Γονιμος ο προβληματισμος  για την αναδειξη του κοινωνικου χαρακτηρα της εκπαιδευσης και την αποδομηση του ωφελιμιστικου της χαρακτηρα

Και ομιλητές τους Α. Καραφύλλη, Ε. Ανδρέου, Θ. Μουσόπουλο, Α. Λιπορδέζη και συντονιστή τον Μ. Βασιλειάδη

Mία εξαιρετική περί παιδείας εκδήλωση  πραγματοποιήθηκε  την Παρασκευή που μας πέρασε, “Black  Friday” για την αγορά που μεταβάλλει όμως χρώμα όταν οι καταναλωτές αγοράζουν,  αλλά  κυριολεκτικά black  για τον χώρο του βιβλίου και την προσέλευση  Kομοτηναίων στον χώρο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης, ήτοι της Τσανακλείου, η οποία με τον λιτό χριστουγεννιάτικο διάκοσμό της  ήταν στο σούρουπο χάρμα οφθαλμών.

Μια εξαιρετική περί παιδείας εκδήλωση με αφορμή  την παρουσίαση του βιβλίου του Ομότιμου Καθηγητή και συγγραφέα Θωμά Βουγιουκλή «Αρθροπαιδεία. Άρθρα περί παιδείας», που εξεδόθη από τις εκδόσεις Σπανίδη στην Ξάνθη το 2018, ο κορωνοϊός όμως το… έκλεισε οίκοι. Ως «συστημικός» μάλλον ιός, με την έννοια ότι όσο δεν ψάχνουμε για όσα συμβαίνουν στον κοινωνικό χώρο  «όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας», ιδιαίτερα στον νευραλγικό τομέα της εκπαίδευσης, όπου όλα πλέον ρέπουν προς τον ωφελιμισμό και τον εκχρηματισμό, ακόμη κι αυτά που κλασικά θεωρούσαμε ως αξίες που συμπεριλαμβανόταν στο  πεδίο  άσκησής της. Αξίες όπως αυτές της μόρφωσης, της παιδείας δηλαδή, του διανοείσθαι ή του υποβάλλειν ερωτήσεις στα πράγματα, της κριτικής θεώρησης όσων γίνονται σήμερα κυρίως ερήμην μας. 

Αυτή η λίαν φωτεινή  «εσπερίδα», τη συμπράξει Ξάνθης, Κομοτηνής και Αλεξανδρούπολης,  πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των δράσεων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης και της ΚΟΙΝΣΕΠ «Κομοτηνή Εν Δράσει  του Δήμου Κομοτηνής, του Εργαστηρίου Γλωσσολογίας +ΜόρΦωΣη  του ΤΕΦ/ΔΠΘ, του Συνδέσμου Φίλων και  του Μουσείου Καραθεοδωρή, της  Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας-Παραρτήματος  Ροδόπης, του Συλλόγου  Εκπαιδευτικών ΠΕ Ροδόπης «Οι τρεις Ιεράρχες», της  ΕΛΜΕ Ν. Ροδόπης, της  Πολιτιστικής Κίνησης Ν. Ροδόπης, των  εκδόσεων Σπανίδη  και του Δημοκρίτειου Βιβλιοπωλείου, παρουσία ολιγίστων, παρά την ευρεία αναφορά της στους εκπαιδευτικούς της Ροδόπης.

Για το βιβλίο μίλησαν:

