Ομιλειτε ελληνικα;

Το πρόσφατο Συνέδριο που διοργανώθηκε από το Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης με τίτλο «Η Νέα Ελληνική γλώσσα στον Παρευξείνιο Χώρο και στα Βαλκάνια», σε συνεργασία με Τμήματα άλλων Πανεπιστημίων, θα μπορούσε να θεωρηθεί ιδιαίτερα επιτυχημένο. Πολλοί σημαντικοί ερευνητές και επιστήμονες από την Ελλάδα και τις παρευξείνιες και βαλκανικές χώρες μετέφεραν τις γνώσεις και τα πορίσματα της έρευνάς τους σχετικά με τη διδασκαλία της νέας ελληνικής ως ξένης γλώσσας. Αυτό όμως που ήταν εντυπωσιακό δεν ήταν τόσο η, ομολογουμένως αξιοθαύμαστη, επιστημοσύνη των συνέδρων όσο ο ενθουσιασμός των δασκάλων και των φοιτητών της νέας ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Ένας ενθουσιασμός «νεοφώτιστου». Έβλεπες στα μάτια και διέκρινες στη φωνή τους μια πραγματικά συγκινητική αγάπη για τη γλώσσα και τη λογοτεχνία μας. Δυο μέρες μετά το Συνέδριο έλαβε χώρα η τελετή αναγόρευσης σε επίτιμη διδάκτορα του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δ.Π.Θ. της Fatima Eloeva, Προέδρου του Τμήματος Βυζαντινής και Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Κρατικού Πανεπιστημίου της Αγίας Πετρούπολης. Στην ομιλία της η σημαντική γλωσσολόγος και ερευνήτρια υποχώρησε μπροστά στην ιδιότητά της ως δασκάλας, καθώς παρουσίαζε με καμάρι βίντεο με φοιτητές της, οι οποίοι μιλούσαν για τον Σεφέρη και την ελληνική λογοτεχνία με γνώσεις και ζέση που θα ζήλευαν πολλοί εγχώριοι επαγγελματίες φιλόλογοι.
 
Συμπέρασμα πρώτο, παρήγορο: κάτι κάνουν πολύ καλά αυτοί που ασχολούνται με τη διδασκαλία της γλώσσας και της λογοτεχνίας μας στο εξωτερικό. Συμπέρασμα δεύτερο, εξίσου οφθαλμοφανές, αλλά πιο δύσκολα αποδεκτό: κάτι δεν κάνουμε καλά στην ίδια τη χώρα μας. Οι ρώσοι φοιτητές, κατά την κ. Eloeva, μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια μιλούν ικανοποιητικά τη γλώσσα μας και μπορούν να απαγγείλουν Σεφέρη και Σολωμό από στήθους. Συζητούν για τη ζωή και το έργο των Ελλήνων λογοτεχνών και βρίσκουν σ’ αυτό αισθήματα και νοητικές συλλήψεις που αφορούν την καθημερινότητά τους στη χιονισμένη Πετρούπολη. Θαυμάζουν τη σοφία των πνευματικών μας ανθρώπων και την πλούσια εκφραστική δυνατότητα της γλώσσας μας, σε όλες τις εκφάνσεις και επίπεδα. Μάλιστα, η κ. Eloeva παρουσιάστηκε έκπληκτη για την τιμή που της γινόταν: «Εμείς θα έπρεπε να ευχαριστήσουμε τους Έλληνες για την προσφορά τους στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, όχι εσείς να μας ευχαριστείτε για το ότι ασχολούμαστε με την ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία».
 
Κι όσο μιλούσε η «ξένη» για τους Έλληνες τόσο νιώθαμε οι ακροατές της τα όρια των λέξεων «ξένος» και «Έλληνας» να υποχωρούν και τις έννοιες να θολώνουν. Όσο ακούγαμε τους «ξένους» να μιλούν για τους «δικούς» μας ποιητές, την Ρωσίδα καθηγήτρια με την τραγουδιστή προφορά να αναφέρεται στον Διγενή και να απαγγέλλει κυπριακά ερωτικά ποιήματα του 16ου αι., τόσο η σύγχυση μεγάλωνε. Ποιος «ξένος», ποιος «Έλληνας»; Τι «ξένος», τι «Έλληνας»; Κυρίως όμως τόσο βασάνιζε τους εγχώριους δασκάλους το ερώτημα τι κάνουμε εμείς λάθος. Πού και πότε ξεκίνησε η «αποξένωση», ώστε οι Έλληνες μαθητές και φοιτητές, καθισμένοι για χρόνια στα θρανία ή στα έδρανα, να κακομεταχειρίζονται την ελληνική γλώσσα και να απαξιώνουν ή να αγνοούν περιφρονητικά τη λογοτεχνική παραγωγή τόσων αιώνων.
 
