Ελληνισμος και Βαλκανια – Πρακτικα 4ου Συνεδριου Νεοελληνιστων Βαλκανικων Χωρων – Περιδιαβαση στους Γ1 & Γ2΄ τομους

Μανόλης Γ. Βαρβούνης – Θανάσης Β. Κούγκουλος (επιμ.), «“Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019)”, Πρακτικά 4ου Συνεδρίου των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών (Κομοτηνή, 22-24 Νοεμβρίου 2019) – Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας15Α& 15Β», Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη (φιλ. επιμ.), τ. Γ1΄& Γ2΄, Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης – Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης – Εκδόσεις Παρατηρητής της Θράκης, Κομοτηνή 2022, σ. 422 & 412

Μπορεί να πέρασε οριστικά στην ιστορία των γραμμάτων της Θράκης και διά των έντυπων πρακτικών του το 4ο Συνέδριο των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών: «Ελληνισμός και Βαλκάνια – αμφίδρομες σχέσεις: γλώσσα, ιστορία, λογοτεχνία, πολιτισμός (1453-2019)», όπως σχολιάσαμε σε προηγούμενο ρεπορτάζ μας (βλ. σχετικά εδώ), με αφορμή την εκδήλωση παρουσίασης των πρακτικών στον δημόσιο χώρο, η ηλεκτρονική έκδοση όμως των τεσσάρων τόμων των πρακτικών, που είναι δωρεάν διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του ΤΙΕ/ΔΠΘ, των εκδόσεων Παρατηρητής της Θράκης, αλλά και στην Πύλη για την Ελληνική γλώσσα και στον ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών κ.α., συνεχίζει –και θα συνεχίσει στο διηνεκές– να προ(σ)καλεί αναγνώστες και ερευνητές. Όχι μόνο χάρη στον πλούτο και την ευρύτητα του περιεχομένου των τόμων, την πρωτοτυπία τους και την επιστημονική τους εγκυρότητα, αλλά κυρίως για τη διεπιστημονικότητα και τον διεθνή τους χαρακτήρα, μιας και αποτελούν απότοκο ώσμωσης και διαλόγου μεταξύ επιστημόνων από όλη την περιοχή των Βαλκανίων, και όχι μόνο.

Σε πάνω από 1700 σελίδες, οι 126 μελέτες που κατατίθενται στα πρακτικά καλύπτουν ένα πλήθος θεματικών, που σχετίζονται με τη λογοτεχνία και την πρόσληψή της, τις σχέσεις με τη Δύση, την ελληνική γλώσσα στα Βαλκάνια, τον λαϊκό πολιτισμό (τις τελετουργίες ή τον έντεχνο λαϊκό λόγο), τον Τύπο, και τις συνάφειές τους με την ευρύτερη μεσογειακή περιοχή, τις πολιτισμικές ταυτότητες και τις συγκριτικές θεωρήσεις των πολιτισμών, τις λογοτεχνικές αναπαραστάσεις, την ιστορική συγκυρία, τα προσφυγικά ζητήματα, τη σχέση παράδοσης και νεωτερικότητας, το κίνημα του Διαφωτισμού, τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, το θέατρο και τον κινηματογράφο, τον ελληνισμό της Θράκης, τις ελληνικές κοινότητες στα Βαλκάνια, τις εθνικές ταυτότητες, τη θέση και τον ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, τις μεταφράσεις, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τις επαφές με την Κύπρο, κ.ά.

«Χρέος ιστορικό» χαρακτηρίστηκε το συγκεκριμένο εκδοτικό εγχείρημα από την κ. Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή, Ομ. Καθηγήτρια του ΤΕΦ/ΔΠΘ, χρέος για «επανεκκίνηση της συλλογικής μνήμης μεταξύ Ελληνισμού και Βαλκανίων», και για τον λόγο αυτό επιλέχθηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας μας να υπάρξει μια ευσύνοπτη περιδιάβαση στα περιεχόμενα του κάθε τόμου, ώστε το ερευνητικό και αναγνωστικό ενδιαφέρον να κατευθύνεται με μεγαλύτερη ευκολία και να μην παρεμποδίζεται από τον πολυσέλιδο «κυκεώνα».

