Τζενη Κατσαρη-Βαφειαδη*«Ενα βιβλιο για την πορεια της ηρωιδας προς την αυτοσυνειδησια και την απελευθερωση της απο “πετρες”-βαριδια της ζωης της»

Θα ξεκινήσω τη δική μου ανάγνωση στο βιβλίο από μια δήλωση της συγγραφέως σε συνέντευξή της για το εξώφυλλό του  που έχει  ως εξής: «Στο εξώφυλλο είναι η συμμαχία της ζωής μου…».
 
Aς προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε  τι πιθανόν εννοεί με τη δήλωσή της αυτή. Στο αυτί του πίσω εξωφύλλου διαβάζουμε  ότι στις τρεις φωτογραφίες του απεικονίζονται η Χρυσάνθη Τ. (1992), η Μαρία Μ. (2010) και η  Ελισάβετ Μ. (1960). Οι φωτογραφίες είναι σε ευθεία παράθεση  και  στενή συνάφεια μεταξύ τους,  με τη συγγραφέα στο κέντρο   ̶ ανφάς η ίδια και η μητέρα της ̶ , με τη Χρυσάνθη στην αριστερή πλευρά του εξωφύλλου, ως τέλος ή αρχή, να απεικονίζεται προφίλ. 

Συγγραφείς στα εξώφυλλα των βιβλίων τους**

Κι αυτό  το φωτογραφικό τρίπτυχο είναι το πρώτο ξάφνιασμα που εισπράττει ο αναγνώστης, που δεν έχει συνηθίσει να βλέπει συγγραφείς να κοσμούν τα εξώφυλλα των βιβλίων τους,  αφού ακόμη  δεν ξέρει ότι το είδος γραφής που φιλοξενείται στο βιβλίο είναι αυτό της ημερολογιακής, που συνυφαίνεται με τον αυτοβιογραφικό λόγο, τον προσωπικό εσώτατο λόγο, παραπέμποντας στην άμεση, ή και την πλαστή, «αλήθεια» της συγγραφέως.

Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι τα ημερολόγια συγγραφέων και πνευματικών ανθρώπων είναι συγγραφικό είδος, -̶ ενίοτε και λογοτεχνικό, όταν η μυθοπλαστική γραφή δανείζεται τη μορφή και τα χαρακτηριστικά τους ̶ , και έχουμε τη δυνατότητα να απολαμβάνουμε τέτοιου είδους λαμπρά, με αυτοβιογραφικά κείμενα,  ημερολόγια, όπως τα πολύ γνωστά με τον τίτλο «Μέρες» Α, Β, Γ, Δ, Ε, ΣΤ του Γιώργου Σεφέρη ή τα «Σημειωματάρια» του Αλμπέρ Καμύ. 

Από την ασίγαστη ροή του ρ της ρύσης με «υ» στη  γονιμότατη,  για τον πολιτισμό ανδρών και γυναικών, ρήση

Το δεύτερο ξάφνιασμα  που εισπράττει ο αναγνώστης -̶ και ιδιαίτερα ο ακροατής-̶  είναι όταν διαβάζει ο πρώτος  και ακούει κυρίως ο δεύτερος τον βασικό τίτλο του βιβλίου «Η έμμηνος ρήση μου». Ξάφνιασμα, γιατί η ρύση με «υ»  των γυναικών ανά μήνα είναι μια, ενώ  η έμμηνος ρήση με «η» δεν προκύπτει ιδιαίτερα συχνά, και μάλιστα ως μια και μόνη, μια και προϋποθέτει  καταιγιστικό συγγραφικό ρυθμό που να καλύπτει και τις τριάντα μέρες του μήνα, ή και μια μόνον ρήση ανά μήνα.  