• ο εξ Αλεξανδρουπόλεως, ο κ. Αθανάσιος Καραφύλλης, Καθηγητής της Ιστορίας της Εκπαίδευσης στο  ΔΠΘ και  Πρόεδρος του ΠΤΔΕ, το οποίο ο Θωμάς Βουγιουκλής υπηρέτησε επί δεκαετίες και κατέστρωσε το πρόγραμμα σπουδών του,
• οι εκ Ξάνθης:  η  φιλόλογος και  συγγραφέας,  κ.  Ελένη Ανδρέου, η οποία προσφάτως  μας  χάρισε τη συλλογή διηγημάτων «ΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ Λόγος υπέρ του ασημάντου» και από σήμερα  την ποιητική συλλογή   «Π Α Ρ Ε Μ Φ Α Τ Α Π[ΟΙ]ΗΜΑΤΑ», και τα δυο από τον εξαιρετικής καλαισθησίας εκδοτικό οίκο Σήμα Εκδοτική και  
• ο φιλόλογος και  συγγραφέας Θανάσης Μουσόπουλος, που, μεγαλώνοντας δίπλα στον Στέφανο Ιωαννίδη και την ομάδα των «Θρακικών Χρονικών», δεν έπαψε από τότε ακάματος να εστιάζει  και να προβάλλει τα θρακικά γράμματα, αλλά  και να μελετά τη νεοελληνική λογοτεχνία,  πρόσφατα  μέσω  του βιβλίου του «Μενέλαος Λουντέμης (1912-1977) –Ένας Πρόσφυγας Ποιητής και Αγωνιστής», που κυκλοφόρησε πριν από λίγες  ημέρες  από τις εκδόσεις Σπανίδη     
• από την Κομοτηνή, ο μαθηματικός συγγραφέας  και  Πρόεδρος του Συνδέσμου Φίλων Καραθεοδωρή κ. Αθανάσιος Λιπορδέζης, που δίδει  πάντοτε το  παρών στη μαθηματική επιστήμη

υπό τον άψογο  συντονισμό του  Προέδρου της ΕΛΜΕ Ροδόπης  και αυτοδιοικητικού  κ.Μιχάλη Βασιλειάδη,  καθόσον    ο μαθηματικός και  συγγραφέας  Ανδρέας Λύκος που είχε αναλάβει προγραμματικά τον ρόλο του συντονιστή ασθένησε από κορωνοϊό.

Στα ιδιαίτερα χρήσιμα όμως που διατυπώθηκαν για το βιβλίο του διανοούμενου συγγραφέα, κ. Θωμά Βουγιουκλή, από τους ομιλητές.

Αθανάσιος Καραφύλλης: «Ο συγγραφέας  διαπιστώνει πως οι μη κατανοούντες την παιδεία πληθαίνουν»

Χειμαρρώδης  ο  Καθηγητής της Ιστορίας της Εκπαίδευσης στο ΔΠΘ και Πρόεδρος του ΠΤΔΕ, κ. Αθανάσιος Καραφύλλης, για τη σχέση του Θωμά Βουγιουκλή και τις απόψεις του για  τον σύγχρονο εκπαιδευτικό μηχανισμό, μεταξύ άλλων, ανέφερε:

«Ο Θωμάς ο Βουγιουκλής μιλά για τη σωστή εκπαίδευση σε έναν κόσμο που καταγράφει ραγδαίες μεταβολές τόσο σε αυτό το πεδίο, όσο και στο κομμάτι της  παροχής κι αξιολόγησης  γνώσεων. Δηλαδή, βλέπει πολύ μεγάλες αλλαγές στην εκπαίδευση που συντελούνται με μεγάλη ταχύτητα. Ξαφνικά ξεπροβάλλουν διάφοροι ηγέτες και μιλούν για καθοριστικές αλλαγές. Αναφορικά με το γλωσσικό ζήτημα θεωρεί πως δεν είναι κακό να χρησιμοποιούμε ταυτόχρονα λέξεις από τη δημοτική και την καθαρεύουσα. Συμπληρωματικά, καταπιάνεται με τους όρους αξιολόγηση και αυτοαξιολόγηση των ΑΕΙ, μιας και έχουν δοθεί με μία απαξίωση προς την πανεπιστημιακή κοινότητα.

Προτείνει να αποδομηθεί ο ωφελιμιστικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης

Αναφέρεται στη δια βίου επιμόρφωση, μιλά για ρομαντική αυτομόρφωση, δηλαδή για τους ανθρώπους που θέλουν όντως να επιμορφώνονται. Διαπιστώνει πως οι μη κατανοούντες την παιδεία πληθαίνουν. Στρέφεται στα κρατικά πανεπιστήμια και προκρίνει την αναβάθμιση σπουδών, περιστολή δαπανών για ανταγωνιστικότητα, ανάδειξη του κοινωνικού χαρακτήρα της εκπαίδευσης και προπαντός αποδόμηση του ωφελιμιστικού της χαρακτήρα. Με λίγα λόγια διεισδύει στην ουσία του προβλήματος.

