«Ονειρεμενα χρονια – Απο ενα παιδι στο χωριο Νεα Βυσσα, στα χρονια 1955-1962»

Παρουσιάστηκε τη Δευτέρα το βράδυ, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Νέας Βύσσας, το βιβλίο του Γιώργου Φαρμακίδη «Ονειρεμένα χρόνια – Από ένα παιδί στο χωριό Νέα Βύσσα, στα χρόνια 1955-1962», στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που πραγματοποιεί ο Πολιτιστικός Σύλλογος Νέας Βύσσας «Στέφανος Καραθεοδωρή», σε συνεργασία με τον Δήμο Βύσσας, από τις 25 έως τις 28 Ιουλίου 2009, με επίκεντρο πάντα την ανάδειξη της ιστορίας της οικογένειας Καραθεοδωρή, αλλά και τη διατήρηση των ηθών και των εθίμων της περιοχής.

Το βιβλίο παρουσίασαν ο Σταύρος Παπαθανάκης, εκδότης του περιοδικού «Βορέας», η Τζένη Κατσαρή – Βαφειάδη, εκδότρια, διευθύντρια του «ΠτΘ», ο Αλέξανδρος Ζαχαράς, δάσκαλος και ο Απόστολος Ναστούλης, δάσκαλος.
Στον χαιρετισμό του, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Νέας Βύσσας «Στέφανος Καραθεοδωρή» κ. Χρήστος Ορμανλίδης καλωσόρισε τους παραβρισκόμενους στις εκδηλώσεις «Βύσσεια 2009», τονίζοντας ότι ξεκινούν με τον καλύτερο τρόπο «με την παρουσίαση ενός βιβλίου για τη Νέα Βύσσα, το οποίο έχει γράψει ένας άνθρωπος που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην εκπαίδευση και είναι γέννημα – θρέμμα Βυσσιώτης. Θεωρούμε χρέος μας ως Σύλλογος τέτοιες προσπάθειες να τις στηρίζουμε», ανέφερε, σημειώνοντας ότι είναι ιδιαίτερη τιμή που ο συγγραφέας επέλεξε το Σύλλογο για την πρώτη παρουσίαση του βιβλίου.

Ο δήμαρχος Νέας Βύσσας κ. Παναγιώτης Σιανκούρης στο χαιρετισμό του ανέφερε τον ενθουσιασμό του όταν ο κ. Φαρμακίδης τον ενημέρωσε για την προσπάθειά του και την απόφαση του δήμου να τη στηρίξει. «Ως δημοτική αρχή προτρέπουμε όλους όσους έχουν τη δυνατότητα να κάνουν αποτύπωση της παράδοσης όλων των οικισμών του Δήμου να προχωρήσουν και εμείς θα είμαστε αρωγοί στην προσπάθειά τους»

Σταύρος Παπαθανάκης, εκδότης του περιοδικού Βορέας: «Το βιβλίο του Γιώργου Φαρμακίδη δώρο στη Νέα Βύσσα»

Στη σημαντικότητα του βιβλίου, αλλά και στο ενδιαφέρον που παρουσιάζει αναφέρθηκε ο εκδότης του «Βορέα» Σταύρος Παπαθανάκης. «Είναι γνωστό ότι η Νέα Βύσσα, αλλά και το παλιό Μποζνοχώρι είναι γενέτειρα προσωπικοτήτων. Υπάρχουν όμως και άλλες προσωπικότητες, όπως περιγράφει μέσα στο βιβλίο του ο συγγραφέας, που στο βιβλίο του γράφει ότι «στο χωριό μας ζουν και δραστηριοποιούνται διάσημοι άνδρες, όπως ο Μακάριος, ο Νταγιάν, ο Γιαγκούλας, έχουμε ανθρώπους διαφόρων εθνικοτήτων, όπως ο Πακιστανός, ο Γάλλος, ο Αρβανίτης, ο Αρμένος, ο Ρούσος που είναι γνήσιοι Έλληνες και πολύ καλοί άνθρωποι.
Αυτά τα παρανόματα δίνουν ένα στοιχείο του τοπικού πολιτισμού για το πώς αντιλαμβάνονται τις κοινωνικές σχέσεις, αλλά και στοιχείο σχολιασμού, φέρνοντας στοιχεία σκωπτικού διονυσιακού χαρακτήρα που ούτως ή άλλως αποτυπώνεται μέσα από αυτά ένας διαχρονικός τρόπος σχολιασμού της επικαιρότητας ανάλογα με τα γεγονότα και το πώς ταυτίζουν συγκεκριμένα πρόσωπα με πολύ συγκεκριμένες είτε ιστορικές είτε κοινωνικές είτε δημοσιογραφικές εξελίξεις.