Ας δούμε, λοιπόν, αναλυτικά τα περιεχόμενα των τόμων Γ1΄ και Γ2΄, που εξετάζουν τις ακόλουθες θεματικές:Λαογραφία, Κοινωνική Ανθρωπολογία,Γλωσσολογία και Ιστορία.

Ο τόμος Γ1΄ ξεκινά με τις «Κεντρικές Ομιλίες», και συγκεκριμένα με αυτήν της Όλγας Κατσιαρδή-Hering,Ομ. Καθηγήτριας του ΕΚΠΑ,[1] «Έλληνες και άλλοι λαοί της Νοτιοανατολικής Ευρώπης,15ος–αρχές 19ου αι.: Δρόμοι παράλληλοι και τεμνόμενοι», του Tudor Dinu, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Βουκουρεστίου, «Το Βουκουρέστι των Φαναριωτών – Ένα σχέδιο μελέτης του βαλκανικού αστικού πολιτισμού κατά την εποχή του Διαφωτισμού» και της Πηνελόπης Καμπάκη-Βουγιουκλή, Ομ. Καθηγήτριας του ΔΠΘ, «Βαλκανικές γλωσσικές επιρροές στο νεοελληνικό λεξιλόγιο του καπνού: ένα απόγευμα με τις Καβαλιώτισσες».

Η πρώτη, ουσιαστικά, ενότητα αφορά τις «Όψεις του έντεχνου λαϊκού λόγου», με τον Στέφανο Τσιόδουλο, Επ. Καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, να μελετά στην εισήγησή του «Ο Μάρκος Κράλης στις λαϊκές παραδόσειςτης Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας» ένα καίριο πρόσωπο στις ιστορικές λαϊκές παραδόσεις των Νότιων Σλάβων. Στη συνέχεια, ο ερευνητής Στέλιος Α. Μουζάκης αναλύει τον «ρόλο της ανατολικής και δυτικής εκκλησίας στην ανάπτυξη των δοξασιών των βρικολάκων στα Βαλκάνια» και τη βασική αιτία δημιουργίας τους.

Η δεύτερη ενότητα με τίτλο «Πολιτισμικές ταυτότητες στα Βαλκάνια» ξεκινά με την Αικατερίνη Σ. Μάρκου, Αν. Καθηγήτρια του ΤΙΕ/ΔΠΘ, με τη μελέτη της «Φιλιππούπολη – Ξάνθη: Δύο οικογένειες, δύο μουσεία και εκλεκτικές συγγένειες», κίνητρο για την οποία αποτέλεσε το ερώτημα εάν η οικογένεια Κουγιουμτζόγλου της οποίας το αρχοντικό βρίσκεται στην παλιά πόλη της Ξάνθης έχει κάποια συγγένεια με την οικογένεια Κουγιουμτζόγλου στην πόλη της Φιλιππούπολης. Ακολουθεί η Edith Uncu, Υπ. διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιοτου Βουκουρεστίου, που ερευνά παραθέτοντας ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό «το μοτίβο γάμος – θάνατος σε μια επιτύμβια επιγραφή στο νεκροταφείο της πόλης Σουλινά» αλλά και σε ελληνικά τραγούδια και στη ρουμανική ποιμενική μπαλάντα «Μιορίτσα», και ο Γεώργιος Χρ. Τσιγάρας, Αν. Καθηγητής του ΤΙΕ/ΔΠΘ, που αφιερώνει την εισήγησή του στην «“Ελληνική Γραμμή” του Περικλή Γιαννόπουλου, τη βυζαντινή εικαστική παράδοση και τη Γενιά του ’30». Η ενότητα ολοκληρώνεται με τη Βασιλική Κράββα, Επ. Καθηγήτρια του ΤΙΕ/ΔΠΘ, με την έρευνά της «Ήχοι, απανθρωποίηση και αντίσταση: Η μουσική των Ελλήνων-Εβραίων στα ναζιστικά στρατόπεδα».

