Η παρασταση «Θαψτε τους Νεκρους» του Ερβιν Σω απο το Θεατρικο Εργαστηρι «Επι σκηνης»
Η θεατρική ομάδα «Επί Σκηνής» της Μυρσίνης Λαντζουράκη παρουσίασε στο κοινό της Κομοτηνής το έργο του Αμερικανού, ρωσο-εβραϊκής καταγωγής, Έρβιν Σω Θάψτε τους νεκρούς, που γράφτηκε το 1936. Σε ένα πρώτο επίπεδο πρόκειται για ένα αντιπολεμικό δράμα που εκτυλίσσεται σε πολεμικό χωροχρόνο εστιάζοντας στα δεινά που προκαλούνται στις συγκεκριμένες συνθήκες. Η ματιά του συγγραφέα, ωστόσο, απλώνεται και διεισδύει στην ανθρώπινη σκέψη με μια ευρηματική προσέγγιση που αγγίζει τα όρια του ανέφικτου, του φύσει αδύνατου και του φανταστικού: είναι η επανάσταση του νεκρού σώματος που απεκδύεται κάθε μορφή υποταγής, τόσο σε υλικό όσο και ψυχο-πνευματικό επίπεδο. Μέσα από την άρνηση των νεκρών να θαφτούν αναδύεται και υψώνεται η φωνή του ασυνείδητου. Όσα η συνειδητή σκέψη του ανθρώπινου νου επιβάλλει μέσα σε θεολογικά, ιατρικά και εξουσιαστικά συμφραζόμενα, τα οποία σε καιρό πολέμου αποκτούν ισχύ νόμου με καταδυναστευτικές ιεραρχίες να απανθρωποποιούν την αξία της ζωής, ώστε να υπηρετούνται συμφέροντα και εξουσίες, τα νεκρά σώματα αποκτούν φωνή, βλέμμα και δύναμη για να τα ξεσκεπάσουν.
Ο χώρος, πεδίο μάχης, μέτωπο συγκρούσεων και καθημερινής αλληλοεξόντωσης, φέρνει μπροστά στα μάτια του θεατή κάθε αθέατη πλευρά της ανθρώπινης οντότητας σε πολεμικές συνθήκες. Η σκηνοθετική ματιά θέλει τους θεατές να περιδιαβαίνουν στο σκηνικό χώρο, πριν λάβουν τις θέσεις τους, σε ενιαίο επίπεδο χωρίς να διαχωρίζεται σε υπερυψωμένη σκηνή και πλατεία. Η αίσθηση ότι βρίσκονται σε πολεμικές συνθήκες υποβάλλεται έντεχνα με επιβλητική μουσική επένδυση, η οποία φέρει σημεία, οπτικά και ακουστικά, υποδηλωτικά της αντίστοιχης κατάστασης σε ένα πλαίσιο καθηλωτικό: φαντάροι σε στιγμή χαλάρωσης, λοχίας μεθυσμένος να παίζει βελάκια σε παγκόσμιο χάρτη, ενώ η δράση ξεκινά με τη σκηνή της ταφής των νεκρών και τη δυσαρέσκεια των στρατιωτών μπροστά στη δυσοσμία του νεκρού σώματος.
Το νεκρό σώμα επαναπροσδιορίζει την αξία του ζωντανού σώματος. Έχει φωνή, σκέψη, ψυχή. Μέσα από την άρνησή του να θαφτεί, ανάγει τον μη εαυτό σε εαυτό υπάρχoντα και δρώντα που καθορίζει τη δράση και δραματουργικά εξελίσσει την πλοκή. Θέτει τους ζωντανούς σε μια διαλεκτική αποκάλυψης της απάνθρωπης υπόστασής τους μέσω μιας επιχειρηματολογίας αδύναμης που εκφράζεται ρητά με τον παραλογισμό της εξουσίας. Οι στρατηγοί επιστρατεύουν κάθε μέσο ρητορικής και πειθούς προκειμένου να πνίξουν αυτή τη φωνή που θα διασαλεύσει την πολεμική τάξη. Επικαλούνται τη λογική και τη φύση του θανάτου και του ανθρώπου, ενώ καλούν και τη γυναικεία φωνή, που σημειολογικά υποδηλώνει την ικανότητα χειρισμού της ανδρικής αντίστασης μέσω συναισθηματικού εκβιασμού. Ωστόσο, η άρνηση της υλικής απώλειας του εαυτού μέσω της ταφής επαναπροσδιορίζει την ταυτότητα του ανθρώπου και τη θέση του στον επίγειο κόσμο. Αποτελεί έναν ύμνο στην αξία και την απαράμιλλη ομορφιά της ζώσας ψυχής, μια εμμενετική παραμονή στον έξω κόσμο και στο φως που αντιδιαστέλλεται προς το σκοτάδι του θανάτου. Αντιθετικά δίπολα που κυριαρχούν, ζωή και θάνατος, η ελευθερία της επιλογής και η κατάργησή της, το φως και το σκοτάδι, άνδρας και γυναίκα, εξουσιαστής και εξουσιαζόμενος, πόλεμος και ειρήνη.
Οι συντελεστές της παράστασης υπό το διεισδυτικό βλέμμα της σκηνοθέτιδος καταφέρνουν ευρηματικά και με αληθοφάνεια να καταργήσουν το δυστοπικό περιβάλλον της πεισιθανάτιας αντίληψης διαταράσσοντας την κυρίαρχη εθιμοτυπία της ταφής πριν την ανάσταση. Η διασάλευση της παραδοσιακής αυτής ισορροπίας επιτυγχάνεται με τη μετατόπιση της θέσης και της αντίληψης του ανθρώπινου νου για τους νεκρούς, μέσα από έναν αγώνα λόγων μεταξύ ζώντων και νεκρών. Οι φύσει νεκροί αποδεικνύονται θέσει ζωντανοί και οι φύσει ζωντανοί θέσει νεκροί, ως στάση πια, ως απόφαση, ως κοσμοθεωρία που ματαιώνει το φόβο μπροστά σε κάθε μορφή εξουσίας. Το μήνυμα του έργου εντέλει αισιόδοξο, ωδή στη ζωή και στη συνειδητοποίηση ότι ορίζεται και καθορίζεται από τον καθένα ως τρόπος σκέψης, ως άρνηση απέναντι σε οτιδήποτε και οποιονδήποτε επιχειρεί να θάψει τα όνειρα και τις επιθυμίες μας. Παραφράζοντας τον τίτλο, θάψτε τους φόβους, θάψτε ό, τι απονεκρώνει την ελευθερία της βούλησης.
*Η Αρετή Ρασσά είναι φιλόλογος και θεατρολόγος
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
