Οταν το cinema verité «εισβαλλει» στη λογοτεχνια
Συνεχίζοντας το νήμα των «πολιτικών» της μυθιστορημάτων, η Μαρία Γαβαλά μας μεταφέρει από τη Γερμανία του Χίτλερ («Κόκκινος Σταυρός», εκδ. Πόλις, Αθήνα 2018) στο Παρίσι της δεκαετίας του ’60 στο νέο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ο μικρός Γκοντάρ», που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις. Πρόκειται γι’ ένα βαθιά πολιτικό μυθιστόρημα που ξετυλίγεται στα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του ’60. Ο Μάης του ’68, τα ανεπούλωτα τραύματα του Πολέμου της Αλγερίας, η γενοκτονία του λαού της Μπιάφρα, οι βίαιοι εξισλαμισμοί στην Αφρική, η δικτατορία των συνταγματαρχών στην Ελλάδα είναι μερικά μόνο από τα συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα που παρελαύνουν στις 336 σελίδες του.
Μπορεί το μυθιστόρημα να έχει λοιπόν έντονο το πολιτικό στοιχείο, όμως αυτό δεν υπερισχύει. Δένει αρμονικά και προσφέρει το κατάλληλο έδαφος για να «ανθίσουν» οι δύο βασικοί ήρωες, η Λουκία Βακαρή και ο Γκασπάρ Φρενέλ. Η πρώτη, γεννημένη στην Αθήνα από μια μεγαλοαστική οικογένεια –που πλέον βρίσκεται στα όρια της φτώχειας και υποφέρει από το δικτατορικό καθεστώς–, βρίσκεται στο Παρίσι για να σπουδάσει κινηματογράφο, όπου και γνωρίζει τον Γκασπάρ Φρενέλ, έναν νεαρό που έχει μεγαλώσει σε θετές οικογένειες, δεν έχει γνωρίζει ποτέ τους γονείς του και διακατέχεται από έντονη φλόγα για το cinema verité, τον κινηματογράφο της αλήθειας. Η Λουκία Βακαρή κατά τη διαμονή της στο Παρίσι ενηλικιώνεται, ερωτεύεται και ωριμάζει, με έντονο και ενίοτε οδυνηρό τρόπο, στον απόηχο των μεγάλων κοινωνικών αναταραχών και στη δίνη κρίσιμων προσωπικών αποφάσεων, επιχειρώντας να βρει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως:
—Μπορεί ένας καλλιτέχνης να διαχειριστεί, χωρίς απώλειες, το αδιανόητο με τα εκατομμύρια των νεκρών ή ό,τι απέμεινε από μια γενοκτονία, ένα ολοκαύτωμα, ένα αιματηρό πραξικόπημα;
—Σε ποιον βαθμό διασώζεται η ιστορική μνήμη μέσω εικόνων και αφηγήσεων;
—Είναι όλες οι μαρτυρίες των επιζώντων αδιάψευστες;
—Έχει ο κινηματογράφος τη δύναμη να συλλαμβάνει με ακρίβεια τις πραγματικές διαστάσεις των γεγονότων, ή αυτό είναι εν μέρει μόνο εφικτό;
Η κ. Γαβαλά καταφέρνει στο μυθιστόρημά της να μετουσιώσει την αγάπη της για την 7η τέχνη, με την οποία και ασχολείται από το 1972, εκφράζοντας ήδη από την αρχή, από τον τίτλο του βιβλίου, τις «σκηνοθετικές» της προτιμήσεις, προχωρώντας σε έναν πολύ αξιόλογο παραλληλισμό με τον «μεγάλο» Ζαν-Λυκ Γκοντάρ (1930-), τον εμβληματικό αυτό σκηνοθέτη που καταφέρνει με την πρωτότυπη και πάντοτε ρηξικέλευθη ματιά του να εξυψώνει την πραγματικότητα.
