“Στη Θρακη η ιστορια του Δικαιου ειναι ενιοτε ισχυον δικαιο”

Πραγματοποιήθηκε στη Βραζιλία το Σεπτέμβρη η διεθνής συνάντηση των Ιστορικών του Δικαίου κατά τη διάρκεια της οποίας και επίσημα πλέον αποφασίσθηκε η ανάθεση της οργάνωσης της 60ης Συνόδου της Διεθνούς Εταιρείας για την Ιστορία των Δικαίων της Αρχαιότητας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και συγκεκριμένα στην Κομοτηνή.

Στο συνέδριο συμμετείχε ο καθηγητής Ιστορίας Δικαίου του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης κ. Κωνσταντίνος Πιτσάκης, του οποίου την πολύ ενδιαφέρουσα εισήγηση για την υποψηφιότητα της διοργάνωσης της 60ης Συνόδου στην πόλη μας δημοσιεύει σήμερα ο ΠτΘ. Ο κ. Πιτσάκης αναφέρεται στην ιδιαιτερότητα όχι μόνο την πληθυσμιακή της περιοχής, αλλά και στο νομικό της πλουραλισμό, δίνοντας και μία άλλη νομική διάσταση, άγνωστη ίσως στους περισσότερους, για το θέμα που προέκυψε με τις διεκδικήσεις της Μονής Βατοπεδίου στην περιοχή.

Η εισήγηση του κ. Πιτσάκη όμως…

«Sao Paulo, 24 Σεπτεμβρίου 2004

Κύριε Πρόεδρε, Αγαπητοί Κύριοι Συνάδελφοι,

Είκοσι χρόνια μετά την τελευταία σύνοδο της Εταιρείας μας στην Ελλάδα – πάντοτε, βέβαια, στην Αθήνα – το 1984 (και είκοσι χρόνια είναι, νομίζω, πάρα πολλά ανάλογα με τη σημασία που κατέχει η Ελλάδα στην ιστορία των δικαίων της αρχαιότητας), έχω την τιμή και την χαρά να σας προσκαλέσω, εξ ονόματος του Πρυτάνεως Καθηγητή της Νομικής Κυρίου Ιωάννη Σχινά, της Πρυτανικής αρχής και της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου μας, εξ ονόματος της Νομικής του Σχολής και του Προέδρου της Καθηγητή Κ. Φ. Καλαβρού, εξ ονόματος του Τομέα Ιδιωτικού Δικαίου και των ιστορικών του δικαίου που υπηρετούν στον Τομέα, αυτή τη φορά στη Βόρεια Ελλάδα, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, που τιμάται με το όνομα του μεγάλου έλληνα φιλοσόφου από τα θρακικά Άβδηρα. Στη Νομική Σχολή του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου, λοιπόν, την μία από τις τρεις νομικές σχολές στην Ελλάδα, στην Κομοτηνή, έδρα της Σχολής και του Πανεπιστημίου, πρωτεύουσα πόλη της ελληνικής Θράκης (όπως είναι γνωστό, η αρχαία ιστορική Θράκη είναι σήμερα διαμοιρασμένη μεταξύ της Βουλγαρίας, της Τουρκίας και της Ελλάδος), στο μέσο του δρόμου ανάμεσα στα δύο μεγάλα ιστορικά κέντρα της ευρύτερης περιοχής, τη Θεσσαλονίκη και την Κωνσταντινούπολη. Σ’ αυτή τη Θράκη που υπήρξε ιστορικό σταυροδρόμι πολλών μεγάλων πολιτισμών, του αρχαίου θρακικού, του ελληνικού, του ρωμαϊκού, του βυζαντινού, του οθωμανικού, αλλά και ο χώρος της ιστορικής συνάντησης μεγάλων νομικών παραδόσεων : του αρχαίου ελληνικού δικαίου, του ρωμαϊκού, του βυζαντινού, του μουσουλμανικού και του οθωμανικού δικαίου.

