωτών, τους κανόνες που διέπουν τη γλωσσική τους διάλεκτο, αλλά και τα ήθη και τα έθιμά τους, κ.ά., παρουσίασαν στο κοινό ο ίδιος ο συγγραφέας, που αναφέρθηκε εκτενώς στη δομή του βιβλίου και μοιράστηκε ιστορίες που βίωσε ή που του μετέφεραν παλαιότεροι Μπογιαλικιώτες στην τοπική διάλεκτο, ο κ. Αναστάσιος Καραγιαννάκης, καθηγητής χειρουργικής του ΔΠΘ, ο οποίος παρουσίασε τον τρόπο με τον οποίο ο ίδιος βίωσε και βιώνει τον πολιτισμικό πλούτο των Μπογιαλικιωτών, και η κ. Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη, φιλόλογος και επιμελήτρια εκδόσεων στον συντονισμό.

Αναλυτικότερα όμως…

Λαμπρινή Παπαδοπούλου, «Ο Γ. Κουφάκης χαρτογραφεί την Ξυλαγανή ιστορικά, γλωσσικά, πολιτιστικά και λαογραφικά»

Την εκδήλωση προλόγισε η κ. Λαμπρινή Παπαδοπούλου, Πρόεδρος του Συλλόγου Γυναικών Ξυλαγανής και ενός εκ των συνδιοργανωτών, που επισήμανε τα ακόλουθα: «Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενη που σήμερα στην Παιδική και Εφηβική Βιβλιοθήκη της Ξυλαγανής πραγματοποιείται μια ακόμα βιβλιοπαρουσίαση ενός συντοπίτη μας, του Γεώργιου Κουφάκη. Είναι μια ευτυχής συγκυρία που η έκδοση και η βιβλιοπαρουσίαση του εγχειρήματος του κ. Κουφάκη συμπίπτει με τα εκατό χρόνια ζωής στην Ξυλαγανή και την εγκατάσταση των πρώτων προσφύγων στο χωριό μας. Εκατό χρόνια ζωής στην Ξυλαγανή έρχονται να αλληλοεπικοινωνήσουν με το βιβλίο του κ. Κουφάκη, ο οποίος χαρτογραφεί την Ξυλαγανή μας ιστορικά, γλωσσικά, πολιτιστικά και λαογραφικά. Μαρτυρίες, ιστορικά δεδομένα, διαλεκτικά χαρακτηριστικά, πλούσιο φωτογραφικό υλικό μπορεί κανείς να δει διαβάζοντας το βιβλίο: “Μπογιαλίκια, Ανατολικής Ρωμυλίας”.

Θέλω να ευχαριστήσω θερμά τους ομιλητές της αποψινής βραδιάς, ξεκινώντας από τον συγγραφέα και τον Αναστάσιο Καραγιαννάκη, οι οποίοι συμμετείχαν φέτος στη διδασκαλία των Ξυλαγανιώτικων στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, αλλά και τη συντονίστρια της αποψινής μας βιβλιοπαρουσίασης, Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη, η οποία θέλησε να ενισχύσει την τοπική βιβλιοθήκη και οργάνωσε με τη βοήθεια του Συλλόγου Γυναικών την αποψινή εκδήλωση.

Να είμαστε πάντα δυνατοί και δημιουργικοί για το χωριό μας, για την πολιτιστική παρακαταθήκη που μας άφησαν οι πρόγονοί μας και για τις αξιέπαινες προσπάθειες των νέων γενιών».

Ζωή Κοσμίδου, «Μεγάλη η χαρά μου για την πολιτιστική αναζωογόνηση  της  Ξυλαγανής και την επαναλειτουργία της Δημοτικής Βιβλιοθήκης»

Χαιρετισμό απηύθυνε στη συνέχεια η κ. Ζωή Κοσμίδου, Σύμβουλος Πολιτισμού της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και ξυλαγανιώτισσα εξ αγχιστείας, η οποία, αφού συνεχάρη τον συγγραφέα για την έκδοση, μοιράστηκε τη χαρά της για την ευκαιρία που δόθηκε φέτος και σε συνεργασία με τους τοπικούς συλλόγους να διοργανωθούν στην περιοχή μια σειρά αξιόλογων εκδηλώσεων πολιτισμού. Μετέφερε επίσης την ικανοποίησή της για την αναβίωση της βιβλιοθήκης της Ξυλαγανής, τονίζοντας δε πως θα είναι πάντοτε στο πλευρό τέτοιων δράσεων τόσο η ίδια όσο και η Περιφέρεια.

