Το μνημειωδες εργο των Κακουλιδη, Καραντζολα και Tικτοπουλου για τον «Δημωδη πεζο λογο του 16ου αιωνα» ετυχε θερμης υποδοχης και στην Κομοτηνη
Παρουσία των συγγραφέων Ελένης Καραντζόλα και Κατερίνας Τικτοπούλου και ομιλητές τους Στέλλα Χελιδώνη και Ασημάκη Φλιάτουρα
Θερμής υποδοχής έτυχε και στην Κομοτηνή το μνημειώδες έργο των τριών συγγραφέων, επιστημόνων και ερευνητριών, Ελένης Κακουλίδη-Πάνου, Ελένης Καραντζόλα και Κατερίνας Τικτοπούλου «Δηµώδης πεζός λόγος του 16ου αιώνα» που παρουσιάστηκε το βραδάκι της Δευτέρας, 8 Απριλίου 2024, στη Λέσχη Κομοτηναίων από το Εργαστήριο Γλωσσολογίας +ΜόρΦωΣη και το Εργαστήρι Βυζαντινής Δημώδους και Μεταβυζαντινής/Πρώιμης Νεοελληνικής Γραμματείας Hans & Niki Eideneir, με εισηγητές τους Επίκουρους Καθηγητές του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ, κ. Στέλλα Χελιδώνη και Ασημάκη Φλιάτουρα. Παρουσία των δυο εκ των τριών συγγραφέων του τόμου, της κ. Ελένης Καραντζόλα, Καθηγήτριας Γλωσσολογίας στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Αιγαίου και της κ. Κατερίνας Τικτοπούλου, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του ΑΠΘ, κι αυτό γιατί η αείμνηστη Ομότιμη Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Ελένη Κακουλίδου-Πάνου, που θήτευσε δίπλα στον μεγάλο «δάσκαλο» της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, τον φιλόλογο Λίνο Πολίτη, και στο Αρχείο της οποίας, που παραχωρήθηκε το 1998 στο Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, στηρίχθηκε η συγκεκριμένη έκδοση, δυστυχώς, τον Φεβρουάριο του 2023 έφυγε απρόσμενα από τη ζωή, χωρίς να είναι παρούσα στο τελικό «τυπωθήτω» και, κυρίως, χωρίς να πάρει στα χέρια της το τυπωμένο βιβλίο για το οποίο μαζί με τις δυο συνεργάτιδές της εργάστηκαν αόκνως κι ανελλιπώς επί μία εικοσαετία.
Στην εκδήλωση, αμέσως μετά το καλωσόρισμα των παρισταμένων και την παρουσίαση των διοργανωτών φορέων, των δυο Εργαστηρίων του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ –που θα λειτουργήσει με την παρούσα μορφή του, δυστυχώς μόνο για ένα ακόμη χρόνο, αν και πολλά συνεισέφερε στην πρόοδο των γραμμάτων και την εν γένει πολιτισμική αναβάθμιση της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης– από τη συντονίστρια της εκδήλωσης, τον λόγο, χαιρετίζοντας την εκδήλωση, έλαβε η κ. Μαρία Τζιάτζη, Καθηγήτρια του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Βυζαντινής Δημώδους και Μεταβυζαντινής/Πρώιμης Νεοελληνικής Γραμματείας Hans & Niki Eideneier, η οποία, για τη συνεισφορά του παρουσιαζόμενου τόμου στην ιστορία της πρώιμης νεοελληνικής γραμματείας, ανέφερε μεταξύ άλλων, και τα ακόλουθα.
Μαρία Τζιάτζη,
«Οι συγγραφείς των κειμένων του τόμου συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της γραπτής δημώδους γλώσσας και γραμματείας»
Με την ιδιότητα της διευθύντριας του Εργαστηρίου Βυζαντινής Δημώδους και Μεταβυζαντινής/Πρώιμης Νεοελληνικής Γραμματείας Hans & Niki Eideneier σας καλοσορίζω και ’γω στη σημερινή παρουσίαση του πολύ σημαντικού βιβλίου με τίτλο «Δηµώδης πεζός λόγος του 16ου αιώνα» που εκδόθηκε από το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης και το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας […].