Οι μεγάλες προσωπικότητες της Βύσσας είναι οι Καραθεοδωρήδες

Βέβαια, οι μεγάλες προσωπικότητες της Βύσσας είναι οι Καραθεοδωρήδες και δεν μπορεί στις εκδηλώσεις του Συλλόγου της Νέας Βύσσας να μην επικεντρωθούμε και να μην κάνουμε μια αναφορά σε αυτό το μεγάλο γένος, σε αυτούς τους μεγάλους Έλληνες που έχουν τεράστια παγκόσμια αναγνώριση, και ενδεχομένως πέρα από τα βήματα που έγιναν, θα πρέπει να γίνουν και άλλα προς το σκοπό αυτό. Γίνονται, βέβαια, βήματα που παρεκκλίνουν από το στόχο μας όταν υπεισέρχονται και άλλοι παράγοντες, τους οποίους θα χαρακτηρίζαμε ξένο σώμα από τα ήθη και τους θεσμούς της Θράκης. Για παράδειγμα, ήταν πολύ όμορφη στιγμή το 2000, όταν γιορτάζαμε το παγκόσμιο έτος των μαθηματικών και στο πλαίσιο αυτό είχε ενταχθεί η εκδήλωση στη Νέα Βύσσα με τίτλο «Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή- επιστροφή στις ρίζες». Πόσο πιο ουσιαστικό και σημαντικό είναι αξιοποιώντας και αναδεικνύοντας τον πολιτισμό και τους ανθρώπους σε τοπικό επίπεδο να δημιουργείς ένα παγκόσμιο γεγονός.

 

Σε αυτόν εδώ το χώρο, πριν εννέα χρόνια ακριβώς, ήταν παρόντες μεγάλοι παράγοντες της επιστημονικής κοινότητας των μαθηματικών και ένας από αυτούς είναι και ο σημερινός υπουργός Τεχνολογίας του Ιράν. Καταλαβαίνετε πόσο σημαντικό είναι το όνομα του Καραθεοδωρή για να κεντρίσει έναν άνθρωπο από το Ιράν να βρεθεί στη Νέα Βύσσα, στη Θράκη, στον Έβρο. Είναι ένα παράδειγμα για να δούμε πώς ο πολιτισμός μπορεί να αξιοποιηθεί με έναν τέτοιο τρόπο ώστε να έχει αποτελεσματικότητα που κάτω υπό άλλες συνθήκες οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές δεν μπορούμε να φθάσουμε.

 

Ο Καραθεοδωρή είναι ένα τέτοιο παράδειγμα και εμείς εδώ στη Θράκη θα έπρεπε αυτή τη μορφή να την αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο τρόπο. Από εδώ έγιναν βήματα και υπήρξε ένας σχεδιασμός πολλών ανθρώπων για να φθάσουμε σε εκείνο το συνέδριο που έγινε το 2000 και η προετοιμασία του είχε ξεκινήσει το 1995. Πολύ πριν ο Σύλλογος της Αθήνας ανέθεσε στον Τάκη Τσονίδη να γράψει το βιβλίο για το γένος του Καραθεοδωρή που είναι το μοναδικό στην παγκόσμια βιβλιογραφία για αυτούς. Δυστυχώς έγινε μια προσπάθεια και στην Κομοτηνή, η οποία ανέτρεψε κάποια πράγματα, αλλά στο τέλος πιστεύω ότι θα επικρατήσει η κοινή λογική και θα φθάσουμε στα αποτελέσματα που πρέπει όχι μόνο στη Νέα Βύσσα, αλλά και στη Θράκη».

Οι προσωπικότητες του τόπου και το όραμα τα «κλειδιά» για να ανοίξουμε πόρτες

Ο κ. Παπαθανάκης αναφέρθηκε στον ιδιαίτερο συμβολισμό και σημασία της παρουσίας της εκδότριας και διευθύντριας του «Παρατηρητή της Θράκης» στην παρουσίαση του βιβλίου, τονίζοντας τα «βήματα που έχουν γίνει με ανθρώπους με κοινή λογική ώστε αυτή η προσπάθεια που ξεκίνησε στη Νέα Βύσσα να ανθίσει και να μεγαλώσει και να αναδειχθεί. Υπάρχει όχι απλώς ένα όραμα, αλλά και μια δυνατότητα διαχείρισής του». Στη συνέχεια τόνισε τη σημασία της αναφοράς που έκανε ώστε «να δούμε ότι όλος αυτός ο τοπικός, πολιτιστικός πλούτος μπορεί να είναι ένα όραμα για έναν τόπο για να μπορέσουμε να κάνουμε πράγματα ή να φθάσουμε σε όρους που δεν μπορούμε υπό άλλες δυνατότητες να προσεγγίσουμε», σημειώνοντας ότι στο πλαίσιο των εκδηλώσεων που πρόκειται να γίνουν στο Τρίγωνο μία εξ αυτών γίνεται με αφορμή τα πέντε χρόνια του θανάτου του ανεψιού του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή, Γιάννη Αργύρη, μια μεγάλη μορφή της Γερμανίας, κορυφαίος στο χώρο της θερμοδυναμικής, του οποίου έργο είναι το στέγαστρο του χώρου, όπου έγιναν οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1972, ή το διαστημόπλοιο Απόλλων, το οποίο, όπως είπε, δεν θα πετούσε αν δεν υπήρχε ο Γιάννης Αργύρης. «Με τέτοιους ανθρώπους μπορούμε ως Θράκη, ως Νέα Βύσσα, με τέτοια κλειδιά να ανοίξουμε πόρτες που κάτω υπʼ άλλες συνθήκες κανείς δεν θα άνοιγαν».