Μιχάλης Βασιλειάδης, Οι ενέργειες του Δήμου Μαρωνείας-Σαπών για την προστασία υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς

Ακολούθως, ο εκπρόσωπος του Δημάρχου Μαρωνείας-Σαπών κ. Μιχάλης Βασιλειάδης και Πρόεδρος της ΕΛΜΕ Ροδόπης, αφού ευχαρίστησε τους παρευρισκόμενους που στηρίζουν τις εκδηλώσεις του οικισμού, μοιράστηκε την πρώτη του «επαφή» με τον κ. Κουφάκη, η οποία πηγαίνει αρκετά πίσω στον χρόνο, τον καιρό που έδινε ο ίδιος πανελλαδικές εξετάσεις, οπότε και είχε τα βοηθήματά του που τον βοήθησαν να πετύχει υψηλές επιδόσεις. Στη συνέχεια, ο ίδιος τόνισε πως η νέα αυτή έκδοση του κ. Κουφάκη καταφέρνει και αποτυπώνει το ποικιλόμορφο και πολυδιάστατο χρώμα της πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου, προσκαλώντας παράλληλα σε ένα ανοιχτό κάλεσμα: να δοθεί μεγαλύτερη σημασία στην πολιτιστική κληρονομιά του τόπου, υλική και άυλη. Τόνισε δε πως ο Δήμος έχει ήδη προχωρήσει σε κατάλληλες κινήσεις ώστε να κατατεθούν προτάσεις, με στόχο να ενταχθούν μνημεία του τόπου υπό την προστασία της Unesco.

Γιώργος Κουφάκης, «Είμαι ένας απλός Μπογιαλικιώτης, λάτρης της μητρικής του γλώσσας και παράδοσης»

Με το πέρας των χαιρετισμών, το βιβλίο ανέλαβε να παρουσιάσει αρχικά ο ίδιος ο συγγραφέας. Επιχείρησε συγκεκριμένα να κατατοπίσει τους θεατές στη δομή του βιβλίου του αλλά και να μοιραστεί το πάθος και την αγάπη του για το ταξίδι αυτό αναζήτησης του τόπου του. Ανέφερε ενδεικτικά: «Όπως ξέρετε ήδη, δεν είμαι ούτε ιστορικός, ούτε γλωσσολόγος, ούτε καν φιλόλογος. Είμαι ένας απλός Μπογιαλικιώτης, λάτρης (όπως και κάθε άνθρωπος υποθέτω) της μητρικής του γλώσσας και παράδοσης. Αυτή τη γλώσσα και παράδοση επιχειρώ να περιγράψω μέσα από αυτό το βιβλίο. […]

Για όσους δεν γνωρίζουν, το όνομα Μπογιαλίκια προέρχεται από τη λέξη μπογιά, που έχει την ίδια προφορά και την ίδια σημασία και στις τρεις γλώσσες (ελληνική-τουρκική-βουλγαρική) και οφείλεται στο γεγονός ότι οι Μπογιαλικιώτες είχαν ως κύρια ασχολία τους την παρασκευή χρωμάτων από τους χυμούς των φύλλων των πολλών και ποικίλων φυτών που υπήρχαν στην περιοχή τους  και, βέβαια, τη βαφή.

Κυρίαρχο ζήτημα για τα Μπογιαλίκια ήταν πάντοτε η προέλευση των Μπογιαλικιωτών. Υπάρχουν σοβαρά επιχειρήματα για την προέλευσή τους από την Ήπειρο. Την άποψη αυτή υποστηρίζει έντονα ο φιλόλογος Ιωάννης Παπαναστασίου, στηριζόμενος τόσο σε αρχαία παράδοση των γεροντότερων Μπογιαλικιωτών, όπως γράφει, όσο και στη διαπίστωσή του ότι τα ήθη και έθιμα, οι ενδυμασίες και το γλωσσικό ιδίωμα των Μπογιαλικιωτών μοιάζουν πολύ με αυτά των Ηπειρωτών.

Υπάρχει, βέβαια, και ο ισχυρισμός ότι οι Μπογιαλικιώτες κατάγονται από τη Κρήτη.  Ένα επιχείρημα για αυτόν τον ισχυρισμό είναι  το ότι πολλά επώνυμα Μπογιαλικιωτών έχουν την κατάληξη -ακης. Αυτό το επιχείρημα  δεν είναι  ισχυρό, διότι φαίνεται ότι η κατάληξη -ακης προστέθηκε κατά την καταγραφή των Μπογιαλικιωτών από την Επιτροπή Υποδοχής των Προσφύγων κατά την έλευσή τους στην Ελλάδα. Η Επιτροπή αυτή αποτελούνταν από Κρήτες. Ωστόσο, πρέπει να αναφέρουμε ότι επώνυμα Ελλήνων με την κατάληξη -ακης υπήρχαν και στη Βουλγαρία πριν τον ερχομό τους στην Ελλάδα. Κατά τον Αναστάσιο Παπαναστασίου η κατάληξη -ακης προστίθεντο στα επώνυμα αυτά για να διακρίνεται το παιδί από τον γονιό.