Στον ογκώδη και εξαιρετικά φροντισμένο από τυπογραφική άποψη αυτόν τόμο ανθολογούνται αποσπάσματα από 250 δημώδη πεζά κείμενα λογοτεχνικά και μη λογοτεχνικά είδη γνωστά αλλά και άγνωστα μέσω των οποίων αναδεικνύεται η πρωτότυπη και η μεταφρασμένη παραγωγή έργων θεολογικής και θύραθεν πεζογραφίας κατά τον 16ο αιώνα και το ιστορικό-πολιτισμικό τους υπόβαθρο. Οι συγγραφείς αυτών των κειμένων συνέβαλαν καθοριστικά στη διαμόρφωση της γραπτής δημώδους γλώσσας και γραμματείας, καθώς αυτοί πρώτοι πειραματίστηκαν στη συγγραφή πεζού λόγου σε συνάφεια με τις κατά τόπους ομιλούμενες διαλεκτικές ποικιλίες από τον τουρκοκρατούμενο και φραγκοκρατούμενο ελληνικό κόσμο. Ο τόμος αυτός έρχεται επίσης να καλύψει τα κενά που υπήρχαν στη μελέτη της εξέλιξης της ελληνικής γλώσσας και να εντοπίσει τις ρίζες της λεγόμενης διγλωσσίας και το πώς αυτή επέδρασε στην εξέλιξη της δημώδους σήμερα δημοτικής γλώσσας.
Χαιρετίζω με χαρά την έκδοση του βιβλίου και την παρουσίασή του σήμερα εδώ και συγχαίρω όλους τους συντελεστές αυτής της ωραίας εκδήλωσης, τις δύο συγγραφείς του βιβλίου που είναι απόψε κοντά μας, τους δύο αγαπητούς συναδέλφους, την Επίκουρη Καθηγήτρια κ. Στέλλα Χελιδώνη και τον Επίκουρο Καθηγητή κ. Ασημάκη Φλιάτουρα που είναι οι πλέον αρμόδιοι στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας, για να παρουσιάσουν το βιβλίο αυτό […], ευχόμενη να συνεχιστούν τέτοιες επιστημονικές προσπάθειες στον τομέα της Δημώδους Βυζαντινής και Μεταβυζαντινής Πρώιμης Νεοελληνικής Γραμματείας, τομέα τον οποίο υπηρετεί το Εργαστήρι Eideneier [Δείτε ολόκληρο το κείμενο του χαιρετισμού ΕΔΩ].
Στέλλα Χελιδώνη, «Το βιβλίο αυτό αποτελεί τον καρπό ενός σπουδαίου μακρόπνοου και απαιτητικού εγχειρήματος»
Στη συνέχεια, η Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ κ. Στέλλα Χελιδώνη αναφέρθηκε αναλυτικά στα περιεχόμενα του τόμου και τις έντεκα θεματικές του ενότητες, δωρίζοντας, το σημαντικότερο, στο ακροατήριο με λιτή θεατρικότητα, μεγάλη όμως εκφραστικότητα, αποσπάσματα από τα δημώδη κείμενα που φιλοξενούνται σ’ αυτόν, καταδείχνοντας τη ζωντάνια και την ποικιλότητα μιας καθομιλούμενης γλώσσας που δεν έχει ακόμη «κανονικοποιηθεί», δεν της έχουν επιβληθεί δηλαδή ρυθμιστικοί κανόνες, αξιολογώντας την επιστημονική συνεισφορά του τόμου ως ακολούθως:
[…] Οι προσδιορισμοί δημοσιευμένων και αδημοσίευτων δηλώνουν ότι στον τόμο περιέρχονται αποσπάσματα όχι μόνο από κείμενα για τα οποία διαθέτουμε νεότερες έγκυρες φιλολογικά εκδόσεις, κριτικές ή χρηστικές, αλλά και κείμενα τα οποία εκδίδονται για πρώτη φορά από τις συγγραφείς του τόμου. Το βιβλίο αυτό συνεπώς αποτελεί τον καρπό ενός σπουδαίου μακρόπνοου και απαιτητικού εγχειρήματος και ασφαλώς του μεγάλου και υπομονετικού και επιστημονικού έργου των τριών συγγραφέων και ερευνητριών, της αείμνηστης Ελένης Κακουλίδη-Πάνου, Ομότιμης Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, η οποία ήταν ειδική στην Πρώιμη Νεοελληνική και την Κυπριακή δημώδη γραμματεία και των δύο συναδέλφων που έχουμε τη χαρά να βρίσκονται απόψε μαζί μας […].