Ο κ. Παπαθανάκης ευχαρίστησε το Γιώργο Φαρμακίδη «που συνεχίζει μια πολύ καλή παράδοση των παλιών δασκάλων που ήταν εργάτες ανάδειξης του τοπικού πολιτισμού. Πάρα πολλά κείμενα που έχουν σχέση με τη λαογραφία μας και την παράδοσή μας οφείλονται σε τέτοιες καταγραφές δασκάλων της δεκαετίας του 1950-1960, όπου υπήρξε μια οργανωμένη προσπάθεια οι δάσκαλοι να κάνουν μελέτες και καταγραφές της τοπικής παράδοσης. Χαιρετίζω αυτή την έκδοση ως ένα δώρο του Γιώργου Φαρμακίδη στη Νέα Βύσσα, γιατί αυτό είναι».

Τζένη Κατσαρή – Βαφειάδη, εκδότρια της εφημερίδας «Παρατηρητής της Θράκης»: «Γιώργος Φαρμακίδης, άξιος συνεχιστής της θρακικής ηθογραφίας στα χνάρια του Πολύδωρου Παπαχριστοδούλου»

Tο βιβλίο του Γιώργου Φαρμακίδη είναι ένα καλογραμμένο βιβλίο που εκτείνεται σε διακόσιες σαράντα σελίδες, έχει πρόλογο, επίλογο, γλωσσάρι και είναι διευθετημένο σε τρεις ενότητες –τρία μέρη, εκ των οποίων η πρώτη, υπό τον γενικό τίτλο «Δημοτικό Σχολείο», φιλοξενεί δώδεκα (12) κείμενα τα ακόλουθα: «Πρώτη τάξη στο σχολείο», «Πρωτότυπη βαθμολογία», «Μάθημα στη φύση», «Καλός μαθητής», «Συσσίτιο στο σχολείο», «Έξω βρέχει, «Όλοι έγιναν καπνός, «Κορδέλα στα μαλλιά», «Χειροτεχνίες του Στέλιου», «Ο γραμματιζούμενος», «Παιχνίδια», «Πρώτη φορά σκαρπίνια», «Το ρολόι», «Κανιλίτσα» και «Το νερό των διψασμένων».

Η δεύτερη ενότητα έχει τον γενικό τίτλο «Ήθη και έθιμα» και φιλοξενεί είκοσι επτά (27) κείμενα με τίτλους: «Προετοιμασία για τα Τεμπελέκια, «Ντουφεκιά εναντίον μαγκιάς, «Κατασκευή και χρήση του όπλου», «Τα Τεμπελέκια», Κόλιντρα», «Θα κόψουμει του γρούν(ι)», «Θα θυμιάσουμει», «Η Καμήλα», «Εν Ιορδάνει», «Πατησιά», «Ψόφια ουρνίθα», «Το σκυλί μας ο Τσιακάλ(η)ς», «Καϊντηρό», «Κοζάκια», «Ρουχισμός», «Θα βάλουμει πανί», «Ο Μπέης», «Ντύθηκα καρναβάλι», «Σάντα Μαρία την Αποκρά», «Κουρμπάν(ι)», «Παλαίστρα», «Της Παπαδιάς η σόμπα», «Κόκκινη Πέμπτη», «Επιτάφιος», «Ανάσταση», «Τσίγκαρ και πάρσιμου» και «Η Χαρά».

 

Η τρίτη έχει τον γενικό τίτλο «Ασχολίες του καλοκαιριού» και φιλοξενεί είκοσι επτά (27) κείμενα με τίτλους: «Ύπνος στην αυλή», «Τσιουσμές και κανάλι», «Καρπούζια», «Επάνω στην καρυδιά», «Το σφύριγμα», «Να τινάξουμει καρύδια», «Ο μπακάλ(η)ς Γκίγκας», «Ο μπακάλ(η)ς Κουτσός», «Το τσιαρντάκι», «Γιούγκλα», «Πάμει γιʼ ασκάμνα», «Βόλτα στο σταθμό», «Λόντζια», «Το ζευγάρι», «Καραβάνια από αμάξια», «Να βοσκήσουμε τις αʼελάδεις», «Μικροατυχήματα», «Θέρος», «Θʼ ανοίξουμε αλώνι», «Το αλώνισμα», «Η μπατόζα», «Του Μανόλ(η) ο μύλος», «Το παναʼύρ(ι) της Αγίας Παρασκευής», «Θα κόψουμει κιρπίτσια», «Στα φκάλια τον καιρό», «Ιδρώτας, αγωνία κι αβεβαιότητα» και «Το παράνομα».
Το βιβλίο κλείνει με ένα τρισέλιδο ποίημα- ύμνο στη Βύσσα, το οποίο ο συγγραφέας ονομάζει «Λάλημα για τη Βύσσα» και αποτελείται από τριάντα οκτώ (38) ρυθμικά τετράστιχα. Ο συγγραφέας, ποιητής στη συγκεκριμένη περίπτωση, το συνδέει μάλιστα με τους βυσσιώτικους μανέδες (αμανέδες).

 

Το βιβλίο «Τα ονειρεμένα χρόνια- Από ένα παιδί στο χωριό Ν. Βύσσα, στα χρόνια 1955-1962» είναι ένα καλογραμμένο και καλοοργανωμένο βιβλίο, τρυφερό και όμορφο, στο οποίο ο συγγραφέας καταθέτει τις αναμνήσεις του από τα παιδικά του χρόνια στη Βύσσα. Τα ονειρεμένα, όπως λέει χρόνια της ζωής του, τη δεύτερη μεταπολεμική δεκαετία, και ιδιαίτερα, εφόσον το βιβλίο εστιάζει σε προσωπικά βιώματα, στην επταετία 1955-1962, όταν ο συγγραφέας – δάσκαλος Γιώργος Φαρμακίδης ζούσε ακόμη στο χωριό, πριν φύγει για να φοιτήσει στο Γυμνάσιο της Νέας Ορεστιάδας και μετά στη Ζαρίφειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρούπολης.

