«Προσφυγων Τοποι»: Μια μουσικη κιβωτος μνημης των αλησμονητων πατριδων της Ανατολικης Θρακης

Έναν και πλέον μήνα ζωής, αλλά πολλούς περισσότερους μήνες έρευνας και δουλειάς για την υλοποίησή του μετρά ο μουσικός τόμος με τίτλο «Προσφύγων Τόποι» που παρουσιάστηκε στις αρχές του περασμένου Δεκέμβρη στην Αλεξανδρούπολη.

Ο λόγος για ένα καινοτόμο εγχείρημα με τη συμμετοχή πολλών Θρακιωτών δημιουργών και επιστημόνων, μια άλλη «κιβωτός μνήμης» των αλησμόνητων πατρίδων, με ανέκδοτα τραγούδια από την Ανατολική Θράκη και πολύτιμο ερευνητικό υλικό, που κυκλοφόρησε από το Μουσείο Λαογραφίας και Φυσικής Ιστορίας Γεώργιος Κομνίδης υπό την αιγίδα και του Υπουργείου Πολιτισμού.

Να σημειωθεί πως για τον τόμο σε ό,τι αφορά την έρευνα και τα κείμενα εργάστηκαν η κ.Μαρία Αδαμίδου, οικονομολόγος και μέλος του ΔΣ της ΕΠΟΦΕ, που είχε και τον γενικό συντονισμό του έργου,  ο αξιοσέβαστος για το σύνολο του έργου του κ. Αυγερινός Μαυριώτης, που έκανε την μακροχρόνια έρευνα των τραγουδιών της Ανατολικής Θράκης, η εθνομουσικολόγος, καθηγήτρια μουσικής και μουσικοσυνθέτης κ. Γιώτα Τηγανούρια από τη Σαμοθράκη, ο κ. Πασχάλης Μαυρίδης, η ψυχή του Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου Νέας Ορεστιάδας και περιφέρειας, αλλά και η υποψήφια διδάκτορας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας κ.Κατερίνα Κάλτσου, ενώ την επιστημονική επιμέλεια είχε η κ. Βασιλική Κράββα, Αναπληρώτρια καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ανθρωπολογίας της Κατανάλωσης του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ.

Ενώ για το μουσικό σκέλος του εργάστηκαν 24 μουσικοί, ανάμεσά τους και ο κ.Χρήστος Χατζόπουλος, ο οποίος υπογράφει και την ενορχήστρωση της πλειοψηφίας των τραγουδιών του πρώτου cd με τα τραγούδια της Αίνου. Ειδικότερα οι συντελεστές μουσικοί που συμμετείχαν ήταν 24 στον αριθμό και είναι οι Χρήστος Γιαρένης, Γιώτα Τηγανούρια, Βαγγέλης Παπαναστασίου, Κυριάκος Πετράς, Νίκος Αλβανόπουλος, Θεοδώρα Καραγκιοζάκη, Γιώργος Παγκοζίδης, Μπάμπης Χαραλαμπίδης, Δημοσθένης Μαρινίδης, Βαγγέλης Μάμος, Χαράλαμπος Τσακαλίδης, Χρήστος Χατζόπουλος, Σοφία Χατζοπούλου, Μουχαμέτ Ουζούνογλου, Βαγγέλης Δημούδης, Σοφία Νεοχωρίτου, Καίτη Μακρή, Αργυρούλα Κυριακάκη, Δημήτρης Κυριακάκης, Στέργιος Πεγκίδης, Γιώργος Παπαντωνίου, Αμαλία Δούκα, Γιώργος Κουρμπίδης και ο π. Γεώργιος Κομνίδης. Στην ηχοληψία, μίξη, μάστερινγκ και αποθορυβοποίηση των καταγραφών  ο Βαγγέλης Γεωργαντζής.

