Αδαμ Αδαμοπουλος*: «Ο Αγγελος Αγγελοπουλος συνταιριαζει με εναν μαγικο τροπο ενα πληθος υφολογικων αντιθεσεων, με αποτελεσμα μια γνησια και ιδιαιτερη εκφραση της αντιληψης του για τον κοσμο»

Αφού ευχαριστήσω αρχικά τον κ. Αγγελόπουλο για την τιμή που μου έκανε να πω δυο λόγια για το βιβλίο του, θα αφήσω τις πτυχές που ανέλυσαν με τόση επιτυχία οι δύο συνομιλητές μου και θα προσπαθήσω να φωτίσω, αν μπορέσω, πλευρές του βιβλίου και της ιδιαίτερης γραφής, που μου έκαναν εντύπωση, αφού πρώτα παραθέσω δυο λόγια της Έλλης Παππά (Αποχαιρετισμός στον αιώνα μας, Εισαγωγή) που ταιριάζουν για το πώς, κατά τη γνώμη μου, αντιλαμβάνεται τη μνήμη ο συγγραφέας: «Η ζωή του έχει γίνει Μνήμη. Η Μνήμη δουλεύει όπως κάθε ευσυνείδητος ηλεκτρονικός υπολογιστής. Καταγράφει το υλικό που του έχεις φορτώσει, το ταξινομεί στα αρχεία του από όπου μπορείς να τα ανασύρεις κατά τη βούλησή σου, κι όταν υπερφορτωθεί, είναι πάντα έτοιμος να ξεκαθαρίσει όσα κρατάνε τη ζωντάνια τους, και τα άλλα, όσα ο χρόνος σου λέει πως δεν αξίζουνε, πως άδικα κρατάνε τον χώρο, πρόθυμα τα σβήνει με ένα απλό delete».

Ο Άγγελος Αγγελόπουλος, μέσα από το έργο του «Ο Δρόμος και το Ρολόι  – 31 Αφηγήματα», μας οδηγεί σε ένα ταξίδι στον κόσμο του παρελθόντος μέσα από τα βιώματα ποικίλων χαρακτήρων. Τα αφηγήματά του είναι μικρά κομμάτια ζωής που αναδεικνύουν την κοινωνική και περιβαλλοντική ευαισθησία του, ενώ παράλληλα λειτουργούν ως πηγή περισυλλογής και αφορμή για σημαντικές συζητήσεις. Θα ξεκινήσω από τον τίτλο του βιβλίου και συγκεκριμένα από την προτίμηση του όρου αφηγήματα έναντι του συνωνύμου και όχι ταυτοσήμου διηγήματα. Αφήγηση, διαβάζουμε στο λεξικό, είναι η εξιστόρηση πραγματικών ή φανταστικών γεγονότων, ενώ η διήγηση παραπέμπει κυρίως στην περιγραφή. Είναι, λοιπόν, τα αφηγήματα του Αγγελόπουλου μία προσπάθεια εξιστόρησης των γεγονότων που επισυμβαίνουν έξω, αρχικά, και στη συνέχεια μέσα του και όχι μία απλή περιγραφή. Σε αυτό συνεπικουρεί και η σχεδόν αποκλειστική κίνηση που κάνει για να καταδυθεί στη μνήμη: ένα γεγονός προκαλεί τη σκέψη, το συναίσθημα, τον προβληματισμό. Ακόμη και όταν φαινομενικά τείνει στην περιγραφή, ο συγγραφέας λανθάνει προς την ερμηνεία, αφού γίνεται φανερή η προσωπική ανάγνωση που κάνει αναδεικνύοντάς την.

Ο Άγγελος Αγγελόπουλος είναι ένας αφηγητής, που παρακολουθεί και ερμηνεύει τις ζωές των χαρακτήρων του με λεπτομερή παρατηρητικότητα και ευαισθησία, ανθρωπιά, τολμώ να πω. Οι ιστορίες που αφηγείται είναι απλές και καθημερινές, αλλά συχνά φέρουν μέσα τους την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Το μεμονωμένο είτε γενικεύεται είτε γίνεται αφορμή για γενίκευση. Η επαγωγική πορεία σκέψης τον οδηγεί στην αποτύπωση μιας πιο ολοκληρωμένης άποψης για τα γεγονότα και τον κόσμο

Ο Άγγελος Αγγελόπουλος είναι ένας αφηγητής, που παρακολουθεί και ερμηνεύει τις ζωές των χαρακτήρων του με λεπτομερή παρατηρητικότητα και ευαισθησία, ανθρωπιά, τολμώ να πω. Οι ιστορίες που αφηγείται είναι απλές και καθημερινές, αλλά συχνά φέρουν μέσα τους την τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Το μεμονωμένο είτε γενικεύεται είτε γίνεται αφορμή για γενίκευση. Η επαγωγική πορεία σκέψης τον οδηγεί στην αποτύπωση μιας πιο ολοκληρωμένης άποψης για τα γεγονότα και τον κόσμο.

Τα αφηγήματά του μπορούν να χαρακτηριστούν αυτοβιογραφικά, καθώς περιγράφουν εμπειρίες και συναισθήματα που ο ίδιος ο συγγραφέας έζησε. Κρύβουν μια βαθιά συναισθηματική φόρτιση και αποτελούν παράθυρο στον κόσμο που έζησε ο Άγγελος Αγγελόπουλος, αλλά και στον κόσμο που επιθυμεί να δημιουργήσει μέσα από τα γραπτά του. Μορφολογικά, η πρωτοπρόσωπη αφήγηση διαμορφώνει το βιωματικό κλίμα που, όμως, γρήγορα μεταμορφώνεται σε τριτοπρόσωπη που εξυπηρετεί την προσπάθειά του να αποστασιοποιηθεί και να παρουσιάσει την υποκειμενική πραγματικότητα ως αντικειμενική.

