Η θυσια του περιβαλλοντος στο βωμο της “αναπτυξης”
Στις 5 Μαΐου πραγματοποιήθηκε στην Ολομέλεια της Βουλής η ψήφιση του περιβαλλοντικού νομοσχεδίου. Καθ’ όλο το προηγούμενο διάστημα έχει υπάρξει πληθώρα δημοσιευμάτων και άρθρων σχετικά με το περιεχόμενο αυτού του νομοσχεδίου, για αυτό, καθώς και για λόγους σχετικής οικονομίας στο παρόν άρθρο επέλεξα να αναφερθώ επιγραμματικά στις διατάξεις που περιλαμβάνει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, επιχειρώντας στη συνέχεια να σκιαγραφήσω τη γενικότερη κατεύθυνση προς την οποία κινείται και να καταδείξω την ασυμβατότητα της έννοιας “ανάπτυξη”, όπως αυτή ορίζεται, νοηματοδοτείται και πραγματώνεται στο πλαίσιο του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, με τη δημοκρατία και με την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Το πιο σημαντικό ζήτημα είναι ότι με αυτό το νομοσχέδιο πραγματοποιείται μια ριζική αλλαγή στο υπάρχον θεσμικό πλαίσιο για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Πιο συγκεκριμένα αλλάζει επί της ουσίας το καθεστώς προστασίας των περιοχών Natura 2000, ορίζοντας χρήσεις γης που τις καθιστούν επέκταση του αστικού χώρου, καθορίζοντας 4 κλιμακούμενες ζώνες προστασίας και ανοίγοντας με τον τρόπο αυτό το δρόμο για μεγάλης κλίμακας επενδυτικές δραστηριότητες, όπως οι εξορύξεις και ο τουρισμός, μέσα σε προστατευόμενες περιοχές. Υποβαθμίζεται ο ρόλος των Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών, οι οποίοι μειώνονται από 36 σε 24, ενώ ταυτόχρονα αυξάνεται η έκταση των περιοχών που εποπτεύουν· στην περιοχή μας για παράδειγμα συγχωνεύεται ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης με τον Φορέα Διαχείρισης του Δέλτα Νέστου – Βιστωνίδας – Ισμαρίδας και Θάσου σε μια νέα Μονάδα Διαχείρισης αυτών των Προστατευόμενων Περιοχών η οποία θα είναι υπεύθυνη, όπως γίνεται ευκόλως κατανοητό για μία τεράστια έκταση. Παράλληλα καταργείται η αυτοτέλειά τους, καθώς οι αρμοδιότητες αυτών των φορέων συγκεντρώνονται στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Καθιερώνεται ο θεσμός του ιδιώτη αξιολογητή, δίνοντας με αυτό τον τρόπο τη δυνατότητα σε ιδιώτες να πραγματοποιούν Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, ενώ παράλληλα περιορίζονται ασφυκτικά οι προθεσμίες που έχουν οι αρμόδιες υπηρεσίες για να γνωμοδοτήσουν για ένα έργο. Νομιμοποιούνται τα αυθαίρετα εντός δασικών εκτάσεων και κατά περίπτωση εντός υγροτόπων και ρεμάτων, ενώ τέλος προωθείται η αλόγιστη επέκταση των βιομηχανικών ΑΠΕ (ΒΑΠΕ). Μία μόνο ματιά στο χάρτη της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (Ρ.Α.Ε.) είναι αρκετή για να κατανοήσουμε το ζοφερό μέλλον με το οποίο βρίσκονται αντιμέτωπα τα ελληνικά βουνά.