Η καινοτομία του εγχειρήματος, τα ανέκδοτα τραγούδια

Η πρωτοτυπία του όλου εγχειρήματος όπως εξήγησε μιλώντας στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» η κ.Κάλτσου, έγκειται στο γεγονός ότι βλέπουν για πρώτη φορά το «φως» ανέκδοτα τραγούδια. Όπως έκανε γνωστό παρά το γεγονός ότι οι Αινίτες πρόσφυγες βρέθηκαν και αυτοί μετά το 1922 στην Αλεξανδρούπολη, οργανώθηκαν και «μεγαλούργησαν» στην γειτονική πόλη, μέχρι στιγμής δεν είχαν καταφέρει να κάνουν γνωστό το μουσικό τους αποτύπωμα. Αν και όπως έσπευσε να ξεκαθαρίσει υπήρχε ερευνητική δουλειά για την Αίνο όπως και αρχεία που οφείλονται και σε προσωπικότητες όπως η  Δέσποινα Πολίτου, ο Ηλίας Γιορδαμλής, ο Μανιάς κ.α. που προσπάθησαν να καταγράψουν τα τραγούδια, δίχως ωστόσο μέχρι σήμερα να μπορέσουν αυτές οι καταγραφές να αποτελέσουν μέρος μιας ολοκληρωμένης δουλειάς.

Η αρχή έγινε πριν λίγα χρόνια, με την προσθήκη και του Χρήστου Χατζόπουλου που έκριναν όπως σημείωσε η ίδια πως θα υποστήριζε πολύ καλό τα κομμάτια, ως προς το ηχόχρωμα και τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της κάθε περιοχής, όπως και έγινε ξεκινώντας τις ηχογραφήσεις, ωστόσο λόγω του μικρού αριθμού τραγουδιών για την Αίνο αποφασίστηκε και η προσθήκη λοιπών τραγουδιών από την Ανατολική Θράκη, τα οποία εντοπίστηκαν με την βοήθεια της κ.Αδαμίδου.

Η ναυτοσύνη κύριο στοιχείο της μουσικής παράδοσης της Αίνου

Η ίδια εργάστηκε για τις καταγραφές των πρώτων προσφύγων από το Μαΐστρο Αίνου, η οποία Αίνος όπως εξήγησε ήταν μια ισχυρή ναυτική δύναμη με μεγάλη ιστορία. Κάνοντας μία σύντομη ιστορική αναδρομή την Αίνο, από τα ομηρικά έπη όταν και καταγράφεται για πρώτη φορά έως και την δημιουργία του Βουλγαρικού κράτους, που περιόρισε την ναυτική δύναμη της περιοχής, αλλά και την ανάπτυξη του Ντεντέ Αγάτς που επίσης λειτούργησε εις βάρος της. Αυτό για να εξηγήσει τους λόγους που και η μουσική της Αίνου δεν θα μπορούσαν να μην υμνούν την ναυτοσύνη της, γεγονός που αποτυπώνεται σε αυτό, μαζί με τις συνήθειες αλλά και την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική ζωή της περιοχής.

«Η κατεύθυνση της Αίνου ήταν προς τη θάλασσα, η μία της πλευρά κοιτούσε προς της θάλασσα και λιγότερο η άλλη προς τα ενδότερα, γι’ αυτό και τα περισσότερα τραγούδια αναφέρονται στη θάλασσα» ανέφερε η ίδια δίνοντας τα παραδείγματα του «Εγώ είμαι του ψαρά ο γιός», «Ο Δεληβοριάς», ο «Γεμενετζής» κ.α. για να υπογραμμίσει πως στο cd υπάρχει και για πρώτη φορά η καταγραφή ενός αινίτικου μπάλου.

Η ίδια μιλώντας συνολικά για το όλο εγχείρημα έκανε λόγο για έναν μοναδικό πλούτο που εκπλήσσει, εντυπωσιάζει, αρέσει και συγκινεί, και κυρίως έχει μέλλον, δεδομένου ότι όπως αποδεικνύεται «100 χρόνια μετά τη μικρασιατική καταστροφή και άρα 100 χρόνια παρουσίας των προσφύγων στην Θράκη, υπάρχει πλούτος που ακόμα αναδεικνύεται».

Ερωτηθείσα σχετικά με το γιατί τώρα, η κ.Κάλτσου αναφέρθηκε στο πολυπολιτισμικό «μωσαϊκό» του γειτονικού Έβρου που οδήγησε στην υιοθέτηση «νεωτερισμών» ως άλλο μέσο ενσωμάτωσης και αποδοχής των προσφύγων. Ανάμεσα σε αυτούς και η υιοθέτηση πιο «μοντέρνων» τραγουδιών, δυτικής κουλτούρας στην πλειοψηφία τους, γεγονός ωστόσο που όπως τόνισε δεν σημαίνει πως δεν υπήρχαν εξαιρετικοί μουσικοί, ωστόσο δεν υπήρξε η συνέχεια αυτών από τους απογόνους τους, με αποτέλεσμα αυτά τα τραγούδια σιγά σιγά να ξεχαστούν και να χαθούν.