«Ήθη και έθιμα: όψεις της παραδοσιακής καθημερινότητας» είναι ο τίτλος της επόμενης ενότητας, στην οποία φιλοξενείται η εισήγηση της Olga Bakuleva, Καθηγήτριας Νεοελληνικής Γλώσσας στον Σύλλογο Ελλήνων Μόσχας, που βασίζεται σε υλικό επιτόπιων ερευνών, με αντικείμενο «τα έθιμα της γέννησης στον λαϊκό πολιτισμό της Ελλάδας και της Κύπρου ως μέρους του βαλκανικού χώρου». Η Ana Chikovani, Αν. Καθηγήτρια στο Κρατικό Πανεπιστήμιο Τιφλίδας Ivane Javakhishvili, που ακολουθεί, διερευνά «Τα ήθη και τα έθιμα στα έργα του Στρατή Μυριβήλη», που αποκτούν ιδιαίτερη σημασία και συμβάλλουν στη μελέτη των διαχρονικών διαστάσεων του ελληνισμού.

Στην επόμενη ενότητα, «Λαϊκός πολιτισμός: παράδοση και νεωτερικότητα», ο Μανόλης Γ. Βαρβούνης, Καθηγητής του ΤΙΕ/ΔΠΘ, αναδεικνύει, μέσω της Συγκριτικής Λαογραφίας, τα «Κοινά τελετουργικά στοιχεία στην παραδοσιακή θρησκευτική συμπεριφορά των βαλκανικών λαών» και ο Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης,Ομ. Καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ μελετά την «Εικονογράφηση “σύγχρονων…δρακοκτόνων”» προχωρώντας σε μια μικρή συμβολή στη σύγχρονη πολιτική σάτιρα. Τέλος, ο Γιώργος Κούζας, Επ. Καθηγητής του Τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, εξετάζει «μικρά» ζητήματα της καθημερινότητας, δυναμικά παρόντα όμως στη ζωή μας, και συγκεκριμένα τα «Βουλγαρικά καταστήματα τροφίμων στην Αθήνα: Στρατηγικές διαχείρισης και κατανάλωσης “παραδοσιακών” βουλγαρικών προϊόντων στον αστικό χώρο».

Η πέμπτη κατά σειρά ενότητα που τιτλοφορείται «Η ελληνική γλώσσα ως πολιτισμική αξία στα Βαλκάνια» περιλαμβάνει την εισήγηση της Αλεξάνδρας Σφοίνη, Κύριας ερευνήτριας στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών – Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, που μελετά τις γλώσσες και την πολιτισμική ηγεμονία στα Βαλκάνια και τον ρόλο της ελληνικής, κατά τον 17ο-18ο αιώνα. Στη συνέχεια, η Νάντια Καρακώστα, Διδάκτωρ Νεότερης Ιστορίας του ΑΠΘ, αποτυπώνει τη «Λεξικογραφική δραστηριότητα στη Μοσχόπολη: Μια προσπάθεια προώθησης της ελληνικής γλώσσας στη νότια βαλκανική».