Ο τρόπος με τον οποίο ήρθε το συγκεκριμένο νομοσχέδιο στο προσκήνιο και η περίοδος που επιλέχθηκε για να γίνει η διαβούλευση και η ψήφισή του στη Βουλή είναι ενδεικτικά για τις αντιδημοκρατικές μετατοπίσεις που έχουν συντελεστεί τα τελευταία χρόνια (ιδιαίτερα από το 2010 και μετά) στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, καθώς και για τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται πλέον οι αποφάσεις και ασκείται η πολιτική στο πλαίσιο της αστικής δημοκρατίας. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό για την παραπάνω κατάσταση είναι το γεγονός ότι η κυβέρνηση επέλεξε να φέρει δύο ιδιαίτερα σημαντικά νομοσχέδια, όπως αυτό για το περιβάλλον και για την παιδεία, προς δημόσια διαβούλευση και ψήφιση εν μέσω μιας πρωτοφανούς υγειονομικής κρίσης, όπου το Κοινοβούλιο βρισκόταν σε καθεστώς ημιλειτουργίας, ενώ η κοινωνία δεν μπορούσε να αντιδράσει με μαζικές κινητοποιήσεις λόγω των περιοριστικών μέτρων που είχαν επιβληθεί. Όσον αφορά τη “διαβούλευση” ενδεικτικό του τυπικού της χαρακτήρα είναι το γεγονός ότι το τελικό κείμενο που κατατέθηκε στη Βουλή ήταν υπερδιπλάσιο του αρχικού, με 130 άρθρα εκ των οποίων τα 64 εμφανίστηκαν μετά το τέλος αυτής.
Αναμφισβήτητα από τα παραπάνω φαίνεται ότι η κρίση της πανδημίας αντιμετωπίστηκε από την κυβέρνηση ως μια χρυσή ευκαιρία, έτσι ώστε να ξεμπερδέψει οριστικά με το νομοθετικό πλαίσιο, που υπάρχει στη χώρα μας σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος και να προωθήσει μια πιο ευνοϊκή νομοθεσία για τις επενδύσεις. Στο πλαίσιο αυτό η κυβέρνηση μιλάει για “εκσυγχρονισμό” της νομοθεσίας, έτσι ώστε αυτή να γίνει συμβατή με τις ανάγκες της οικονομίας στο σήμερα και μας καλεί να αποδεχτούμε τη θυσία του φυσικού περιβάλλοντος στο βωμό της περιβόητης ανάπτυξης. Τι είναι όμως αυτή η ανάπτυξη που ευαγγελίζονται όλες οι κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων, είτε αυτές προέρχονται από την κεντροδεξιά είτε από την κεντροαριστερά, και γιατί αυτή δεν έχει καμία σχέση με τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες, αλλά και με την ίδια την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος;
Ο όρος “ανάπτυξη” από το 2010 και μετά, στα μνημονιακά χρόνια, έχει αποτελέσει τη νέα Μεγάλη Ιδέα για το ελληνικό κράτος. Είναι το βασικό ιδεολόγημα της άρχουσας τάξης και κατ’ επέκταση το κεντρικό πολιτικό ζητούμενο για κάθε κυβέρνηση. Με βάση τα παραπάνω η ανάπτυξη δεν είναι κάτι ουδέτερο, αλλά ως ένας ιδεολογικός παράγοντας της κυρίαρχης τάξης έχει συγκεκριμένο ταξικό περιεχόμενο και στοχοθεσία, η οποία με τη σειρά της επεκτείνεται και στις σημασίες που αυτή λαμβάνει. Έτσι η ιδιωτικοποίηση του νερού, η αλόγιστη επέκταση των Β.Α.Π.Ε., οι εξορύξεις στα βουνά της Ηπείρου και στις θάλασσες της Μεσογείου, τα υδροηλεκτρικά φράγματα στα ποτάμια και η καθιέρωση ενός προτύπου μαζικού τουρισμού σε κάθε γωνιά αυτής της χώρας βαπτίζονται ως “ανάπτυξη”, η οποία προβάλλεται από την εκάστοτε κυβέρνηση ως πανάκεια, έτσι ώστε με τον τρόπο αυτό να προωθηθούν συγκεκριμένα συμφέροντα και να διαμορφωθούν οι απαραίτητες κοινωνικές συναινέσεις, δεν αποτελεί όμως τίποτε άλλο πέρα από την ακραία εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος με σκοπό την μεγιστοποίηση του κέρδους για συγκεκριμένες εταιρίες και επιχειρηματικούς ομίλους.