Και μετά επήλθαν οι αναπόφευκτοι συνειρμοί. Φροντίζεις μόνο αυτό που αγαπάς. Νοιάζεσαι για κάτι που καταλαβαίνεις την αξία και τη σημασία του για σένα. Πόσο φροντίζουμε ως δάσκαλοι να κάνουμε τους μαθητές μας να νιώσουν τη σημασία και την αξία της γλώσσας και της λογοτεχνίας μας; Όχι να επιχειρήσουμε να τους την επιβάλουμε με αφοριστικά αξιώματα (λ.χ. «Η γλώσσα μας έχει το πιο πλούσιο λεξιλόγιο από όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, πολλές από τις οποίες αντλούν από αυτήν» ή «Η ελληνική είναι από τις παλιότερες γλώσσες του κόσμου») ή με επίκληση σε κάθε είδους αυθεντίες – που για τους μαθητές μας δεν είναι καν τέτοιες. Αλλά να τους βοηθήσουμε να συναισθανθούν τη σημασία και την αξία αυτή. Η απάντηση ενυπάρχει πιθανόν στο ίδιο το ερώτημα. Πόσο νιώθουμε εμείς ως δάσκαλοι τη σημασία και την αξία της γλώσσας και της λογοτεχνίας μας; Όχι μέσω λογικής επιχειρηματολογίας ή βάσει των γνώσεων και της εξειδίκευσής μας. Πόσο συναισθανόμαστε τη δύναμη του ελληνικού λόγου, λογοτεχνικού και μη, ώστε να τη μεταδώσουμε, να την εν-πνεύσουμε στους μαθητές μας;
 
Ίσως το πιο χρήσιμο «μάθημα» που μπορούσε να αποκομίσει κανείς από το Συνέδριο και την τελετή αναγόρευσης της κ. Eloeva ήταν τελικά αυτό: πόσο σημαντικό είναι να αφήνουμε, όταν χρειάζεται, κατά μέρους την επιστημοσύνη και τον «επαγγελματισμό» μας, για να προβάλουμε τον «ερασι-τεχνισμό», τον πρωτόλειο, ανώριμο, νεοφώτιστο ζήλο μας για το έργο και για το αντικείμενο διδασκαλίας μας. Και, σε σύνδεση με αυτό, πόσο σημαντικό είναι να απολαμβάνουμε τα κείμενα που διδάσκουμε. Θυμήθηκα κάποιες παρατηρήσεις ενός κατεξοχήν Έλληνα Δασκάλου, του Αλέξανδρου Δελμούζου, ο οποίος τόνιζε τη σημασία της προετοιμασίας του δασκάλου της λογοτεχνίας όχι να συγκεντρώσει πληροφορίες για το έργο που δίδασκε και τον δημιουργό του, αλλά «να νιώση ο ίδιος το έργο που ήταν να διδάξη». Το ποίημα, κατά τον ίδιο, έπρεπε να μιλήσει άμεσα στην παιδική ψυχή, να τη συγκινήσει με τη δική του ποιητική πνοή και δύναμη. Για να γίνει αυτό, όμως, «απαραίτητη προϋπόθεση ήταν ο ίδιος ο δάσκαλος να έχη καταλάβει και αισθανθή το έργο ως έργο λογοτεχνικό».
 
Ίσως τελικά, δάσκαλοι και μαθητές, πρέπει να αφήσουμε για λίγο γλωσσικά εγχειρίδια, γραμματικές και ασκήσεις, να βγούμε από την «τάξη» μας και να περιδιαβούμε στους «Αγρούς των λέξεων» του Βρεττάκου, πριν ξεκινήσουμε να συζητούμε για τη σημασία και την αξία της γλώσσας μας. 

Νικηφόρος Βρεττάκος, Ο Αγρός των λέξεων 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.