Στην έκτη ενότητα, «Συγκριτικές προσεγγίσεις στη γλώσσα και γλωσσικά δάνεια στα Βαλκάνια», η πρώτη εισήγηση ανήκει στην Emiliya AvginovaNikolova, Επ. Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο «Αγ. Κυρίλλου και Μεθόδιου» στο Βελίκο Τύρνοβο, η οποία και ασχολείται με τους φρασεολογισμούς, ήτοι «Το “ψωμί” στη γλώσσα – σημασιολογικά μοντέλα: Φρασεολογισμοί με κύριο συστατικό το “ψωμί” στην ελληνική και βουλγαρική γλώσσα». Στη συνέχεια, η Desislava YordanovaPetrova, Επ. Καθηγήτρια του South-West University “Neofit Rilski” του Blagoevgrad, εντοπίζει στα «μεγεθυντικά στην ελληνική και στη βουλγαρική γλώσσα: σημεία σύγκλισης και απόκλισης», και η Iuliana Costea, Υπ. διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Βουκουρεστίου, επίσης προχωρά σε «Συγκριτική προσέγγιση ρουμανικών και ελληνικών ιδιωματισμών: Η περίπτωση του ζωολογικού στοιχείου στους μύθους του Αισώπου και ο συμβολισμός του», τονίζοντας υφολογικά αλλά και δομικά χαρακτηριστικά των μύθων.΄ Επειτα, η Nataliya Sotirova, Επ. Καθηγήτρια του South-West University “Neofit Rilski” του Blagoevgrad φωτίζει την «Πορεία των ελληνικών δάνειων λέξεων στη βουλγαρική γλώσσα», εστιάζοντας στην αναλυτική παρουσίαση επιλεγμένων μετονοματικών και μεταρηματικών ουσιαστικών με βάση ελληνικής προέλευσης και βουλγαρικό παραγωγικό επίθημα. Τέλος, ο Ανδρέας Λενακάκης, Διδάκτωρ του Τμήματος ΤΙΕ/ΔΠΘ, ερευνά τα «Σλαβικά γλωσσικά κατάλοιπα στον κρητικό λαϊκό λόγο».

Στην έβδομη ενότητα με τίτλο «Γλώσσα και πολιτισμός στα Βαλκάνια» ο Boris Voynchev Αν. Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Σόφιας «Άγιος Κλήμης της Αχρίδας», μαζί με την Irina Strikova, Λέκτορα στο ίδιο πανεπιστήμιο, εντοπίζουν «Σημασιολογικές και συντακτικές (αν)αντιστοιχίες σε ζεύγη ελληνικών – ελληνικών βουλγαρικών παροιμιών», και η Κωνστάντω Ξέρρα, Λέκτορας του Τμήματος Ελληνικής Γλώσσας, Λογοτεχνίας και Ελληνικού Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αργυροκάστρου, εξετάζει την «Παρουσία της ελληνικής γλώσσας στην αλβανική επικράτεια». Η ενότητα ολοκληρώνεται με τον Ιωάννη Γ. Νεραντζή, Διδάκτορα Ιστορικής Γεωγραφίας και εξωτερικό επιστημονικό συνεργάτη στο Πανεπιστήμιο Πατρών, με την έρευνά του «Αμφιμονοσήμαντη σχέση της βαλκανικής ιστορικής γεωγραφίας με τη βαλκανική ιστορική γλωσσολογία, ως αυτή η σχέση καταγράφεται στα βαλκανικά τοπωνύμια και οικωνύμια, ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα».