 

Καλογραμμένο, τρυφερό και όμορφο βιβλίο με φωτογραφίες που παραπέμπουν στα κείμενα και εμπλουτίζουν την αφήγηση αλλά και την ιστορικότητα του βιβλίου με στιγμιότυπα από τον κοινωνικό και αγροτικό βίο.
Το βιβλίο του Γιώργου Φαρμακίδη είναι ένα αξιόλογο βιβλίο, γιατί κατʼ αρχήν ο συγγραφέας ό,τι γράφει το γράφει στο βυσσιώτικο ιδίωμα, υιοθετώντας ένα σύστημα γραφής (με αποστρόφους και παρενθέσεις), που αποδίδει τη μουσικότητα, αλλά και τις ιδιαιτερότητες στον προφορικό λόγο του συγκεκριμένου ιδιώματος, λίγο πριν επέλθη η πλήρης ομογενοποίηση στη γλώσσα, τη βοηθεία του μεγάλου σχολείου της τηλεόρασης.

 

Η αξία του Γιώργου Φαρμακίδη ως συγγραφέα όμως δεν έγκειται μόνο στο ότι διασώζει, καταγράφοντας το βυσσιώτικο ιδίωμα, αλλά και στον τρόπο με τον οποίο το χειρίζεται τη γλώσσα ως υλικό γραφής. Τα κείμενα του Γιώργου Φαρμακίδη δεν είναι έτσι κείμενα μνήμης, μονοδιάστατα σε αφήγηση, που εξαντλούν την αξία τους στη δεξιοτεχνία της περιγραφής. Δεν είναι μάλιστα, και δεν έχουν καμία σχέση με τις γνωστές περιγραφικές καλλιλογίες, αλλά είναι κείμενα που διηγούνται αληθινές ιστορίες, εστιάζοντας κυρίως στους διαλόγους, κι αυτό είναι και το μεγάλο τους πλεονέκτημα. Γιατί συνήθως το αξιοσημείωτο της ανέκδοτης ιστορίας που διηγείται ο συγγραφέας προκύπτει μέσα από το διάλογο, αποκτά δηλαδή αμεσότητα και εκπληκτική παραστατικότητα, είναι θαρρείς έτοιμο σχεδόν κείμενο για θεατρική παράσταση.

 

Το δεύτερο μεγάλο προσόν του βιβλίου του Γιώργου Φαρμακίδη είναι ότι εστιάζει στην καταγραφή του πολιτισμού της Βύσσας, στα έθιμα και τις παραδόσεις που κρατούσαν ευλαβικά οι κάτοικοι για να μετρούν και να ορίζουν το χρόνο, κι ήταν απόλυτα συνυφασμένες με τον αγροτικό τρόπο ζωής, την αυτόνομη αγροτική οικονομία, τότε που κάθε νοικοκυριό ήταν και μια ανεξάρτητη κι αυτόνομη σχεδόν οικονομική μονάδα. Τότε που ακόμη και τα παπούτσια δεν ήταν συνήθεια, και το πρώτο ζευγάρι σκαρπίνια όρισε με διαφορετικό τρόπο στο χρόνο το πέρασμα του καθενός μας στον «πολιτισμό».

 

Το τρίτο μεγάλο προσόν του βιβλίου του Γιώργου Φαρμακίδη είναι λοιπόν ότι καταγράφει μια ζωή που έχει οριστικά χαθεί… Μια ζωή που είχε κέντρο το χωριό κι ο πολιτισμός μεταφέρονταν από γενιά σε γενιά κι από στόμα σε στόμα, ως έθος, ως συνήθεια, ως έθιμο.
Στο πλαίσιο αυτό κι αν κάποιος σκεφτεί ότι ο σπουδαίος Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου «ηθογραφεί» τον πολιτισμό στα τότε μέρη του μείζονος ελληνισμού, πολιτισμό που ίσχυσε και τα πρώτα χρόνια μετά την εγκατάσταση των προσφύγων στη νέα πατρίδα, τότε ο Γιώργος Φαρμακίδης που καταγράφει τη συνέχειά του – κι οι Βυσσιώτες είναι πρόσφυγες του 1922 – θα μπορούσε να θεωρηθεί αξιότατος συνεχιστής του. Αξιότατος συνεχιστής της παράδοσης της θρακικής ηθογραφίας.
Για το τέλος, ό,τι έχω να πω είναι ότι το βιβλίο του Γιώργου Φαρμακίδη με τίτλο «Τα ονειρεμένα χρόνια- Από ένα παιδί στο χωριό Ν. Βύσσα στα χρόνια 1955-1962» είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί από τις νεότερες γενιές, αλλά και από τους παλιότερους.
Για να μάθουν οι πρώτοι ότι η ζωή είχε κάποτε περίσσιες δυσκολίες και ότι τα γράμματα και το σχολειό υπήρξαν χρόνια που ήταν πολυτέλεια για πολλούς, μια και τα παιδιά εξήντα περίπου χρόνια πριν, πρώτα θεωρούνταν εργατική δύναμη. Και αξίζει να διαβαστεί από τους παλιότερους για να θυμηθούμε ό,τι έχουμε ζήσει… Ό,τι ονειρικά ωραίο έχουμε ζήσει, τα χρόνια που η ζωή ήταν συγγνωστά ζωή αγώνα για τις αξίες και την ηθική του ανθρώπου καταξίωση…