Άρα ένα σημαντικό ερώτημα το οποίο τίθεται επιτακτικά στις μέρες μας και θα κληθούν να το αντιμετωπίσουν στο επόμενο διάστημα οι τοπικές κοινωνίες είναι κατά πόσο θα πρέπει να θεωρείται κοινωνικά επωφελής και παραγωγική μια ανάπτυξη η οποία καταστρέφει ανεπανόρθωτα το φυσικό και πολιτισμικό πλούτο της χώρας. Πόσο επωφελής για παράδειγμα θα είναι η ιδιωτικοποίηση του νερού για την ελληνική κοινωνία ή πόσο επωφελείς θα είναι οι εξορύξεις στα βουνά της Ηπείρου και η εγκατάσταση αιολικών πάρκων βιομηχανικού τύπου σε κάθε κορυφογραμμή αυτής της χώρας; Πόσο επωφελής εντέλει είναι η διαμόρφωση και η επιβολή ενός προτύπου μαζικού τουρισμού σε ένα τόπο, το οποίο καταστρέφει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του στο όνομα της “ανάπτυξης”, έτσι ώστε αυτός να καταστεί συμβατός με τις ανάγκες της τουριστικής βιομηχανίας και να ενταχθεί ως δημοφιλής προορισμός στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη.
Αναμφισβήτητα το ζήτημα της ανάπτυξης και της σχέσης της με το φυσικό περιβάλλον πέρα από τις οικονομικές του προεκτάσεις είναι ένα ζήτημα βαθιά κοινωνικό, καθώς έχει να κάνει με τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε το φυσικό περιβάλλον και τα περιβαλλοντικά ζητήματα στο πλαίσιο του υπάρχοντος συστήματος κοινωνικής οργάνωσης. Ο τρόπος δε με τον οποίο επέλεξε η κυβέρνηση να περάσει το συγκεκριμένο νομοσχέδιο και να αντιμετωπίσει τη διαβούλευση και τις κοινωνικές αντιδράσεις είναι ενδεικτικός για το σοβαρό έλλειμμα δημοκρατίας που υπάρχει στον τρόπο με τον οποίο ασκείται η πολιτική διακυβέρνηση και λαμβάνονται οι αποφάσεις από την πολιτική εξουσία, καθώς και για την “αποπολιτικοποίηση” της πολιτικής ως διαδικασίας προς όφελος μιας τεχνοκρατικής διαχείρισης από μια κάστα ειδικών και εμπειρογνωμόνων.
Κλείνοντας μοναδικός φωτεινός φάρος απέναντι στο απόλυτο περιβαλλοντικό σκοτάδι που προσπαθούν να επιβάλλουν αποτελεί η ταχύτατη συσπείρωση του οικολογικού κινήματος, καθώς περίπου 150 περιβαλλοντικές οργανώσεις και κινήσεις πολιτών από όλο το φάσμα του οικολογικού κινήματος αντέδρασαν και συνεχίζουν να αντιδρούν απέναντι στο νέο νομοσχέδιο, καθώς και οι μαζικές κινητοποιήσεις των τοπικών κοινωνιών, όπως είδαμε στην περίπτωση της Τήνου. Η συνέχεια ανήκει σε αυτούς, καθώς υπερασπίζονται τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε τόπου και το δικαίωμα των ανθρώπων να ζουν σε ένα αξιοπρεπές φυσικό περιβάλλον και η αξιοπρέπεια του κάθε τόπου και των ανθρώπων του πρέπει να αποτελούν αξία αδιαπραγμάτευτη.
*Ο Δημήτρης Καλογιαννίδης είναι ιστορικός – υποψήφιος διδάκτορας ΔΠΘ
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
