Τρια χανια, τρεις ηπειροι στο Περα της Πολης

Ο οικισμός στην περιοχή του Πέρα, που το όνομά του δηλώνει ότι βρίσκεται πέρα, απέναντι από την ιστορική χερσόνησο, αναπτύχθηκε με τη δημιουργία ξένων πρεσβειών τον 16ο αιώνα. Οι Γάλλοι έλαβαν την πρώτη άδεια εγκατάστασης στην περιοχή και ανήγειραν το κτίριο της πρεσβείας τους  στη Μεγάλη Οδό του Πέρα, τη σημερινή οδό Ιστικλάλ, το δρόμο που χαρακτηρίζει όλη την περιοχή,  έναν από τους τέσσερις κεντρικούς δρόμους του Πέρα. Μετά την εγκαθίδρυση  της γαλλικής πρεσβείας, με την πάροδο του χρόνου άρχισαν να εγκαθίστανται στην περιοχή και άλλες ξένες πρεσβείες. Στο Πέρα χτίστηκαν η Ρωσική, η Ολλανδική, η  Ελβετική,  η Πρωσική, η Βρετανική και η Αμερικανική Πρεσβεία.

Η συγκέντρωση που ξεκίνησε με τις πρεσβείες στην περιοχή έφερε και την ανάπτυξη της οικοδομικής κατασκευής. Η σύναψη πολιτικών και πολιτιστικών σχέσεων με τα δυτικά κράτη τον 18ο και 19ο αιώνα επιτάχυνε την ανάπτυξη της περιοχής. Με το Διάταγμα του Τανζιμάτ, οι μειονότητες διεύρυναν τα δικαιώματα που απέκτησαν και έχτισαν κτίρια στην περιοχή δημιουργώντας έναν οικισμό με βαθιές ρίζες. Με τη διακήρυξη του Μεταρρυθμιστικού Διατάγματος το 1856, τα δικαιώματα των μειονοτήτων διευρύνθηκαν και τους επιτράπηκε να ανέλθουν στις θέσεις που ήθελαν στο κρατικό επιτελείο, το στρατό και τους επίσημους θεσμούς.  Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κοινωνική και οικονομική τους άνοδο. Έτσι Αρμένιοι, Εβραίοι, Λεβαντίνοι περιλαμβάνονταν επίσης στον οικισμό της περιοχής, που είχε κυρίως ελληνικό πληθυσμό.

 Μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1870, η ξύλινη κατασκευή εγκαταλείφθηκε και χρησιμοποιήθηκε πέτρα και χύτευση σιδήρου. Εργάτες, τεχνίτες και αρχιτέκτονες που μετανάστευσαν από την Ιταλία εργάστηκαν για την κατασκευή των κτιρίων στο Beyoğlu, όπως ονομάζεται πια η περιοχή. Μεγάλη σημασία δόθηκε στα σχέδια των προσόψεων σε μέρη όπως η οδός İstiklal, η οδός Asmalımescit, ο λόφος Kumbaracı. Όχι μόνο τα κτίρια του κέντρου, αλλά και τα κτίρια στους πλαϊνούς και πίσω δρόμους αντικατοπτρίζουν το στυλ της περιόδου. Ανάμεσα στις αστικές δομές του Beyoğlu, μεγάλη σημασία έχουν τα χάνια, πολυόροφα οικοδομήματα, με στοές στο ισόγειο όπου φιλοξενούνταν καταστήματα και διαμερίσματα στους ορόφους.   

Ο τύπος αυτός των οικοδομημάτων κατασκευάστηκαν στο Παρίσι το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και προσφέρουν τα καλύτερα δείγματα μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Αυτά τα περάσματα, που δημιουργήθηκαν για να μπορούν οι αστές κυρίες και κύριοι εκείνης της περιόδου να ψωνίζουν άνετα χωρίς να βρέχονται ή να κρυώνουν στον βροχερό καιρό του Παρισιού, στέγαζαν διάφορα καταστήματα και σχημάτιζαν περάσματα μεταξύ των δρόμων. Ακόμα και αυτοί που δεν πρόκειται να ψωνίσουν χρησιμοποιούν αυτά τα περάσματα ως πέρασμα στη βροχή.

Το Beyoğlu, το ευρωπαϊκό πρόσωπο της Κωνσταντινούπολης, δεν υστερούσε από το Παρίσι την ίδια περίοδο. Μερικά από τα περάσματα που κατασκευάστηκαν εκείνη την εποχή χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα. Πολλές από αυτές τις κατασκευές ονομάζονται pasaj ή han.

Χτίστηκαν ως εμπορικά κτίρια, εναρμονίζονταν με την αρχιτεκτονική του δρόμου και ξεχώριζαν με τη μεγαλοπρέπεια αλλά και τη λειτουργικότητά τους. Οι περισσότερες από τις κατασκευές που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σήμερα χτίστηκαν τον 19ο αιώνα.

Ανάμεσα στα εντυπωσιακά αυτά οικοδομήματα εντύπωση προκαλεί κυρίως στους εξ Ελλάδος επισκέπτες αυτό που έχει την ανάγλυφη επιγραφή ΑΓΟΡΑ ΡΩΜΥΛΙΑΣ. Μπορεί η ελληνική γραφή να μην καταδεικνύει ελληνική κτίση του ακινήτου, αποτελεί όμως χαρακτηριστικό δείγμα του κοσμοπολιτισμού της εποχής. Η επιγραφή είναι γραμμένη στις τρεις γλώσσες που κυριαρχούσαν, τα ελληνικά, τα οθωμανικά και τα γαλλικά. Κι όπως όλα εδώ στην Πόλη κι η ιστορία αυτού του κτίσματος μοιάζει με παραμύθι.