Στην επόμενη ενότητα, «Διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού στα Βαλκάνια», την πρώτη εισήγηση υπογράφουν οι: Βόικαν Στόιτσιτς, Επ. Καθηγητής του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου, η Μάρθα Λαμπροπούλου, Διδάκτωρ Γλωσσολογίας, η Ιβάνα Μιλόγιεβιτς, Ανώτερη Λέκτορας της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου και η Ντίνα Ντμίτροβιτς, Λέκτορας Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Τμήματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου. Το αντικείμενο το οποίο πραγματεύονται είναι τα «Πολιτισμικά στερεότυπα και προκαταλήψεις: η επίδρασή τους στην εκμάθηση της ελληνικής ως ξένης». Η επόμενη μελέτη ανήκει στους: Ασημάκη Φλιάτουρα, Λέκτορα του ΤΕΦ/ΔΠΘ, Αγγελική Μουζακίτη, Διδάκτορα Βαλκανικής Ιστορίας, Μέλος Ε.ΔΙ.Π του ΔΠΘ, Χριστίνα Μάρκου, Επ. Καθηγήτρια του ΔΠΘ, Σπύρο Κιοσσέ, Μέλος Ε.ΔΙ.Π του ΤΕΦ/ΔΠΘ και Αnka Rađenović, Ανώτερη Λέκτορα της Φιλολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου. Τίτλος της μελέτης τους: «Η λόγια ποικιλία της ελληνικής στο διαβαλκανικό ιστορικό και γλωσσικό μικροσκόπιο της γλωσσικής επαφής: η περίπτωση της ρουμανικής». Ακολουθεί η εισήγηση «Τεχνικές Δημιουργικής Γραφής για τη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης στα Βαλκάνια» του Τριαντάφυλλου Η. Κωτόπουλου, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, της Άννας Π. Βακάλη, Μέλους Ε.ΔΙ.Π. του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και της Άννας Χατζηπαναγιωτίδη, Αν. Καθηγήτριας του  Frederick University. Η ενότητα ολοκληρώνεται με τη Μαρία Δημάση, Καθηγήτρια του ΤΓΦΠΠΧ/ΔΠΘ, και την Αγγελική Μουζακίτη, Διδάκτορα Βαλκανικής Ιστορίας, Μέλος Ε.ΔΙ.Π. του ΔΠΘ, με τίτλο της έρευνάς τους «Εξέγερση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες το 1821 στα σημερινά ελληνικά και ρουμανικά σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας: Συγκριτική ανάλυση και κριτική αποτίμηση».

Η τελευταία ενότητα του Γ1΄ τόμου, «Ελληνισμός, Βαλκάνια και Δύση: 1453 – 18ος αιώνας», περιλαμβάνει την έρευνα του Marco Miotto, Επ. Καθηγητή του ΔΠΘ, με τίτλο τα «Στοιχεία τοπικής ιστορίας και τοπικής ιστοριογραφίας της υστερομεσαιωνικής Ιταλίας στο έργο του Λαονίκου Χαλκοκονδύλη: Η περίπτωση της Πάδοβας», όπως παρατίθενται στο έργο «Αποδείξεις Ιστοριών», καθώς και της Δέσποινας Στεφ. Μιχάλαγα, Επ. Καθηγήτριας του ΕΚΠΑ, η οποία φέρνει στο φως μια διαθήκη από το Κρατικό Αρχείο της Βενετίας στην εισήγησή της «Κωνσταντινούπολη – Χαλέπι – Βενετία: Η διαθήκη ενός ιερωμένου», περιλαμβάνοντας ένα εκτενές παράρτημα με μεταγραμμένα έγγραφα.

Ο τόμος Γ2΄ ξεκινά με την ενότητα «Πρόσωπα και θεσμοί στον 18ο και στον 19ο αιώνα» και την Ελεονώρα Ναξίδου, Αν. Καθηγήτρια του ΤΙΕ/ΔΠΘ, να κάνει αναφορά στην ενδεικτική περίπτωση ενός Βαλκάνιου εθελοντή που συμμετείχε στην επανάσταση του 1821 στην έρευνά της με τίτλο «Ο Ήρωας Εθνικός Άλλος στον Αγώνα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας: Η περίπτωση του Στρατηγού Χατζηχρήστου Βούλγαρη». Στη συνέχεια, η Αλεξία Ορφανού, Διδάκτωρ Παιδαγωγικής και Μέλος Ε.ΔΙ.Π.του ΕΚΠΑ, αναφέρεται στη «Διοίκηση του Γεωργίου Βέροβιτς (Djordje Berović of Skadar) ως Ηγεμόνα της Σάμου τη χρονική περίοδο (1894-1896)» και τη  συμβολή του στη δημοσιονομική πολιτική, τη δημόσια διοίκηση και την ανάπτυξη της παιδείας.