Επιπλέον, αναφορικά με τους μεταπτυχιακούς κύκλους τονίζει πως αν θέλουμε να μιλάμε για σοβαρές μεταπτυχιακές σπουδές αυτές δεν μπορεί να είναι κάτω από δύο χρόνια. Τα πανεπιστήμιά μας σήμερα χρηματοδοτούνται από τις οικονομίες των γονιών που πληρώνουν τα δίδακτρα των παιδιών. Τέλος, προβληματίζεται για την παιδεία μέσω των ανθρωπιστικών σπουδών σε σχέση και με την επαγγελματική αποκατάσταση, αλλά συνάμα διατυπώνει και μία καινοτόμα πρόταση: ‘’Ανοιχτές και δημόσιες οι σχετικές με την παιδεία επιστήμες  για όλους τους πολίτες’’».

Ελένη Ανδρέου: «Το βιβλίο είναι προσιτό σε κάθε αναγνώστη, που δεν χρειάζεται να έχει επιστημονικές γνώσεις για να το κατανοήσει»

Η φιλόλογος και συγγραφέας  κ. Ελένη Ανδρέου που έλαβε τον λόγο στη συνέχεια,  αφού πρώτα αναφέρθηκε στο μη μαθηματικό,  ποιητικό και πεζογραφικό,  έργο του συγγραφέα,  εστίασε στη συνέχεια και παρουσίασε  αναλυτικά τη δομή του παρουσιαζόμενου βιβλίου (σ.σ.: Ολόκληρη η εισήγηση βρίσκεται εδώ), αναφέροντας, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:

«Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα, με τον τίτλο “Αρθρο Παιδεία” και τον υπότιτλο “Άρθρα περί παιδείας” των εκδόσεων Σπανίδη αποτελεί έκδοση του 2018. Είναι ένα βιβλίο ιδιαίτερα προσεγμένο και όμορφο, από αυτά που χαίρεσαι να κρατάς στα χέρια σου, με πολύ ωραίο εξώφυλλο, σε σχεδιασμό της Αθηνάς Ηλιάδου, με κεντρικό θέμα, παρά τη γεωμετρική του οργάνωση, μία φωτογραφία: ένας έφηβος ίπταται χαμογελαστός μετέχοντας σε αγώνα δρόμου μετ’ εμποδίων. Το γεωμετρικό σχήμα που διασχίζει διαγώνια το εξώφυλλο και οριοθετεί την εικόνα του αγωνιζόμενου εφήβου στο αριστερό μέρος του, επιτείνει δυναμικά τη φορά της προσπάθειάς του προς τα εμπρός. Εύστοχος, ωραίος και αισιόδοξος συμβολισμός για ένα βιβλίο με αναφορά στην παιδεία.

Ενδιαφέρον και συγκινητικό είναι ότι ο εικονιζόμενος στη φωτογραφία έφηβος είναι ο ίδιος ο Θωμάς Βουγιουκλής και το πανέμορφο στιγμιότυπο οφείλεται στον πατέρα του Νικόλαο Βουγιουκλή.

Το βιβλίο περιλαμβάνει 23 εργασίες του κυρίου Βουγιουκλή. Εξ αυτών 16 είναι άρθρα δημοσιευμένα στις εφημερίδες “ΒΗΜΑ” και “ΝΕΑ”, στο περιοδικό “Γιατί” και στον τοπικό τύπο της Ξάνθης. Τα υπόλοιπα 7 είναι ανακοινώσεις του κυρίου Βουγιουκλή προερχόμενες από Πρακτικά Συνεδρίων. Τρεις από τις εργασίες συνυπογράφει η κυρία Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή.

Εννοείται ότι κάθε προσπάθεια θεματικού καταμερισμού και κατάταξης των εργασιών του βιβλίου εμπεριέχει κάποιου βαθμού επισφάλεια λόγω της στενής συνάφειας μεταξύ τους, ωστόσο για διευκόλυνση της παρουσίασης συμβατικά δεχόμαστε τη διάκρισή τους σε πέντε ομάδες.

Στην Α ομάδα περιλαμβάνονται εργασίες που αναφέρονται γενικά στην εκπαίδευση.

Στην Β ομάδα περιλαμβάνονται εργασίες που αφορούν την Ανώτερη-Ανώτατη και Τεχνολογική εκπαίδευση: αυτές είναι οι περισσότερες, πράγμα φυσικό για εκπαιδευτικό που υπηρέτησε την Ανώτατη Εκπαίδευση και γνωρίζει πάρα πολύ καλά τα πράγματα που την αφορούν.