Ασημάκης Φλιάτουρας, «Ο τόμος αυτός καλύπτει μεγάλο βιβλιογραφικό-γραμματειακό κενό»
Ακολούθησε ο Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ κ. Ασημάκης Φλιάτουρας ο οποίος αξιολόγησε ότι το βιβλίο καλύπτει ένα σημαντικό κενό στην ελληνική γραμματεία, ενώ αναφέρθηκε και στο γλωσσικο-πολιτισμικό περιβάλλον του 16ου αιώνα με τις έντονες και αρκετές γλωσσικές ποικιλίες που υπήρχαν διάσπαρτες στον ελληνικό χώρο:
[…] Η ανθολογία των Κακουλίδη-Πάνου, Καραντζόλα και Τικτοπούλου, καλύπτει ένα σημαντικό βιβλιογραφικό κενό. Συγκρίσιμη είναι βέβαια με τις δύο πεζογραφικές ανθολογίες του Γιώργου Κεχαγιόγλου, οι οποίες όμως δεν περιλαμβάνουν μόνο δημώδη κείμενα […], άρα μιλούμε ότι ο τόμος αυτός καλύπτει μεγάλο βιλιογραφικό-γραμματειακό κενό.
Αλλά και σε γλωσσολογικό επίπεδο αυτός ο τόμος έρχεται να συνεργαστεί και με το άλλο μνημειώδες έργο τη «Γραμματική Μεσαιωνικής και Πρώιμης Νέας Ελληνικής» των Holton και λοιπών, καθώς διανοίγει σημαντικά το ανθολογικό πεδίο της Πρώιμης Ελληνικής, ερευνά και τεκμηριώνει με συγκεκριμένα στοιχεία τον όρο δημώδης και στην ουσία τοποθετεί το ζήτημα της Πρώιμης Νέας Ελληνικής σε έναν νέο σταθερότερο πυλώνα της γλωσσικής ποικιλότητας, την οποία και συστηματοποιεί […].