Στην ενότητα που ακολουθεί, «Ελληνικές κοινότητες στα Βαλκάνια (19ος–  20ος αι.)», η Αλεξία Ορφανού, Διδάκτωρ Παιδαγωγικής και Μέλος Ε.ΔΙ.Π. του ΕΚΠΑ, μαζί με τη Μαρία Καραβασίλη, MSc Βιβλιοθηκονόμο, Φιλόλογο, αναδεικνύουν τις «Ελληνικές κοινωνικές συσσωματώσεις της Φιλιππούπολης με φιλεκπαιδευτικό χαρακτήρα», επεκτείνοντας την αναφορά τους και σε Φιλεκπαιδευτικές συσσωματώσεις με έδρα την Κωνσταντινούπολη αλλά και την Αθήνα. Στη συνέχεια, η Ευαγγελία Ν. Γεωργιτσογιάννη, Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και του Πολιτισμού στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και τίτλο εισήγησης «Ελληνισμός και Βαλκάνια – Αμφίδρομες σχέσεις: Η περίπτωση της ελληνικής κοινότητας στην Κωστάντζα της Ρουμανίας με βάση τα ταφικά μνημεία – Ιστορικές και καλλιτεχνικές μαρτυρίες», μελετά ένα από παλαιότερα νεκροταφεία της πόλης όπου εντοπίστηκαν 66 ταφικά μνημεία κατοίκων ελληνικής καταγωγής. Η ενότητα ολοκληρώνεται με τον Δημήτρη Κουντουράκη, Ιστορικό, Αρχαιολόγο, Υπ. Διδάκτορα του ΤΙΕ/ΔΠΘ,και τη μελέτη του «Προσωπογραφικά της Αλεξανδρούπολης μέσα από επιτύμβιες επιγραφές των Παλαιών Νεκροταφείων της (α΄μισό του 20ου αι)».

Στην επόμενη ενότητα, «Εθνικές ταυτότητες στον 19ο και 20ο αιώνα», η Σταματία Φωτιάδου, Υπ. Διδάκτωρ του ΤΙΕ/ΔΠΘ, ερευνά την «Ελληνική Μεγάλη Ιδέα σε περιόδους κρίσης» και συγκεκριμένα τον ελληνοβουλγαρικό ανταγωνισμό και την ελληνοτουρκική προσέγγιση στα τέλη του 19ου αιώνα, εστιάζοντας στις μεταβολές των κυρίαρχων ιδεολογικοπολιτικών προσεγγίσεων του ελληνικού κράτους, την περίοδο της βαλκανικής κρίσης 1875-1878. Ακολουθεί ο Βασίλης Α. Φούκας, Αν. Καθηγητής Ιστορίας της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης του ΑΠΘ, με τον Μενέλαο Χαρ. Τζιφόπουλο, Εντεταλμένο Διδάσκοντα του ΤΙΕ/ΔΠΘ, και η εισήγησή τους «Εκπαιδευτικός δανεισμός και ο μύθος του Προκρούστη: Το “παράδειγμα” της εκπαίδευσης των διδασκαλισσών στα Βαλκάνια τον 19ο αιώνα», καθώς και η Ευσταθία Παρασκευά, Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια του ΤΙΕ/ΔΠΘ, η οποία διερευνά τον εθνοποιητικό ρόλο του σχολικού βιβλίου με την παράλληλη ανίχνευση των στοιχείων που συνθέτουν την εθνική εικόνα Ελλήνων, Τούρκων και Βουλγάρων μέσα σε κείμενα με θέμα τον Μακεδονικό Αγώνα και τους Βαλκανικούς Πολέμους, τα οποία διδάχθηκαν στο μάθημα «Νεοελληνικά Αναγνώσματα» τον Μεσοπόλεμο (1920-1940).