Εντούτοις η έμμηνος ρήση του τίτλου είναι η μόνη αποκαλυπτική του είδους γραφής που υπηρετεί το βιβλίο, της ημερολογιακής, και φυσικά είναι ένα καλό τέχνασμα. Στην πραγματικότητα του βιβλίου τώρα, οι έμμηνες λέξεις/ ρήσεις της συγγραφέως  είναι από 8 έως 12 ανά μήνα,  με κείμενα δυο κατευθύνσεων που γίνονται διακριτά από την έκτασή τους κατ’ αρχήν και από τον τίτλο που φέρουν  τα μεγαλύτερα, ενώ  ανά μήνα υπάρχουν μόνα τους σε μια  σελίδα και ολιγόστιχα, ιδιαίτερης συμπύκνωσης κείμενα, που φέρουν, ως προς την πύκνωσή τους, και κάποια και ως προς την έκτασή τους, σε χαϊκού.

Και η ενική όμως έμμηνος ρήση  του τίτλου ουδόλως παραπλανητική είναι, εφόσον καταλήγει να έχει χρήση περιεκτικού ουσιαστικού,  και επεξηγείται προσφυώς με τον υπότιτλο του βιβλίου «στριμωγμένες αδυναμίες κοινής γυναίκας». Η έμμηνος ρύση  με «υ»  της συγγραφέως, βιολογικά λυτρωτική, απελευθερωτική τοξινών και επιβαρύνσεων του οργανισμού, που ρέει γόνιμα και πιστοποιεί  συγχρόνως και τη φυσική γονιμότητα των γυναικών, εδώ κάνει ασύστολα παιγνίδι. Γιατί και οι γέννες των κατά φύση γυναικών μπορεί να είναι κάθε είδους… Να κρατούν δηλαδή τη δημιουργική και ασίγαστη ροή του ρ της ρύσης με «υ» και να οδηγούν στην εξίσου θεραπευτική  αλλά και  γονιμότατη,  για τον πολιτισμό ανδρών και γυναικών, ρήση… Τη ρύση με «υ» λέξεων/ λόγου,  που εξέρχεται στο φως από όποια διαδρομή οι συγγραφείς ορίζουν… Από την καρδιά, την ψυχή ή τα σπλάχνα, αλλά πάντοτε μέσω του εφεστίου του ανθρωπίνου όντος θεού, του νου.   

Αδυναμίες κοινής/κοινών γυναίκας/γυναικών 

Και ας καταπιαστούμε τώρα με το τρίτο ταρακούνημα- ξάφνιασμα  που μας προκαλεί ο τίτλος με το σύμπλεγμα των λέξεων «αδυναμίες κοινής γυναίκας», μια και το επίθετο κοινός όταν συνοδεύει τις γυναίκες είναι επίσης δίσημος… Κοινή μπορεί να σημαίνει έτσι την καθημερινή, την παγιωμένη εικόνα της γυναίκας πολυ-εργαλείο που ακολουθεί την αρμόζουσα κοινωνικά τάξη, τη γυναίκα  που είναι ίδια με τις άλλες, αλλά σημαίνει το ίδιο ευχερώς και κάτι… άλλο. Τις γυναίκες  που δεν είναι ιδιοκτησία ενός και μόνον ανδρός, αφού  το επίθετο κοινός δηλώνει  και την κοινοκτημοσύνη, τις κοινές γυναίκες… Εκεί στις παρυφές συνήθως της κοινωνίας, κόντρα, αλλά και αφαντάστως βοηθητικές της «νοικοκυροσύνης» και των νοικοκυραίων…

Οι υπόλοιπες λέξεις του τίτλου εισπράττονται φυσιολογικά. Και η λέξη «στριμωγμένες»  που στο βιβλίο έχουν ποικίλο περιεχόμενο, και μπορεί να διαβαστούν ως στριμωγμένες επιθυμίες, προσδοκίες  αλλά και ως στριμωγμένα όνειρα.  Στριμωγμένες αδυναμίες και σε αντίστιξη με όσα ορίζει ο Βίλχελμ Ράιχ στο βιβλίο του-εγχειρίδιο αυτογνωσίας «Ακου ανθρωπάκο» που μοιάζει να ανοίγει το μονοπάτι προς την απελευθέρωση από τις «πέτρες»-βαρίδια(σ.27) στη ζωή της ηρωϊδας-αφηγήτριας. 