Αλέξανδρος Ζαχαράς, δάσκαλος «Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον λαογραφικό βιβλίο»

Στους λαογράφους όπως ο Νικόλαος Πολίτης και ο Στίλπων Κυριακίδης που καθιέρωσαν τον όρο λαογραφία αναφέρθηκε ο Αλέξανδρος Ζαχαράς τονίζοντας ότι «η λαογραφία διαφοροποιείται από την εθνολογία, γιατί η πρώτη έχει ως αντικείμενό της το λαϊκό πολιτισμό των προηγούμενων χρόνων, ενώ η εθνολογία ασχολείται με τις πολιτιστικές μορφές της ζωής των λεγόμενων πρωτόγονων λαών». Στην Ελλάδα οι Ν. Πολίτης και Στ. Κυριακίδης ίδρυσαν τη λαογραφική εταιρεία.

Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον λαογραφικό βιβλίο είναι το βιβλίο του Γ. Φαρμακίδη «Ονειρεμένα χρόνια – Από ένα παιδί που έζησε στο χωριό Νέα Βύσσα, στα χρόνια 1955-1962». Ο κ. Ζαχαράς αναφέρθηκε στην γνωριμία του με το Γιώργο Φαρμακίδη πριν από 40 χρόνια «όταν ήμαστε σπουδαστές στην Ζ.Π.Α. Αλεξ/πολης. Αργότερα ως δάσκαλοι συνδεόμαστε στενά και μου δίνεται η δυνατότητα και η ευκαιρία να γνωρίσω την καθαρή σκέψη του, την παρρησία του και την αποφασιστικότητα του με την οποία στήριζε τις απόψεις του χωρίς αδιαλλαξία. Μου ʼδωσε στην αρχή την εντύπωση ότι είχε μια απόσταση από τα όσα διαδραματίζονταν στην Βύσσα, λαθεμένη η εντύπωσή μου. Θυμάμαι πριν από 30 περίπου χρόνια τη θεατρική ομάδα στα πλαίσια του Συλλόγου Καραθεοδωρή. Αργότερα στο Σύλλογο τις εκδηλώσεις για τους μετανάστες, πρόσφατα η αρθογραφία του και αντιπαράθεση του με τον υπ. Στυλιανίδη για το μουσείο Κ. Καραθεοδωρή και τώρα ήρθε να προβάλλει τη Βύσσα με το βιβλίο του.

Έχουμε μια μαρτυρία εδώ, από πρώτο χέρι των λαϊκών δρώμενων στο χωριό και όχι την επιστημονική αποστασιοποίηση ενός επιστήμονα λαογράφου.
Ο Γ. Φαρμακίδης έρχεται να καλύψει με τον καλύτερο τρόπο ένα δυσαναπλήρωτo κενό που αφορά τη μελέτη των ηθών και εθίμων μιας περιοχής, που σπανιότατα απασχολεί την ευρύτερη λαογραφική έρευνα παρόλο που οι άνθρωποι αυτοί μιλούσαν και μιλούν μια γλώσσα που οι ρίζες της είναι καθαρά ελληνικές και πολλές μάλιστα αρχαιοελληνικές. Ενδεικτικά αναφέρονται τρεις λέξεις, που χρησιμοποιούνται και σήμερα κατά κόρον, όπως η λέξη «πιρʼ σός – ή – ό από το αρχαίο περίσσιος, η λέξη χαλεύω, που σημαίνει επιζητώ, θέλω, επιθυμώ από το «αλιεύω, των αρχαίων, η λέξη (στια) που σημαίνει φωτιά – εστία από την εστία που διατηρούνταν πάντα αναμμένη από τους αρχαίους κι ήταν αφιερωμένη στη θεά εστία. Έχει και ξένες λέξεις π.χ. τούρκικες αφού δεν υπάρχει καθαρότητα γλώσσας και φυλής στον κόσμο.
Σκοπός του βιβλίου του Γ. Φαρμακίδη είναι να περιγράψει τις πλούσιες παιδικές του αναμνήσεις, τα πολλά και ενδιαφέροντα βιώματα μιας εποχή περασμένης, που όμως μπορεί να είναι και τόσο κοντά μας. Να καταγράψει τα πολλά και σημαντικά ήθη και έθιμα, όπως ακριβώς διαδραματίζονται μια ορισμένη εποχή από τους απλούς καθημερινούς ανθρώπους της ελληνικής υπαίθρου στην Ν. Βύσσα. Η καταγραφή είναι ακριβής, τα γεγονότα αληθινά όπως ακριβώς συνέβησαν ανεξάρτητα που πολλές φορές φαίνονται να είναι στη σφαίρα της φαντασίας.