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, «Το μυθιστόρημα μεταμορφώνει την πολιτική σε πραγματική, γεμάτη πόρους ζωή και την Ιστορία σε ανθρώπινη μοίρα»
Ο συγγραφέας και κριτικός Βαγγέλης Χατζηβασιλείου σχολιάζει για τη νέα μυθιστορηματική απόπειρα της Μαρίας Γαβαλά στην εφημερίδα «Το Βήμα»: «“Ο μικρός Γκοντάρ” αποτελεί, όπως και ο “Κόκκινος σταυρός”, ένα βαθιά πολιτικό μυθιστόρημα με πληθώρα ιδεών (όχι μόνο πολιτικών, μα και καλλιτεχνικών) να κυκλοφορούν στις σελίδες του. Και εδώ δεν πρόκειται μόνο για τον Γκασπάρ, που αγωνίζεται να βάλει σε τάξη τους τρόπους και τις εικόνες μέσω των οποίων θα φτάσει σε έναν κινηματογράφο ικανό να συλλάβει και να απεικονίσει αδρά την ούτως ή άλλως θρυμματισμένη πολιτική του αλήθεια, αλλά και για τη Λουκία, που εστιάζει την προσοχή της, πέρα από τα πολιτικά κινήματα που υπερθερμαίνουν την καρδιά του φίλου της, στους πάσης λογής παραμερισμένους της γαλλικής πρωτεύουσας: στους φτωχούς και στους μετανάστες, στους άστεγους (πρωτίστως σ’ αυτούς), καθώς και στα παιδιά τα οποία οργώνουν τους δρόμους της μητρόπολης για μια πεντάρα ή για ένα κομμάτι ψωμί. […]
Όντας, ωστόσο, αμφότεροι τέκνα μιας συγκυρίας που δεν επιτρέπει πολλές σταθμίσεις, ο Γκασπάρ και η Λουκία θα προτάξουν εν τέλει στον βίο τους το πολιτικό: εκείνος περιπετειώδης, αλλά και μονίμως ασταθής και μισοδιαλυμένος, εκείνη προσηλωμένη στη μνήμη του οικογενειακού παρελθόντος και στα δεινά της στρατοκρατούμενης πατρίδας. Και στο σημείο αυτό διαπιστώνουμε, μαζί με την προσεκτική αισθηματοποίηση της δράσης (αισθηματοποίηση που αποφεύγει τον οποιονδήποτε δραματικό τόνο), τον δραματουργικά επιτυχή σχεδιασμό των χαρακτήρων. Κι όλα αυτά, χωρίς να καταλήξουν οι πολιτικές ιδέες και τα πολιτικά γεγονότα ένα συμπληρωματικό άθυρμα, ένα προσχηματικό φόντο, αλλά λειτουργώντας σαν υλικό που κατορθώνει το λογοτεχνικό ζητούμενο: τη σύζευξη ατομικού και συλλογικού σε ένα σύνολο που μεταμορφώνει την πολιτική σε πραγματική, γεμάτη πόρους ζωή και την Ιστορία σε ανθρώπινη μοίρα».
Η λάτρης της ιστορίας και της 7ης τέχνης Μαρία Γαβαλά
Η Μαρία Γαβαλά γεννήθηκε στην Αττική το 1947 και σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού «Σύγχρονος Κινηματογράφος» (1980-84) όπου και έχει δημοσιεύσει σχετικά κείμενά της. Η ίδια έχει γράψει σενάρια, έχει γυρίσει ταινίες μικρού μήκους, ντοκιμαντέρ για την τηλεόραση και έχει σκηνοθετήσει μεγάλου μήκους ταινίες για τις οποίες έχει λάβει πληθώρα διακρίσεων.
Η ενασχόλησή της με την πεζογραφία πηγαίνει πίσω στον χρόνο, από το 1994, οπότε και κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα «Η υπηρέτρια των αγγέλων». Έκτοτε, έχει γράψει, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα μυθιστορήματα: «Η κυρία του σπιτιού» (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1996), «Παραθαλάσσιο θέρετρο το χειμώνα» (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1999), «Στη δροσιά των κήπων μου» (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2001), «Ακραία καιρικά φαινόμενα» (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2003), «Τα κορίτσια της πλατείας» (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2006), «Ο λεμονόκηπος» (Κέδρος, 2012), «Κόκκινος Σταυρός» (Πόλις, 2018), κ.ά.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