Πέρα από την προσωπική εμπειρία, τα αφηγήματά του λειτουργούν ως αφορμή για θεωρητικές, φιλοσοφικές, κοινωνικές και πολιτικές συζητήσεις. Η λεπτή ειρωνική διάθεση και τα χιουμοριστικά στοιχεία που διακρίνουν το έργο του προσθέτουν μια διάσταση που καθιστά την ανάγνωσή του παραστατική και ενδιαφέρουσα.Το έργο του υπό την έννοια αυτή προσφέρει πλούσιο υλικό για θεωρητικές και φιλοσοφικές συζητήσεις, καθώς κινείται ανάμεσα σε διαφορετικά επίπεδα νοήματος και ερμηνείας. Κάθε αφήγημα αποτελεί ένα κομμάτι που προσφέρει νέες ενδεχόμενες ερμηνείες και αναδεικνύει διαφορετικές πτυχές της ανθρώπινης εμπειρίας.

Το δοκιμιακό ύφος που χαρακτηρίζει τη γραφή του Άγγελου Αγγελόπουλου αναδεικνύει την προσωπική του θέση και την κριτική του προσέγγιση στην κοινωνική πραγματικότητα και στο φυσικό περιβάλλον. Και ως προς τη μορφή, ο Αγγελόπουλος κινείται στον χώρο ασφαλώς της λογοτεχνίας αλλά και του δοκιμίου. Η ποιητική λειτουργία του λόγου υποχωρεί μπροστά στην αναφορική, χωρίς, όμως, να είναι απούσα, όταν ο αφηγητής αποδίδει το πολύπτυχο του εσωτερικού και του εξωτερικού του κόσμου

Το δοκιμιακό ύφος που χαρακτηρίζει τη γραφή του Άγγελου Αγγελόπουλου αναδεικνύει την προσωπική του θέση και την κριτική του προσέγγιση στην κοινωνική πραγματικότητα και στο φυσικό περιβάλλον. Και ως προς τη μορφή, ο Αγγελόπουλος κινείται στον χώρο ασφαλώς της λογοτεχνίας αλλά και του δοκιμίου. Η ποιητική λειτουργία του λόγου υποχωρεί μπροστά στην αναφορική, χωρίς, όμως, να είναι απούσα, όταν ο αφηγητής αποδίδει το πολύπτυχο του εσωτερικού και του εξωτερικού του κόσμου. Περιπλανάται στον κόσμο των ιδεών και των συναισθημάτων, χωρίς όμως να υπερβεί το όριο που θα κάνει το κείμενό του να παρασυρθεί στη σφαίρα του κούφιου συναισθηματισμού. Αναλογικά, ο μικροπερίοδος λόγος με τη δωρικότητα του ύφους καθιστά σαφές και αληθινό το περιεχόμενο, ενώ η υποτακτική σύνδεση προτιμάται είτε για την ανάλυση-ερμηνεία φαινομένων είτε συμβάλλει στην περιδίνηση των σκέψεων και συναισθημάτων του αφηγητή. Κοντολογίς, ο συγγραφέας κατορθώνει με μία πρωτόγνωρη ικανότητα να συνταιριάσει με έναν μαγικό τρόπο ένα πλήθος υφολογικών αντιθέσεων, με αποτέλεσμα να μας παραδώσει μία γνήσια και ιδιαίτερη έκφραση της αντίληψης που έχει για τον κόσμο. Και αυτό το καταφέρνει, νομίζω, όχι τόσο λόγω κάποιας τεχνικής ικανότητας, αλλά πρωτίστως εξ αιτίας της ανεπιτήδευτης και αδόλευτης ματιάς του στον κόσμο της μνήμης. Η ασφάλεια της χρονικής απόστασης και η αφαιρετική ικανότητα που προσφέρει η σώρευση εμπειριών γίνονται οι σύμμαχοί του για αυτή την απόπειρα.

Τα αφηγήματα του Αγγελόπουλου μου θύμισαν ένα κομμάτι από ομιλία της Κικής Δημουλά: «Εις σε προστρέχω, μνήμη, με πολύ σεβασμό, σαν να μου ήσουν ξένη, σαν να μην έχουμε φάει μαζί ψωμί και δάκρυα, σαν να μην ξέρω ότι χάρη σ΄εσένα επιστρέφει ο απολωλώς καιρός».

Επιλογικά: Μέσα από τον καθένα από τα 31 αφηγήματα, ο αναγνώστης ανακαλύπτει έναν κόσμο πλούσιο σε συναισθήματα, ιδέες και αντιθέσεις, που τον καλεί να σκεφτεί και να αναλογιστεί την ανθρώπινη ύπαρξη σε σχέση με τον εαυτό της, την κοινωνία και το περιβάλλον. Και όλα αυτά μέσω μιας ιδιαίτερης μορφής έκφρασης που καθιστά την ανάγνωση ευχάριστη και ενδιαφέρουσα.                                         

*Ο Αδάμ Αδαμόπουλος είναι φιλόλογος, συγγραφέας, Διευθυντής Α΄ Λυκείου Γαλατσίου και Διδάκτωρ Φιλοσο­φίας του ΕΚΠΑ. Το παρόν κείμενο αποτελεί την ομιλία του στην παρουσίαση του βιβλίου του Άγγελου Αγγελόπουλου «Ο Δρόμος και το ρολόι – 31 αφηγήματα» στις 31/3/2024 στο βιβλιοπωλείο Monogram στον Χολαργό.

[Δείτε το ρεπορτάζ της παρουσίασης εδώ]

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.