Το βιβλίο χωρίζεται σε 3 μέρη. Το πρώτο μέρος ονομάζεται «Δημοτικό Σχολείο» όπου με σπαρταριστό τρόπο περιγράφεται η ατμόσφαιρα του σχολείου εκείνης της εποχής. Το δεύτερο μέρος ονομάζεται «Ήθη και έθιμα» και αφορά διάφορα ήθη κι έθιμα της εποχής που πολλά σχεδόν έχουν ξεχαστεί Κόλλιαντρα – Καμήλα – Καϊντηρά άντε και Τα τεμπελέκια.
Το τρίτο μέρος αφορά τις ασχολίες του καλοκαιριού όπως χαρακτηριστικά είναι ο ύπνος στην αυλή, τα καρπούζια, το τσιαρδάκι, το αλώνισμα, η μπατόζα, το πανηγύρι της Αγ. Παρασκευής η λόντζια ή βόλτα .Το βιβλίο συμπληρώνεται από τον Επίλογο, το Γλωσσάριο και το Λάλημα για τη Βύσσα. Είναι ένα βιβλίο που χαρακτηρίζεται από το ρομαντισμό, τη συγκίνηση αλλά και τον πόνο για όλα αυτά που χάθηκαν, από ένα ευαισθητοποιημένο άνθρωπο όπως ο Γ. Φαρμακίδης. Σε μια γλώσσα και λόγο μελωδικό που τρέχει σαν κρυστάλλινο νερό. Γιʼ αυτό αξίζει να διαβαστεί ξανά και ξανά και να γίνει το εγκόλπιο του κάθε Βυσσιώτη. Τέλος, να μπει στις βιβλιοθήκες όλων των σχολείων».

Απόστολος Ναστούλης, δάσκαλος: «Μια αυτοβιογραφία των σχολικών χρόνων ενός παιδιού»

Ο κ. Ναστούλης εξέφρασε την χαρά του για την παρουσίαση του βιβλίου, χαρά όμως η οποία όπως είπε έχει ως βάση και ένα άλλο λόγο. «Μια σκέψη και επιθυμία μου να γραφτεί ένα βιβλίο με τα ήθη και έθιμα, τις ασχολίες των κατοίκων πριν μερικές δεκαετίες και γενικά τη λαογραφία του χωριού μας έγινε πραγματικότητα.
Για να αγαπήσει κάποιος τον τόπο του πρέπει να γνωρίσει την ιστορία και τις παραδόσεις του. Αυτό κάνει το βιβλίο του Γιώργου Φαρμακίδη «Ονειρεμένα χρόνια». Δεν είναι όμως μια ξερή καταγραφή των εθίμων και της ζωής των κατοίκων πριν από πενήντα περίπου χρόνια. Είναι μια βιωματική, ζωντανή περιγραφή που βγαίνει μέσα από τη ζωή ενός παιδιού που έζησε τα γεγονότα και συμμετείχε στις δραστηριότητες που περιγράφονται. Είναι θα λέγαμε μια αυτοβιογραφία των σχολικών χρόνων ενός παιδιού. Ίσως είναι η αυτοβιογραφία καθενός από εμάς που ζήσαμε τα γεγονότα που περιγράφονται. Μέσα στο βιβλίο ο καθένας θα βρει τον εαυτό του ή τουλάχιστον ένα μέρος του εαυτού του. Διαβάζοντας το βιβλίο ο αναγνώστης θα γελάσει, θα συγκινηθεί, θα προβληματιστεί. Οι παλαιότεροι θα αναπολήσουν τα περασμένα, οι νεώτεροι θα μάθουν.

 

Όποιος διαβάζει το βιβλίο νιώθει σαν κινηματογραφική ταινία να περνούν από μπροστά του τα γεγονότα που περιγράφονται και ανάμεσα στους πρωταγωνιστές βλέπει τον ίδιο τον εαυτό του. Θυμάται τα παιδικά του χρόνια όταν πήγαινε σχολείο, το συσσίτιο, την πλάκα με το κοντύλι, το ξύλο που έφαγε από τους αυστηρούς δασκάλους για κάποια ζαβολιά ή αταξία. Θα θυμηθεί τα παιχνίδια που έπαιζε, το σεγρουνλί το «μπας(ι)», το «τσιλίκ(ι)» και τα άλλα παιχνίδια που έπαιζαν τα παιδιά εκείνης της εποχής. Θα «δει» να κόβουν τον γρούν(ι) τα Χριστού, να κάνει κόλιντα ή τεμπελέκια, να περνάει ο Μπέης από τη γειτονιά του, να κάνει τσίγκαρο κι πάρσιμου την πασχαλιά. Θα παρακολουθήσει την κανιλίτσα, το φόρτωμα της προίκας σε κάποια χαρά, θα πάει στο παναύρ(ι) της Αγίας Παρασκευής.