Η τέταρτη ενότητα με τίτλο «Βαλκάνια και ελληνισμός: ιστορικές διασταυρώσεις στον 19ο και στον 20ο αιώνα» αρχίζει με την Ελπίδα Κ. Βόγλη, Αν. Καθηγήτρια του ΤΙΕ/ΔΠΘ, η οποία αναλύει τις «Μεθοδολογικές προτάσεις για τη συγκριτική μελέτη της πολιτικής ιστορίας στα Βαλκάνια του 19ου αιώνα: Η χρησιμότητα των “λεξικών” του ιστορικού». Ο Χρήστος Δεληγιάννης, Διδάκτωρ Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας του ΕΚΠΑ, μαζί με τον Χαράλαμπο Μπαμπούνη, Καθηγητή Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας και Θεσμών του ΕΚΠΑ, ολοκληρώνουν την ενότητα με τη μελέτη τους «Η βουλγαροελληνική κρίση του 1855 και το μεθοριακό επεισόδιο του 1866 μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας».

Στην επόμενη ενότητα, «Ελληνισμός, Βαλκάνια και Δύση: 19ος– 20ος αιώνας», ο Λεωνίδας Μοίρας, Διδάκτωρ του ΤΙΕ/ΔΠΘ, περιγράφει την «Εξέλιξη των νεωτερικών όρων της Γαλλικής Επανάστασης στην οθωμανική πολιτική σκέψη» κατά τα έτη1789-1876, ενώ η Μαρία-Ελένη Κουζίνη, Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Paul Valery Montpellier 3, μελετά την αναζήτηση της της συνέχειας του ελληνικού στοιχείου, έτσι όπως αποτυπώνεται μέσα από τις μαρτυρίες των Ζακ Λακαριέρ, Ρομπέρ Λεβέκ, Ζαν Κοκτώ και Μισέλ Ντεόν, και ειδικότερα μέσα από τις λαϊκές γιορτές, τον χορό και το τραγούδι.

«Ο ελληνισμός της Θράκης κατά την ύστερη οθωμανική περίοδο» είναι ο τίτλος της έκτης ενότητας που φιλοξενεί τη μελέτη της ΙωάνναςΜουσικούδη, Μεταδιδακτορικής Ερευνήτριας του Πανεπιστημίου Aix-Marseille,  «Η εκπαίδευση ως εργαλείο για τη διαμόρφωση ελληνικής εθνικής ταυτότητας στη Θράκη 1880-1908: Εγγενείς αδυναμίες και προβλήματα οργάνωσης». Έπειτα, η Μαρία Καραβασίλη, MSc Βιβλιοθηκονόμος και Φιλόλογος, προσεγγίζει τις «Αντανακλάσεις στον ιδιωτικό βίο της ανάπτυξης του εθνισμού στα Βαλκάνια» μέσω της ελληνικής ορθόδοξης κοινότητας της Αδριανούπολης, και ο Θεόδωρος Κυρκούδης, Μsc Βιβλιοθηκονόμος και Υπ. διδάκτωρ του ΔΠΘ, μελετά το «Κόμμα Τουρκοελληνικής Αδελφοσύνης», τον σκοπό ίδρυσής του καθώς και τους γιατρούς της Αδριανούπολης.

Η επόμενη ενότητα με τίτλο «Ο ελληνισμός στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και στη σύγχρονη Τουρκία» αρχίζει με την Αθηνά Κονταλή, Μεταδιδακτορική ερευνήτρια και Διδάσκουσα του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας του ΕΚΠΑ, και τον «Εξισλαμισμό των Πομάκων της Θράκης και τον Μητροπολίτη Φιλιππουπόλεως Γαβριήλ (1636-1672)». Η Μαρίνα Μπάντιου, Υπ. Διδάκτωρ Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας του Ιονίου Πανεπιστημίου, που ακολουθεί, αναδεικνύει «Πτυχές της αποτύπωσης της Συνθήκης της Λωζάνης και της ανταλλαγής πληθυσμών στον Τύπο της εποχής». Τέλος, ο Πασχάλης Βαλσαμίδης, Επ. Καθηγητής του ΤΓΦΠΠΧ/ΔΠΘ, κάνει λόγο για τις «Απελάσεις Ελλήνων υπηκόων από την Τουρκία: Ανέκδοτη αλληλογραφία Μητροπολίτου Δέρκων Ιακώβου με τους απελαθέντες Μητροπολίτες Σελευκείας Αιμιλιανό και Φιλαδελφείας Ιάκωβο (1964-1969)».