Συζητητικές επισημάνσεις
Τις «μεστές και πλήρεις ομιλίες» της κ. Χελιδώνη και του κ. Φλιάτουρα, όπως τις χαρακτήρισαν οι παρευρισκόμενες συγγραφείς, ακολούθησε ευρεία συζήτηση μεταξύ των συγγραφέων και του κοινού, όπου μεταξύ άλλων τέθηκαν ερωτήματα για το αν υπάρχει προοπτική να αξιοποιηθεί το Αρχείο Κακουλίδη-Πάνου και για μια ακόμη έκδοση που θα αφορά στον δημώδη πεζό λόγο του 17ου αιώνα κι αν, επίσης, υπάρχει άμεση προοπτική εθνικής χρηματοδότησης αυτού του ιδιαίτερα σημαντικού έργου. Συζητήθηκε επίσης το πόσο αλλάζουν οι δοξασίες μας με την έκδοση τέτοιων σπουδαίων έργων που «διορθώνουν» τα λανθασμένα ιστορικά στερεότυπα για τον απολύτως σκοτεινό 16ο αι., επισημάνθηκε η δυνατότητα πολλαπλής διεπιστημονικής αξιοποίησης των κειμένων του τόμου που φιλοξενεί τον «μικρό», τον απλό, λόγο των καθημερινών ανθρώπων και τους καθιστά εν ταυτώ ορατούς, αφού κι αυτοί γράφουν και διαβάζουν, κι ας είναι γνωστή κυρίως στους φιλολόγους η θύραθεν γραμματεία, η αττικίζουσα των μεγάλων εκκλησιαστικών πατέρων. Σχολιάστηκε ακόμη η γλωσσική ελευθερία που προκύπτει από τη μεγάλη γλωσσική ποικιλότητα των ανθολογούμενων κειμένων, όπως και η ιδιαίτερα φιλική και ζεστή, σε επίπεδο δημιουργικού, υλικότητα του τόμου, που χρησιμοποιεί μοντέρνες και λιτές γραμματοσειρές και διαχωρίζει με ρητό εικαστικά τρόπο τις θεματικές του ενότητες, όπως επίσης πολύ θετικά σχολιάστηκε για συγγραφείς και συντελεστές η επιλογή του μονοτονικού συστήματος που καθιστά τον τόμο και μορφικά οικείο.
Σημειωτέον ότι ο τόμος με εκτενή εισαγωγή 112 σελίδων και την ανθολογία πεζών κειμένων να κατανέμεται σε 502 σελίδες και 11 θεματικές ενότητες, συμπληρώνεται με Εργοβιογραφικά Σημειώματα, Γλωσσάρι, Χρονολόγιο, με αναφορά και στα ευρωπαϊκά, εκτός των ελληνικών, πολιτισμικά συμφραζόμενα, Κατάλογο Χειρογράφων και Εγγράφων παλαιών εκδόσεων και εικόνων, Βιβλιογραφικές Αναφορές και Ευρετήριο Κύριων Ονομάτων, ξεπερνά έτσι τις 840 σελίδες, έχει διπλό εξώφυλλο και είναι έκδοση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας και του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης.
Οι παρευρισκόμενοι
Την ουσιαστική, για την ιστορία της πρώιμης νεοελληνικής γλώσσας και νεοελληνικής γραμματείας, εκδήλωση παρουσίασης του τόμου «Δημώδης πεζός λόγος του 16ου αιώνα» τίμησαν με την παρουσίας τους, μεταξύ άλλων: η Ομότιμη Καθηγήτρια Γλωσσολογίας του ΔΠΘ κ. Πηνελόπη Καμπάκη-Βουγιουκλή, ο σύζυγός της και Ομότιμος Καθηγητής του ΔΠΘ κ. Θωμάς Βουγιουκλής, ο φιλόλογος, συγγραφέας και ποιητής κ. Θανάσης Μουσόπουλος, η σύζυγός του και φιλόλογος κ. Δήμητρα Κατάκη-Μουσοπούλου, η Επίκουρη Καθηγήτρια του ΤΕΦ/ΔΠΘ κ. Ιφιγένεια Δόση, η Καθηγήτρια του ΠΤΔΕ/ΔΠΘ κ. Αγγελική Ευθυμίου, ο Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας κ. Θανάσης Κούγκουλος, ο Επίκουρος Καθηγητής του ΤΕΦ/ΔΠΘ κ. Κωνσταντίνος Δανόπουλος, ο Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του ΑΠΘ κ. Βασίλης Βασιλειάδης, η κ. Ιωάννα Δεμιράκη και η κ. Σοφία Χατζησαββίδου του Δημοκρίτειου Βιβλιοχαρτοπωλείου, οι φιλόλογοι συνεργάτες της συντονίστριας της εκδήλωσης, κ. Ελπίδα Περδίκη και κ. Αναστασία Χαλβατζοπούλου, η εκδότρια του Παρατηρητή της Θράκης, κ. Νατάσσα Βαφειάδου και αρκετοί προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές του ΤΕΦ/ΔΠΘ.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