Η ιστορία πάει πίσω στα χρόνια του Abdulhamid του Β΄. Ο Ragıp Paşa, μέλος της οικογένειας Sarıcazadeler, ήταν ένας  από τους αρχιθαλαμηπόλους του σουλτάνου αλλά κι ένας από τους κορυφαίους εμπόρους της περιόδου, που έχτισε πολλά επώνυμα κτίρια στο Beyoğlu. Μέσα από αυτά ήθελε να συμβολίσει τη δύναμη και την έκταση της αυτοκρατορίας. Έτσι το πρώτο το ονόμασε Rumeli (Ευρώπη), το δεύτερο Anadolu (Ασία) και το τρίτο Afrika (Αφρική)  han, τα ονόματα των τριών ηπείρων στις οποίες εξαπλώθηκε η Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Το Rumeli han, η Αγορά της Ρωμυλίας,  έχει εννέα ορόφους, πέντε εισόδους και οι αρχιτέκτονές του ήταν Ιταλοί. Τα πενήντα δύο διαμερίσματα αυτού του συγκροτήματος κατοικιών, ποικίλλουν μεταξύ 100 και 300 m2. Για να ζήσει κανείς σε ένα διαμέρισμα έντεκα δωματίων έπρεπε να είναι δημόσιος υπάλληλος ανώτατου βαθμού.

Το Rumeli Han αγοράστηκε το 2012 από την οικογένεια Gevrekli, την ιδιοκτήτρια ξενοδοχείων όπως το Taksim Hill, Art Hotel, Kafkasya Hotel Florya Konağı. Οι 62 ένοικοι του κτιρίου εκδιώχθηκαν μέχρι το 2014 με σκοπό να γίνει ένα από τα κορυφαία brands της αλυσίδας Hilton. Η εταιρεία όμως οδηγήθηκε σε πτωχεύσεις και  το Rumeli Han τέθηκε προς πώληση με εκτιμώμενη τιμή 450 εκατομμυρίων TL το 2017. Σήμερα η τιμή έφτασε στα 2 δισεκατομμύρια TL.

Τα έργα που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια έφεραν στο φως τις υπόγειες στοές που υπήρχαν κάτω από το κτίριο και μέχρι τώρα ήταν γεμάτες με σκουπίδια και χώμα. Καθαρίστηκαν, αποκαταστάθηκαν και άνοιξαν για το κοινό φιλοξενώντας εκθέσεις και εκδηλώσεις. Οι φήμες που κυκλοφορούν εδώ και χρόνια θέλουν τα τρία χάνια του Ragıp Paşa να ενώνονται μεταξύ τους με υπόγειες στοές έτσι ώστε οι εύποροι, κοσμικοί ένοικοί τους να μπορούν να μετακινούνται χωρίς να τους αντικρίζουν οι περαστικοί της Μεγάλης Οδού του Πέρα.

Το δεύτερο χάνι, το Afrika Han, που χτίστηκε από τον Ragıp Paşa προς τα τέλη του 19^ου αιώνα, αποτελείται από τρία τετράγωνα κτίσματα και λειτουργεί κι ως πέρασμα μεταξύ της οδού Büyükparmakkapı και της Küçükparmakkapı. Είναι ένα από τα καλύτερα παραδείγματα εκλεκτικής αρχιτεκτονικής. Έχει περίπου 95 μικρά διαμερίσματα που μπορούν να θεωρηθούν πρώιμα παραδείγματα των σημερινών στούντιο. Το Afrika Han δεν είναι επισκέψιμο σήμερα. Αγοράστηκε από τον Işık Keçeci Aşur και τη σύζυγό του Mustafa Aşur, που έφεραν το Caffe Nero στην Τουρκία το 2006. Το Afrika Han, του οποίου οι πόρτες είναι αλυσοδεμένες, σχεδιάζεται να γίνει ξενοδοχείο ή εμπορικό κέντρο.

Το τρίτο, το Anadolu Han, σχεδιάστηκε ως κτίσμα ιταλικού τύπου. Είναι στα αριστερά του Atlas Pasaj, απέναντι από το Halep Pasaj. Εδώ στεγαζόταν καταστήματα  με υφάσματα επιπλώσεων και ένδυσης. Στην είσοδο του περάσματος βρισκόταν το φημισμένο κατάστημα Lazzaro Franco, που κάλυπτε τις ανάγκες επίπλωσης των πρεσβειών. Μέχρι τη δεκαετία του 1930, υπήρχε επίσης μια μπυραρία που άνοιξε ο Νίκο Βαλαβάνης με το όνομα Brasserie de l’orient. Η μπυραρία έγινε διάσημη για τη διακόσμησή της και την ποιότητα των υπηρεσιών της. Εδώ βρισκόταν και το Hacı Salih Lokantası, το οποίο φημιζόταν για την παραδοσιακή τουρκική κουζίνα του.

Το Πέρα με τη Μεγάλη Οδό αποτέλεσε το κέντρο του κοσμοπολιτισμού, του εκδυτικισμού και της τελευταίας ακμάδας μιας αυτοκρατορίας που πλέον έπνεε τα λοίσθια. Κράτησε μέχρι σήμερα ζωντανά τα σημάδια εκείνης της εποχής. Οι σύγχρονες όμως επιταγές δημιουργούν ένα καινούριο σκηνικό. Και μπορεί τα κτίρια να στέκουν περήφανα και στιβαρά στην περιοχή αυτή της Πόλης, η φυσιογνωμία της όμως αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.