Ο πολυπολιτισμικός χαρακτήρας της περιοχής αντανακλάται στη σημερινή σύνθεση του πληθυσμού της : Έλληνες χριστιανοί, βέβαια, αλλά και μία ισχυρότατη μουσουλμανική μειονότητα, με καταγωγή και γλώσσα αφ’ ενός τουρκική και αφ’ ετέρου βαλκανική (οι Πομάκοι, με ίδιο βουλγαρικό γλωσσικό ιδίωμα) και ρομά• και επίσης η μία από τις τρεις σημαντικές αρμενικές κοινότητες στην Ελλάδα• μία σημαντική άλλοτε ιουδαϊκή κοινότητα έχει σήμερα διασκορπιστεί, αλλά αφού έδωσε, και αυτή αξιόλογες προσωπικότητες, μεταξύ των οποίων και έναν από τους καλούς Έλληνες συγγραφείς της γενιάς μας, τον Μισέλ Φάις. Ο νομικός, επίσης, πλουραλισμός της περιοχής της ελληνικής Θράκης βρίσκει την κύρια έκφρασή του στο γεγονός ότι πρόκειται για την τελευταία και μόνη περιοχή στην Ενωμένη Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρο τον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο, όπου ο ιερός μουσουλμανικός νόμος ισχύει καθ’ εαυτόν και εφαρμόζεται, σε θέματα οικογενειακού και συνακόλουθα κληρονομικού δικαίου, στα μέλη της μουσουλμανικής κοινότητος που τελούν υπό την δικαιοδοσία του κατά τόπους μουφτή, πνευματικού ηγέτη και συγχρόνως δικαστικής αρχής, ανώτερου άλλωστε λειτουργού της ελληνικής πολιτείας. Αλλά η νομική ιστορία είναι παρούσα στην Θράκη και υπό πολλές άλλες μορφές : παραδείγματος χάριν το βυζαντινό-ρωμαϊκό δίκαιο παραμένει για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, την κληρονομική διαδοχή των μοναχών, σε πλήρη ισχύ μόνον στη Θράκη (και στα νησιά της πρώην ηγεμονίας της Σάμου), όπου, κατά ιστορική συγκυρία, ποτέ δεν εισήχθη η σχετική ελληνική νομοθεσία. Νομικό αξιοπερίεργο απλώς, ή αν θέλετε, νομικό απολίθωμα – αλλά με τέτοια «περιθωριακά» ζητήματα δεν είναι που ασχολείται εν πολλοίς η περίεργη ειδικότητα που έχουμε επιλέξει;

Τα πράγματα όμως μπορεί να είναι πολύ ουσιαστικότερα. Μία πολλή μεγάλη δικαστική υπόθεση έχει ανοίξει, αυτόν τον καιρό, ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων της Θράκης, σχετικά με την διεκδίκηση από την αθωνική μονή του Βατοπεδίου μιας σημαντικής έκτασης στην περιοχή της Θράκης – σε ένα πολύ γραφικό χώρο, που ελπίζω να επισκεφθούμε κατά τη διάρκεια της εκδρομής μας. Οι δικαστές, λοιπόν, θα πρέπει να κρίνουν με βάση βυζαντινά χρυσόβουλα του 11ου αιώνα και σουλτανικούς ορισμούς της οθωμανικής περιόδου, και εφαρμόζοντας τα αντίστοιχα δίκαια. Θα πρέπει, ενδεχομένως, να αποφασίσουν σε θέματα , όπως π.χ. αν η τάδε αυτοκρατορική δωρεά έχει νομοθετικό χαρακτήρα ή αποτελεί απλώς ιδιωτική πράξη αστικού δικαίου η τάδε δήμευση που επεβλήθη με σουλτανικό ορισμό αποτελεί άραγε πράξη νομοθετικού, διοικητικού ή δικαστικού-ποινικού χαρακτήρα; Και η απάντηση σε αυτά και σε τέτοια ερωτήματα – προκειμένου μάλιστα για νομικά συστήματα όπου δεν ίσχυαν αναγκαστικά οι δικές μας κατηγορίες και οι δικές μας διακρίσεις των πολιτειακών λειτουργιών – ενδέχεται να αποτελέσει πρόκριμα για την έκβαση της δίκης. Στη Θράκη η ιστορία του δικαίου είναι ενίοτε ισχύον δίκαιο…

Άλλωστε σε θρακικό έδαφος έχει γραφεί η ληξιαρχική πράξη γεννήσεως της ιστορίας του νεώτερου ελληνικού δικαίου : περί τα μέσα του 18ου αιώνα, με πρωτοβουλία του μητροπολίτη της θρακικής Ηρακλείας Γερασίμου, ενός μεγάλου εκκλησιαστικού άρχοντα της εποχής, ο Αλέξιος Σπανός, δάσκαλος στο ελληνικό σχολείο της Αδριανούπολης, εκπόνησε εκεί την νεοελληνική μετάφραση (1744) της Εξαβίβλου του Κωνσταντίνου Αρμενοπούλου, αυτή που δημιούργησε τις νεοελληνικές τύχες της Εξαβίβλου, που εξασφάλισε την επιβολή της με αξιώσεις αποκλειστικότητας στον νομικό βίο του ελληνισμού και ολόκληρου του ορθόδοξου κόσμου κατά την τελευταία φάση της οθωμανικής κυριαρχίας και που επέτρεψε να εισαχθεί η Εξάβιβλος ως πρώτος αστικός κώδικας του νέου ελληνικού κράτους και να καταστεί το όχημα της εισαγωγής στην Ελλάδα του λεγομένου «βυζαντινορωμαϊκού» δικαίου, του προϊσχύσαντος του Αστικού Κώδικα (1946) δικαίου.