Στην Γ ομάδα εντάσσονται εργασίες που εμπεριέχουν κρίσεις και προτάσεις για το νόμο-πλαίσιο Διαμαντοπούλου (2012).

Την Δ ομάδα αποτελούν εργασίες αμιγώς επιστημονικές στον τομέα της επιστήμης που υπηρετεί ο κύριος Βουγιουκλής, τα Μαθηματικά.

Την Ε ομάδα αποτελούν εργασίες που αναφέρονται σε ζητήματα της γλώσσας και της γραφής.

Υπάρχουν και δύο εργασίες ακατάταχτες υπό την έννοια της μοναδικότητάς τους[…]».

Ακολούθως, η κ. Ανδρέου αναφέρθηκε στα άρθρα-προτάσεις για την παιδεία που συνυπογράφουν ο Θ. Βουγιουκλής και η σύζυγός του, Ομότιμη Καθηγήτρια του ΤΕΦ/ΔΠΘ κ. Πηνελόπη Καμπάκη- Βουγιουκλή, παρουσιάζοντας στο power point φωτογραφία του αγαπημένου ζεύγους, συνοδευόμενη από τη φράση “Cogito ergo sum”. Επί του συγκεκριμένου, τις κοινές τους δηλαδή εργασίες, σημείωσε τα εξής:

«Καθώς ολοκληρώνω την ανάγνωση-μελέτη της εργασίας [“η γραφή… και πώς να την απλοποιήσουμε!”] του ζεύγους Βουγιουκλή δεν μπορώ να αποφύγω μια σκέψη: Δεν έχει σημασία αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με τις προτάσεις τους. Σημασία έχει κυρίως ότι δεν αδρανούν. Ανησυχούν, θέτουν ερωτήματα, επισημαίνουν προβλήματα, παράγουν σκέψη και μας καλούν να συμμετέχουμε σε διάλογο με αναφορά στο μέλλον, μεταλαμβάνοντας “τη γνώση της ωραιότητας και την ωραιότητα της γνώσης”. Δεν μπορώ να κρύψω ότι ζηλεύω (με την καλή έννοια!) αυτό το ζευγάρι που εφαρμόζει διαρκώς στην κοινή ζωή του το cogito ergo sum!»

Η κ. Ανδρέου, αφού αναφέρθηκε λεπτομερειακά σε όλες σχεδόν τις ομάδες εργασιών του βιβλίου,  επιλέγοντας, εστίασε σε κάποια χαρακτηριστικά που διακρίνουν τον συγγραφέα και τη γραφή του ως εξής:

«Το ευρύ γνωστικό πεδίο που καθιστά δυνατή την διεπιστημονική θεώρηση των επιμέρους θεμάτων, τον ανθρωποκεντρισμό, τη φιλοσοφική διάθεση και γνώση, τη σαφή πολιτική και κοινωνική σκέψη και τοποθέτηση με επίκεντρο το δημόσιο συμφέρον, τη διαλεκτική αντιμετώπιση των θεμάτων, τη σεμνότητα αλλά και το παιγνιώδες του ύφους, την παντελή απουσία σοβαροφάνειας και λόγου comme il faut στα επιστημονικά συνέδρια, τον καθαρό λόγο, τον διατυπωμένο με σαφήνεια και οργανωμένο με επιστημονική μεθοδικότητα και ακρίβεια. Όλα τα παραπάνω καθιστούν το βιβλίο αυτό προσιτό σε κάθε αναγνώστη, που δεν χρειάζεται να έχει επιστημονικές γνώσεις για να το κατανοήσει».

Θανάσης Μουσόπουλος: «Αρμονική η συνύπαρξη επιστήμης, τέχνης και πολιτικής στο έργο του  Θ. Βουγιουκλή»

Τη σκυτάλη του λόγου από την κ. Ανδρέου έλαβε στη συνέχεια ο  κ. Θανάσης Μουσόπουλος, φιλόλογος συγγραφέας,  ο οποίος εστίασε στην ιδιαίτερη  τριπλέτα  ενδιαφερόντων του κ. Βουγιουκλή, που συγκεράζει προσφυώς επιστήμη, τέχνη και πολιτική.