Επίσης, θα θυμηθεί τις δουλειές των κατοίκων εκείνων των χρόνων. Το θέρισμα με τον καβραμά, το αλώνισμα με τη δοκάν(η), το λίχνισμα, το πάτημα του άχυρου. Θα «δει» τη μάνα του να ξύνει τα φκάλια με το πιργιό να τα απλώνουν για να ξεραθούν και να τα πουλούν στους εμπόρους του χωριού μας ή της Ορεστιάδας. Οι γυναίκες θα θυμηθούν τη λόντζια που έκαναν στις γειτονιές, τη βόλτα που γινόταν στο σταθμό για τους κατοίκους του Πάνω χωριού και στην πλατεία για τους κατοίκους της Κάτω Βύσσας. Μέσα στο βιβλίο μπορεί κανείς να δει τη φτώχεια που υπήρχε τότε, αλλά και την εργατικότητα, την αλληλοβοήθεια μεταξύ των κατοίκων και την αγάπη ανάμεσα στα αδέρφια.
Ένα στοιχείο που κάνει ελκυστικό το κείμενο είναι οι διάλογοι, οι οποίοι είναι γραμμένοι στη «χωριάτικη» γλώσσα. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζει κάποιος όταν θέλει να γράψει αυτή τη γλώσσα είναι ότι κάποιες λέξεις δύσκολα γράφονται όπως προφέρονται. Αυτό το θέμα αντιμετωπίστηκε με τον τρόπο που αναφέρει ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου.
Το βιβλίο του Γ. Φαρμακίδη δεν πρέπει να λείψει από κανένα σπίτι γιατί αποτελεί πηγή στοιχείων πολιτισμού του τόπου μας»!
Τέλος, ο κ. Ναστούλης κατέθεσε μια πρόταση προς τον Πολιτιστικό Σύλλογο της Νέας Βύσσας. «Να γίνει αναπαράσταση όλων των εθίμων, των ασχολιών των κατοίκων, των παλιών παιχνιδιών, να βιντεοσκοπηθούν και έτσι να υπάρχει και οπτικό υλικό των λαογραφικών στοιχείων του χωριού μας».

Γιώργος Φαρμακίδης, συγγραφέας: «Η γλώσσα κάθε τόπου σημαντικό τεκμήριο της ιστορικής και πολιτιστικής του κληρονομιάς»

Στην προσφορά του ιστορικού χωριού όπως χαρακτήρισε τη Νέα Βύσσα στους αγώνες για την ελευθερία της πατρίδας αναφέρθηκε ο συγγραφέας του βιβλίου κ. Φαρμακίδης αναφέροντας την προσφορά του Γιώργη του Παπά ή Καραγιώργη ή Κούρτογλου, των παιδιών του και των αδερφών του «που έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι στο πλευρό του Αλέξανδρου Υψηλάντη, ενώ ο Γιώργης Παπά αντί αναγνώρισης, έλαβε από την ελληνική πολιτεία την εγκατάλειψη, την περιφρόνηση και την φτώχεια, μνημείο αγνωμοσύνης, το οποίο δυστυχώς έλαβαν και πολλοί άλλοι ήρωες της επανάστασης του Εικοσιένα». Παράλληλα αναφέρθηκε στην προσφορά της οικογένειας Καραθεοδωρή τονίζοντας ότι οι Βυσσιώτες θα πρέπει να νοιώθουν περήφανοι για την καταγωγή τους.

 