Υπάρχει ακόμη και η υπόθεση ότι καταγόμαστε από τον Εύξεινο Πόντο, χωρίς όμως κάποια επιχειρήματα να στηρίζουν αυτήν την υπόθεση.  Φαίνεται ότι είμαστε σαν τον Όμηρο! Πολλοί τόποι διεκδικούν την καταγωγή μας […]».

(Ολόκληρη η εισήγηση του κ. Γιώργου Κουφάκη παρατίθεται εδώ)

Αναστάσιος Καραγιαννάκης, «Το δεύτερο μέρος του βιβλίου θεωρώ ότι είναι από τα πλέον σημαντικά, γιατί αναφέρεται στη γλώσσα, το κατ’ εξοχήν μέσο πολιτισμικής έκφρασης»

Στη συνέχεια, ο κ. Αναστάσιος Καραγιαννάκης αφού συνεχάρη τον συγγραφέα που κατάφερε μετά από μεγάλο μόχθο να γράψει αυτό το βιβλίο, μοιράστηκε τις εντυπώσεις του ως αναγνώστης. «Θεωρώ αρκετά σημαντικό το παρόν πόνημα, γιατί εάν κάποιος τρίτος προσπαθήσει να βρει βιβλιογραφικές πηγές για τα Μπογιαλίκια ή την Ξυλαγανή, αυτές μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Είναι επομένως πολύ σημαντική η καταγραφή και η παρουσίαση τέτοιων βιβλιογραφικών πηγών.

Αυτό που γίνεται εμφανές επίσης και ξεχειλίζει από τις σελίδες του βιβλίου είναι η αγάπη του συγγραφέα για τον τόπο του.

Έχω γνωρίσει από πρώτο χέρι τα έθιμα της Ξυλαγανής, τα έχω βιώσει. Έχω γαλουχηθεί με τις ιστορίες, τα παραμύθια και τα χωρατά των προγόνων μας και ανατράφηκα με τη γλωσσική διάλεκτο, όπως διαμορφώθηκε στην πορεία μέσα στον χρόνο. Παίρνοντας το βιβλίο στα χέρια μου, εντύπωση μου έκανε το εξαιρετικό εξώφυλλο, που είναι έργο του συγχωριανού μας, του Σταύρου Καραμανλίδη, και αμέσως σε προδιαθέτει για το περιεχόμενο. […]

Το βιβλίο δίνει πολλές λεπτομέρειες για κάποιον ερευνητή. Για παράδειγμα, στο πρώτο μέρος, μας πληροφορεί για τα ονόματα και τον αριθμό των οικογενειών που ήρθαν στον ελλαδικό χώρο, πληροφορίες που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστές.

Το δεύτερο μέρος θεωρώ ότι είναι από τα πλέον σημαντικά, γιατί αναφέρεται στη γλώσσα, το κατ’ εξοχήν μέσο πολιτισμικής έκφρασης. Η γενιά μου και οι παλαιότεροι, όσοι μεγαλώσαμε ακούγοντας αυτήν τη διάλεκτο, δεν μας πέρασε ποτέ από το μυαλό ότι διέπεται από κανόνες, γραμματικούς, συντακτικούς κλπ. Ήταν κάτι αυθόρμητο, ήταν η μητρική μας γλώσσα.

Διαβάζοντας κανείς αυτό το κεφάλαιο, με τις λεπτομερείς καταγραφές στους κανόνες, τη γραμματική και το συντακτικό, μπορεί αμέσως να αντιληφθεί πως πρόκειται για μία οργανωμένη διάλεκτο· δεν προέκυψε τυχαία, δεν ήταν μια ιδιοτροπία».

Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη, «Το βιβλίο του Γ. Κουφάκη είναι ένα βιβλίο  εφ’ όλης της ύλης διαλεκτικό»

Λίγο πριν ολοκληρωθεί η εκδήλωση, τον λόγο έλαβε η κ. Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη, επισημαίνοντας τον διαλεκτικό χαρακτήρα της έκδοσης, τη «δημοκρατική» άρα παιδαγωγική του συγγραφέα, αφού, όπως ανέφερε μεταξύ άλλων, «το βιβλίο σε όλη του την έκταση είναι ένα βιβλίο συνομιλίας με τους προγενέστερους  και τους νεότερους ερευνητές της ιστορίας και του πολιτισμού της Ξυλαγανής, αφού συγκεφαλαιώνει ερμηνείες –αλλά και ανθολογεί από– τις προϋπάρξασες μελέτες.        Το συνομιλητικό αυτό στοιχείο είναι εμφανέστατο στη συνολική δομή του βιβλίου, αρχής γενομένης από το εξώφυλλό του, όπου  ο συγγραφέας συνδιαλέχθηκε με τον φημισμένο ξυλαγανιώτη αρχιτέκτονα Σταύρο Καραμανλίδη, επαφιέμενος, με επιτυχία, στην δημιουργική οπτική του.