Τα τραγούδια όμως αυτά παρέμεναν εντός των τειχών στου σπιτιού, σε γλέντια και το οικογενειακό περιβάλλον όπου οι γηραιότεροι, παππούδες και γιαγιάδες τα υποστήριζαν και τα τραγουδούσαν. Από την γιαγιά της άλλωστε, που γεννήθηκε στην Αίνο και τον Μαΐστρο, έλαβε τα σχετικά ακούσματα η ίδια η κ.Κάλτσου, που όπως εκμυστηρεύτηκε «έτυχε να καταγράψω». Καθοριστική χαρακτήρισε τη συνεργασία της με την αείμνηστη Δέσποινα Πολίτου, χάρη στην οποία – παράλληλα με την συμμετοχή πολλών Αινιτών – υπάρχει ο Σύλλογος Αινιτών αλλά και οι μνήμες που διασώζονται έως και σήμερα.

Κατά την ίδια έτσι, με την έκδοση αυτή γίνεται ένα μεγάλο βήμα και κυρίως ανοίγει ένα νέο πεδίο έρευνας σε ειδικούς επιστήμονες αλλά και μουσικούς, μεταφέροντας μάλιστα απόψεις μουσικών για την «ανακάλυψη» νέων ήχων.

Χρήστος Χατζόπουλος: «Τραγούδια θησαυροί»

Για την δική του συμμετοχή αλλά και την κατανόηση της σημασίας του τόμου μίλησε στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» και ο κ.Χρήστος Χατζόπουλος, ο οποίος μίλησε για μία μεγάλη ευθύνη την οποία θεωρεί ότι έφεραν εις πέρας με το καλύτερο δυνατό τρόπο.

Περιγράφοντας ακόμα και τον χώρο που έγιναν οι ηχογραφήσεις που έγιναν εκτός στούντιο και μάλιστα στο σπίτι του στο χωριό εξ επιτούτου, ο ίδιος αναφέρθηκε στις δυσκολίες του εγχειρήματος, ξεκινώντας από την αναγκαία «μεταφορά» από μια κακογραμμένη κασέτα  των τραγουδιών ώστε να γίνει κατανοητή η μελωδία, οι στίχοι και όλα τα απαραίτητα στοιχεία του κάθε κομματιού. Έχοντας και ο ίδιος καταγωγή από την Ανατολική Θράκη, όπως εξήγησε, εργάστηκαν με μεγάλη αφοσίωση με την κόρη του και μουσικό Σοφία Χατζοπούλου, ακούγοντας τις πρωτότυπες εκτελέσεις, ώστε να καταφέρουν να αποδώσουν την αυθεντικότητα των κομματιών.

Κληθείς να σχολιάσει την καινοτομία του εγχειρήματος ο ίδιος δήλωσε έκπληκτος ειδικά με τον μουσικό πλούτο της περιοχής της Αίνου, αναφέροντας μάλιστα και το παράδειγμα του «Τ’ ακούς λιγνέ μ’, τ’ ακούς ψηλέ μ’» η μελωδική κλίμακα του οποίου όπως εξήγησε είναι μοναδική.

«Τα τραγούδια αυτά είναι θησαυροί» ανέφερε τονίζοντας πως «μέσα από  ένα τέτοιο τραγούδι και τον  στίχο, αναγνωρίζεις τι κάνανε οι γεμετζίδες  μέσω της βάρκας,  μέσω των ποταμών, το γεγονός ότι εμπορεύονταν σε όλα τα Βαλκάνια κ.ο.κ., στοιχεία που έρχονται να εμπλουτίσουν τον ελληνικό πολιτισμό».

Άλλωστε κληθείς να ξεχωρίσει κάτι από το εγχείρημα αυτό, ο ίδιος στάθηκε την αυθεντικότητά του, «το γνήσιο από την ηχογράφηση μέχρι το σήμερα που το ακούμε» όπως χαρακτηριστικά ανέφερε και το οποίο «μας παραδόθηκε και το παραδίδουμε με την σειρά μας στα παιδιά μας». «Αυτή είναι και η αξία άλλωστε της παράδοσης» κατέληξε.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.