«Επιστήμονας  – λογοτέχνης –  ενεργός πολίτης, ως δρων πολίτης ο Θωμάς. Με δράση όχι μόνο στην επιστήμη, αλλά και στην κοινωνία. Η επιστήμη, η τέχνη και η πολιτική είναι τρεις ξεχωριστοί και αυτόνομοι χώροι, λειτουργούν με τους δικούς τους νόμους. Ο Θωμάς Βουγιουκλής ασχολείται και με τους τρεις αυτούς κόσμους χωρίς να τους προδίδει, δεν αφομοιώνεται από κάποιον αποκλειστικά. Φρονεί, δηλαδή ότι και οι τρεις κόσμοι του είναι απαραίτητοι για να διατηρήσει την ισορροπία του. Φρονώ ότι τα καταφέρνει περίφημα.

Πλούσιο είναι το λογοτεχνικό του έργο. Η ποιητική του ευαισθησία ‘’παντρεύει’’ την τεχνολογία με τη σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα. Ποίηση και μαθηματικά, τέχνη και επιστήμη συνυπάρχουν και συχνά συμπλέκονται. Όλα μαζί συναποτελούν την παιδεία.

Έχει πάνω από 160 ερευνητικές εργασίες σε διεθνή περιοδικά και πάνω από 3.000 διεθνείς αναφορές σε αυτές. Συμμετείχε σε πλήθος συνεδρίων σε Ελλάδα και εξωτερικό και ανέδειξε τον Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή. Όσον αφορά το παρόν βιβλίο πρόκειται για 23 άρθρα. Ο συγγραφέας στις εισαγωγικές του σημειώσεις αναφέρει ότι στα άρθρα του προσπαθεί πάντα να  καταθέτει προτάσεις και όχι να ασκεί κριτική. Χαρακτηριστικά, στα πρώτα του άρθρα ομολογεί πως διαφαίνεται ίσως η ελπίδα κάποιος να τα διαβάσει και να τα εφαρμόσει. Στα μεταγενέστερα γράφει τις προτάσεις του, αρκεί για να βρίσκονται. Ο Θωμάς μιλά ως δάσκαλος, ως ποιητής και μαθηματικός. Βάζοντας, όμως στο εξώφυλλο του βιβλίου του μία φωτογραφία του ως αθλητή άλματος εμποδίων υπονοεί τον αγώνα που καταβάλλει όποιος νιώθει την ανάγκη μικρής ή μεγάλης αλλαγής σε όλα τα επίπεδα –πάντρεμα ποίησης και μαθηματικών, επιστήμης-ζωής».

Ακολούθως τον λόγο ο συγγραφέας Θωμάς Βουγιουκλής,  ο οποίος διευκρίνισε ότι δεν ανήκει στον χώρο των λογοτεχνών, «το παλεύει όμως», επιδιώκοντας  να είναι συγκεκριμένος με τον δικό του τρόπο, που είναι όμως και ο τρόπος των λογοτεχνών,  λέγοντας: «αυτό που θέλω να πω είναι αυτό». Δήλωσε την αδυναμία του στα ολιγόλογα κείμενα, προέτρεψε να γράφουμε όλοι, και αναφέρθηκε στη  συνήθη δομή των κειμένων του που είναι συνήθως τριμερής: προτάσσεται η περιγραφή του προβλήματος(Ι) και ακολουθούν:  η μαθητικοποίησή του(ΙΙ) και προτάσεις για τη λύση του(ΙΙΙ).

Αμέσως μετά ακολούθησε συζήτηση μεταξύ παρευρισκομένων και πάνελ για την έλλειψη παιδείας που παρατηρείται σήμερα, και η οποία, όπως ειπώθηκε, «είναι συστηματική και σκόπιμη»,  την έλλειψη αντιδράσεων για την πορεία της  που οφείλεται στην επιλογή της ατομικής ευδοκίμησης και του διάχυτου πνεύματος της ωφελιμοκρατίας, ενώ  ως ανάχωμα  στην υποχώρηση των κλασικών ανθρωπιστικών αξιών  θεωρήθηκε η ύπαρξη φωτισμένων εκπαιδευτικών, δασκάλων,  ως η  μόνη ελπίδα στον  σύγχρονο δυστοπικό κόσμο.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.