Το ίδιο συμβαίνει και με κάθε ένα από τα μέρη-κεφάλαια του βιβλίου, αφού, δείγματος χάριν, το Τρίτο μέρος εισάγουν με κείμενά τους ο Γιώργος Βαφειάδης, ιστορικός-αρχαιολόγος και ο Πέτρος Πουλαράκης, και στο ίδιο φιλοξενούνται κείμενα που προέρχονται από τους διαδικτυακούς τόπους: “θρακιώτς”, “Republic of Xylagani”, “Aνατολική Ρωμυλία Έβρου’’, “Ξυλαγανή Παλιά και Νέα”, καθώς και κείμενα της Σουλτάνας Πολιτσάκη- Παπαδημητρίου, της πρώτης νεότερης ιστορικού και λαογράφου, ερευνήτριας της τοπικής ιστορίας της Ξυλαγανής. Το ίδιο συμβαίνει και με το Τέταρτο μέρος το οποίο εισάγεται από τον Αλέξανδρο Καραδέδο και σ’ αυτό ο συγγραφέας συνδιαλέγεται με τις καταγραφές της Σουλτάνας Πολιτσάκη-Παπαδημητρίου, της Κατερίνας Λουλούδη και της Αναστασίας Τζελαρά, το Πέμπτο  παραχωρείται στον συντελεστή της Διαρκούς Φωτογραφικής Εκθεσης για την Ιστορία και τον πολιτισμό  της Ξυλαγανής, Δημήτρη Δουμπουλάκη,  ενώ το   Αντί επιλόγου μέρος του υπογράφει ο Τριαντάφυλλος Παπαδάκης σ[…].

Σημειωτέον πως το βιβλίο αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στη διδακτική πράξη από τους εκπαιδευτικούς. Για παράδειγμα, το Τρίτο μέρος, στο οποίο ήδη έχουμε αναφερθεί, φιλοξενεί εξαιρετικές, γεμάτες χιούμορ και κέφι, αφηγήσεις γραμμένες στα Μπογιαλικιώτικα, κλασικές όπως οι μύθοι του Αισώπου, οι μύθοι του Ηρακλή, το ομηρικό απόσπασμα για τους Κίκονες, αλλά και χρηστικές και σύγχρονες όπως οι  συνταγές, τα γράμματα μαθητών στον Άη Βασίλη, ανέκδοτα για τις Ferrari, τον Τιτανικό κ.α., οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν ως εκπαιδευτική ύλη και να κινήσουν το ενδιαφέρον των μαθητών για να γνωρίσουν καλύτερα, κάνοντας “παιχνίδι” με όχημα τη γλώσσα, τον θρακιώτικο  πολιτισμό».

Με το πέρας των εισηγήσεων, ακολούθησε ανοιχτή συζήτηση με τους παρευρισκόμενους, οι οποίοι επέδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα διαλεκτικά ζητήματα, ενώ στη συνέχεια, τους προσφέρθηκαν εκλεκτά εδέσματα.

Οι παρουσίες…

Το προαύλιο της Βιβλιοθήκης της Ξυλαγανής κατέκλυσαν ντόπιοι και επισκέπτες για να υποδεχθούν τον Γιώργο Κουφάκη και τη νέα του συγγραφική απόπειρα. Μεταξύ άλλων το «παρών» έδωσαν ο π. Υπουργός, κ. Γιώργος Πεταλωτής, η οικογένεια του συγγραφέα, ο συνταξιούχος καθηγητής κ. Δημήτριος Δουμπουλάκης, ο συνταξιούχος δάσκαλος κ. Χρήστος Πουλαράκης, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Πατεράδων κ. Ευάγγελος Μουζαλιώτης και ο αδελφός του Απόστολος, συγγραφέας του βιβλίου «Όσα είδα και όσα άκουσα στο χωριό μου, την Ξυλαγανή Ροδόπης», η Πρόεδρος του Πολιτιστικού Ομίλου Ξυλαγανής κ. Μαρία Παπαδοπούλου, ο χοροδιδάσκαλος του Συλλόγου Ηπειρωτών κ. Αργύρης Μπίστας, ο εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης κ.  Αθανάσιος Καλογιαντσίδης, οι κ. Κούλα Παπαδριέλλη, Μαριάνθη Μοντσάκη και πολλοί πολλοί ακόμη…

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.