Σ’ αυτήν λοιπόν την περιοχή, η οποία μάλιστα, αν και βρίσκεται έξω από το τουριστικό ρεύμα του συρμού, παρουσιάζει και ξεχωριστή φυσική ομορφιά και, από πολλές απόψεις, πολλή γραφικότητα, σας προσκαλεί το Πανεπιστήμιό μας και η Νομική του Σχολή. Φυσικά το υψηλό οργανωτικό επίπεδο που επέτυχαν οι μέχρι σήμερα οργανωτές των συναντήσεων της Εταιρείας μας καθιστά το έργο μας δυσχερέστερο. Αλλά θα καταβάλουμε με την βοήθεια των Πανεπιστημιακών Αρχών και την συναντίληψη των εκφραστών της τοπικής κοινωνίας, κατ’ εξοχήν της τοπικής Αυτοδιοίκησης στις διάφορες βαθμίδες της, με ήδη επίσημα εκπεφρασμένη την πρόθεση ενεργού συμπαράστασης της Δημοτικής Αρχής, και με το ενδιαφέρον του νομικού κόσμου της πόλης και της περιφέρειας, κάθε προσπάθεια για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα – βασιζόμενοι και στην ευρεία συμμετοχή σας. Ως προς το θέμα της συνάντησης, αν και υπάρχουν ήδη ορισμένες σκέψεις που έχουν συζητηθεί, και μάλιστα αυτές τις ημέρες, τούτο, σύμφωνα με τις παραδόσεις της Εταιρείας, θα ανακοινωθεί κατά τη συνάντηση του 2005 στο Μπόχουμ της Γερμανίας, και θα τεθεί υπό την έγκρισή σας ως Γενικής Συνέλευσης.

Μένει το τμήμα του «επιστημονικού τουρισμού» – που ανήκει και αυτό στις παραδόσεις της Εταιρείας μας. Φυσικά θα επισκεφθούμε την πόλη της Κομοτηνής που θα μας φιλοξενήσει, τα μουσεία της (αρχαιολογικό, εκκλησιαστικό, λαογραφικό), τους γύρω σπουδαίους αρχαιολογικούς χώρους, τα Άβδηρα, τη Μαρώνεια. Για την προβλεπόμενη μεγάλη εκδρομή, έχουμε βέβαια σκεφθεί τα νησιά της ευρύτερης περιοχής, Θάσο ή Σαμοθράκη, ή τους γειτονικούς χώρους ιδιαίτερου φυσικού κάλους, τη Βιστωνίδα λίμνη, το Δέλτα του Έβρου, το δάσος της Δαδιάς, βιότοπους και οικολογικά μνημεία μεγάλης σημασίας, τη σημαντική βυζαντινή μονή της Κοσμοσώτειρας – της οποίας το «τυπικόν» είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και από νομική πλευρά – και τις ανασκαφές του Παπικίου όρους, βυζαντινής μοναστικής πολιτείας, Αγίου Όρους πριν από το Άγιον Όρος. Αλλά η σκέψη μας έχει στραφεί και σε κάτι πιο ασυνήθιστο, στον περίπλου του ίδιου του Αγίου Όρους, που θα επιτρέψει και στις κυρίες συνέδρους και φίλες (στις οποίες η πρόσβαση στο Όρος είναι θεσμικά αποκλεισμένη) να γνωρίσουν έστω από κάποια απόσταση, αλλά από αρκετά κοντά αυτόν τον μοναδικό τόπο από άποψη φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος, κέντρο της ορθόδοξης χριστιανικής πνευματικότητας, αλλά και σπουδαίο σημείο αναφοράς της βυζαντινής ιστορίας και της τέχνης του ανατολικού χριστιανισμού. Και ας μην ξεχνούμε ότι η περιοχή του Άθω αποτελεί και «παράδεισο» νομικών ιδιαιτεροτήτων και μάλιστα μερικών «μοναδικοτήτων» σε ποικίλους χώρους του δικαίου (συνταγματικό και δημόσιο, εκκλησιαστικό και κανονικό, διεθνές δίκαιο, αστικό, ποινικό, δικονομικό, δημοσιονομικό), που έχουν τύχει και της αναγνώρισης, σε όσα σημεία μπορεί να θεωρηθεί ότι αποκλίνουν από το ευρωπαϊκό νομικό κεκτημένο, της Ευρωπαϊκής Ένωσης με ειδικό πρωτόκολλο που έχει προσαρτηθεί στη συνθήκη ένταξης της Ελλάδος στην τότε Ευρωπαϊκή Κοινότητα – ενόψει ακριβώς του εντελώς ιδιαίτερου χαρακτήρα της περιοχής και της αγιορείτικης κοινότητας και κοινωνίας. Αλλά και αυτά θα τα πούμε εκτενέστερα στην συνάντησή μας στο Μπόχουμ.

Σας ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη σας προς το Πανεπιστήμιο και τη Σχολή μας και επαφίεμαι στην κρίση της Συνέλευσης για την επίσημη επικύρωση της απόφασης να μας ανατεθεί η οργάνωση της 60ης Συνόδου της Διεθνούς Εταιρείας για την Ιστορία των Δικαίων της Αρχαιότητας στην Κομοτηνή».

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.