Στην όγδοη κατά σειρά ενότητα, «Προσφυγικά ζητήματα στα Βαλκάνια», ο Georgi Yuri Dikin, Υπ. διδάκτορας στο Ινστιτούτο Βαλκανικών Σπουδών – Κέντρο Θρακολογίας της Βουλγαρικής Ακαδημίας Επιστημών, σκιαγραφεί «Προσφυγικά θέματα στη δεκαετία του 1920: Κάποια ελληνο-βουλγαρικά παράλληλα» και η Βασιλική Φίλιου, Υπ. διδάκτωρ του ΤΙΕ/ΔΠΘ, μελετά την «Αποκατάσταση των αστών προσφύγων στις Σάπες του νομού Ροδόπης με βάση το αρχείο της Κοινωνικής Πρόνοιας». Στη συνέχεια, ο Γεώργιος-Αλέξανδρος Παπαδόπουλος, Απόφοιτος Μεταπτυχιακών Σπουδών, Μεταφραστής και Διερμηνέας στο Πανεπιστήμιο του Βουκουρεστίου, προσεγγίζει τους «Πρόσφυγες του ελληνικού εμφυλίου στη Ρουμανία (1946-1949)», επιχειρώντας όχι μια πολιτική ανάλυση των γεγονότων, αλλά να αναδείξει κυρίως προβλήματα και δυσκολίες αφομοίωσης των πολιτικών προσφύγων. Η ενότητα ολοκληρώνεται με την Gordana Blagojević, Εθνολόγο-Ανθρωπολόγο στο Εθνογραφικό Ινστιτούτο Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, και τη μελέτη της «Σύγχρονοι Έλληνες μετανάστες στη Σερβία – Ζητήματα εθνικής και πολιτισμικής ταυτότητας».

«Επαφές Ελλάδας, Κύπρου και Βαλκανίων στον 20ο και 21ο αιώνα» τιτλοφορείται η τελευταία ενότητα, που φιλοξενεί τον Ιστορικό Μιχάλη Παλάγκα και την έρευνά του «Όψεις της ελληνογιουγκοσλαβικής συνεργασίας κατά τις πρώτες δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου: Η περίπτωση της συμφωνίας της διασυνοριακής επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών (1959)». Ακολουθούν η Κωνστάντω Ξέρρα, Λέκτορας του Τμήματος Ελληνικής Γλώσσας, Λογοτεχνίας και Ελληνικού Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Αργυροκάστρου, μαζί με την Ευανθία Μπαρούτα, Λέκτορα του ίδιου Τμήματος, οι οποίες προβαίνουν σε μια συγκριτική εξέταση της «Ελληνόγλωσσης παιδείας στον νομό Αργυροκάστρου πριν και μετά το 1990» και η Αικατερίνη Αρβανιτάκη, Υπ. Διδάκτωρ στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς, που επιχειρεί να αναδείξει τις αδελφοποιήσεις ως βασικό θεσμό για τη συνεργασία μεταξύ τοπικών κοινωνιών, μέσω της εισήγησής της «Πολιτιστικές σχέσεις Ελλάδας – Σερβίας: Η περίπτωση των αδελφοποιήσεων 1990-2019».

—Για τα περιεχόμενα του τόμου Α΄ βλ. εδώ

—Για τα περιεχόμενα του τόμου Β΄ βλ. εδώ

*Η Αναστασία Χαλβατζοπούλου είναι τεταρτοετής φοιτήτρια του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας ΔΠΘ και συνεπιμελήθηκε το παρόν κείμενο στο πλαίσιο της πρακτικής της άσκησης τον Μάιο του 2023.


[1][1] Να σημειωθεί πως διατηρήθηκαν οι ιδιότητες των εισηγητών όπως αναγράφονται στους τόμους των πρακτικών.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.