Η κειμενική Χρυσάνθη,  ο άλλος της «εαυτός»

Βοηθούσης της Χρυσάνθης, της τρίτης ηρωίδας του βιβλίου, μέσω της φωτογραφίας της οποίας γνωρίζουμε ότι είναι υπαρκτό πρόσωπο και γι’ αυτό μας διαβεβαιώνει και στις συνεντεύξεις της η συγγραφέας. Στο βιβλίο τώρα,  το μεγαλύτερο μέρος του καταλαμβάνουν οι ημερολογιακές γραφές-συνομιλίες   ̶ περίπου δεκαπέντε ̶  της βασικής ηρωϊδας του και πρωτοπρόσωπης αφηγήτριας με τη Χρυσάνθη, μέσω των οποίων ο αναγνώστης καταλήγει  στο συμπέρασμα ότι πολύ λίγη αξία έχει η πραγματικότητα ή μη του προσώπου. Αφού η κειμενική Χρυσάνθη της Μ.Μ. φέρεται να είναι  ο άλλος της «εαυτός»(σ. 64), και οι περισσότερες συνομιλίες μαζί της είναι «υποτιθέμενες». Μπορεί ν’ αντλούν επίσης από στιγμές του παρελθόντος(σ.35, 41) και  με τον έναν ή τον άλλον τρόπο είναι εικαζόμενες, εκτός από αυτή όπου η Χρυσάνθη είναι παρούσα στο σπίτι της αφηγήτριας(σ.143).

Είναι όμως απολύτως χρήσιμες, αφού η Χρυσάνθη είναι η βασική συνομιλήτρια της ηρωϊδας, το alter ego της ή το επιθυμητό ανεστραμμένο είδωλό της στον καθρέφτη του εσωτερικού μονολόγου της και  μέχρι να βρει τον εαυτό της και να λυτρωθεί από τις στριμωγμένες αδυναμίες της.

Αδυναμίες ήτοι στερήσεις, κάτω από τις ασφυκτικές συνθήκες που ορίζουν κοινωνικοί θεσμοί και άτυποι, ή και τυπικοί, νόμοι που κανοναρχούν τις σκλαβιές των ανθρώπων, αλλά και αδυναμίες ήτοι μεγάλη αγάπη για την ελευθερία,  τους γιους της – στους οποίους και αφιερώνεται το βιβλίο – τη χαρά, την ευτυχία. Αδυναμίες, αλλά με περισσότερη έμφαση  στο δεύτερο, τις μεγάλες αγάπες…
Με πρώτιστη εκείνη της ελευθερίας και της εσωτερικής ισορροπίας… Αυτή που επιτρέπει να καθορίζεις εσύ επιτέλους τους ήλιους της ζωής σου και όχι οι ΑΛΛΟΙ.

Ή όπως το λέει η συγγραφέας:
«Μάζεψα τους ήλιους μου, αναρωτιέμαι ποιος λάμπει παραπάνω. Για πρώτη φορά αποφασίζω εγώ για την άμεση ανατολή τους. “Βγείτε και λάμψτε όλοι” τους προστάζω…».
 
*Η Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη είναι φιλόλογος και επιμελήτρια εκδόσεων. Το κείμενο είναι η ομιλία της στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου της Μαρίας Μαλαμίδου, «η έμμηνος ρήση μου, στριμωγμένες αδυναμίες  κοινής γυναίκας», Εκδόσεις Κομνηνός, Αθήνα 2018 , στο στέκι της Πολιτιστικής Κίνησης ν. Ροδόπης, το Σάββατο 13 Οκτωβρίου 2018.
**Οι μεσότιτλοι προστέθηκαν για λόγους ευκολότερης ανάγνωσης.

Αναλυτικό ρεπορτάζ από τη βιβλιοπαρουσίαση εδώ

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.