Ο κ. Φαρμακίδης αναφέρθηκε στους λόγους που τον οδήγησαν να γράψει το βιβλίο δίνοντας με αυτό τον τρόπο στις νέες γενιές να μάθουν αυτά που έζησαν οι παλιότεροι, ενώ στη συνέχεια σημείωσε το στόχο του που δεν ήταν άλλος από τη γλώσσα του χωριού. «Η γλώσσα ενός τόπου είναι σημαντικό τεκμήριο της ιστορικής και πολιτιστικής του κληρονομιάς. Αυτά που τα θεωρούσαμε παλιά χωριάτικα, και όπως το αναφέρω και στο πρόλογο, ντρεπόμασταν να τα μιλήσουμε, ίσως γιατί κάποιοι, από άγνοια βεβαίως μας κορόιδευαν, αποδεικνύεται ότι είναι μια ζωντανή και γνήσια γλώσσα, ένα ελληνικό τοπικό ιδίωμα. Η επικρατούσα γνώμη, ιδίως μεταξύ των «γραμματισμένων» και όχι των μορφωμένων, (πιστεύω ότι είναι εμφανής η διαφοροποίηση μεταξύ αυτών των δύο εννοιών), αλλά και γενικότερα της κοινής γνώμης, ότι η γλώσσα που μιλούσαν στο χωριό μας είναι για άτομα κατώτερου κοινωνικού και πνευματικού επιπέδου και πρέπει να απαξιωθεί, είναι εντελώς αναληθής και αυθαίρετη. Αποδεικνύεται με πάρα πολλά παραδείγματα, μέσα από τη φυσική ροή των διαλόγων, ότι τα βυσσιώτικα είναι ένα τοπικό ιδίωμα, μια ζωντανή «ντοπιολαλιά». Οι επιρροές που έχει από διάφορες γλώσσες και κυρίως από την τούρκικη, είναι και λογικό να υπάρχουν και είναι στα αντίστοιχα επίπεδα άλλων ιδιωμάτων από άλλες περιοχές της πατρίδας μας.
Όπως τονίζω σε κάθε ευκαιρία μέσα στο κείμενο, ίσως και σε υπερβολικό βαθμό, πολλές λέξεις που τις υποτιμούμε, έχουν ρίζα καθαρά ελληνική ή μάλλον αρχαιοελληνική. Τιμή μας όταν και όπου λοιπόν τις χρησιμοποιούμε. Εξάλλου τα «βυσσιώτʼκα», το γνήσιο τοπικό ιδίωμα της Ν. Βύσσας, που κατά 90% είναι το ίδιο σε όλα τα χωριά της περιοχής μας, τείνει να εξαφανιστεί εντελώς, για να μην πω ότι εξαφανίστηκε. Είναι λοιπόν μια προσπάθεια για τις επερχόμενες γενεές να τα γνωρίσουν, και πού ξέρεις, στο μέλλον μπορεί ακόμη και να προσπαθήσουν εν μέρει να τα αναβιώσουν».
Όλο το βιβλίο διαπνέεται από ένα λεπτό χιούμορ και έναν αυτοσαρκασμό, χωρίς ποτέ να ολισθαίνει στο λίβελο (=δυσφημιστική αναφορά) και στην ύβρη ή την προσβολή ατόμων. Σατιρίζονται καταστάσεις και συμπεριφορές, που και όταν ακόμη αναφέρονται ονόματα, δεν προσβάλουν κανέναν. Άλλες πάλι φορές, όταν θα μπορούσε να γίνει κάποια παρεξήγηση, αποφεύγεται σκοπίμως η αναφορά των πραγματικών ονομάτων. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσω ότι πραγματικά πρόσωπα είναι αυτά που αναφέρονται και με το επώνυμό τους ή το «παράνομά τους» (=παρατσούκλι), π.χ. του Μάʼειρα Γιώργης. Όταν αναφέρεται μόνο το όνομα, π.χ. Γιώργης, τότε μπορεί να είναι μεν υπαρκτό πρόσωπο, αλλά μάλλον όχι ο Γιώργης αλλά κάποιος Δημήτρης, Χρήστος κ.λ.π»…
Τέλος, ο κ. Φαρμακίδης ευχαρίστησε τον δήμαρχο Βύσσας κ. Παναγιώτη Σιανκούρη, τόσο για την οικονομική όσο και για την ηθική βοήθεια «που μου πρόσφερε. Κυρίως τα λόγια σου «Πάει, τελείωσε, προχώρα στο βιβλίο» ήταν για μένα η τελική ώθηση για να παραμερίσω τους πολλούς ενδοιασμούς που είχα και να προχωρήσω στην έκδοση του βιβλίου, αγαπητέ κ. δήμαρχε», τον πρόεδρο και τα μέλη του Πολιτιστικού Συλλόγου «Στέφανος Καραθεοδωρή» για την πολύπλευρη βοήθεια που του πρόσφεραν, τον εκδότη του αξιολογότατου περιοδικού «Βορέας» και έγκριτο δημοσιογράφο, κ. Σταύρο Παπαθανάκη, «πολύτιμο συνεργάτη και εμψυχωτή στην προσπάθεια έκδοσης αυτού του βιβλίου», την κ. Τζένη Κατσαρή- Βαφειάδη, «εκδότρια αυτού του βιβλίου, αλλά και της αξιολογότατης εφημερίδας που εκδίδει, του «Παρατηρητή της Θράκης». Από την πρώτη στιγμή, μαζί με τους συνεργάτες της, κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια, για να πραγματοποιηθεί, κατά την ταπεινή μου γνώμη, η άρτια από κάθε άποψη έκδοση αυτού του βιβλίου. Η κυρία Βαφειάδη, για να παραστεί στην παρουσίαση αυτού του βιβλίου, θα το πω στα βυσσιώτικα και πιστεύω πως θα με καταλάβει, «ήρτει στου χουριό μας τσιακ απʼ την Κομοτηνή κι γιʼ αυτό ούλ(οι) πιʼρσό τη φχαριστούμει», αλλά και το φίλο του «Αποστόλη Ναστούλη που δέχτηκε να σχολιάσει το βιβλίο, καθώς και την προσφορά αρκετών προσωπικών του φωτογραφιών που εμπεριέχονται στο βιβλίο», και τέλος, «τον φίλο Αλέκο Ζαχαρά για τον κόπο που έκανε να ασχοληθεί και να σχολιάσει το βιβλίο. Σʼ αναφέρω τελευταίο, αγαπητέ Αλέκο, όχι γιατί είσαι τελευταίος στην αξιολογική σειρά, αλλά γιατί είσαι φίλος πραγματικός εδώ και πολλά χρόνια, δοκιμασμένος τόσα στα εύκολα όσο και στα δύσκολα της ζωής, και γι αυτό, Αλέκο, σʼ ευχαριστώ πολύ». Ευχαρίστησε επίσης και όλους όσους παραβρέθηκαν στην εκδήλωση, μεταξύ των οποίων και οι σύζυγοι των αδελφών του συγγραφέα, Πάνου και Στέλιου, «που αναφέρονται συχνά στο βιβλίο, καθίστανται έτσι γνώριμοι στον αναγνώστη», όπως ανέφερε η κ. Κατσαρή, και σήμερα έχουν «φύγει».
Επιλέγοντας, να σημειώσουμε ότι η εκδήλωση έκλεισε με προσφορά βιβλίων στον δήμαρχο κ. Σιανκούρη και στον πρόεδρο του Πολιτιστικού Συλλόγου «Στέφανος Καραθεοδωρή» κ. Ορμανλίδη, από τον συγγραφέα Γιώργο Φαρμακίδη, οι οποίοι και του αντιχάρισαν πλούσια συγχαρητήρια ανθοδέσμη.

 

Το αφιέρωμα σε pdf υπάρχει και στη στήλη “Ένθετα Αφιερώματα”

http://www.paratiritis-news.gr/admin/entheta/1265807361.pdf

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.