Ο Πανηγυρικός Ελευθερίων Θράκης 1983 του δημάρχου Κομοτηνής Χαράλαμπου Κατσιμίγα

Δυο κείμενα ιστορικού περιεχομένου φιλοξενεί σήμερα το αφιέρωμα της εφημερίδας μας στα Ελευθέρια Θράκης 2016.

Το πρώτο είναι ο επίσημος πανηγυρικός της 14^ης Μαΐου 1983, που εκφώνησε ο αείμνηστος δήμαρχος Κομοτηνής Χαράλαμπος Κατσιμίγας, ενώπιον του τότε προέδρου της Κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος επισκέφτηκε σε κλίμα μεγάλου ενθουσιασμού την Κομοτηνή και συμμετείχε στις εκδηλώσεις των Ελευθερίων Θράκης, «ως προσκυνητής», όπως αναφέρει ο δήμαρχος, της γιορτής των Ελευθερίων της.

Ενας πανηγυρικός ιδιαίτερης αξίας που εκφωνείται από έναν δημοκράτη δήμαρχο ενώπιον του πρωθυπουργού της χώρας και προέδρου της Κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου, στις καλύτερές του στιγμές, με τον λαό, κατά κυριολεξία, εξεγερμένο υπέρ του, όπως αποτυπώνεται και στα σχετικά ντοκιμαντέρ του Εθνικού Οπτικοακουστικού αρχείου που αναζητήσαμε.

Ο πανηγυρικός ενός αειμνήστου δημάρχου για τα «Ελευθέρια» της πατρίδας του γραμμένος από τον ίδιο, με το χέρι του, αφού η παιδεία και η γνώση της ιστορίας θεωρούνταν κάποτε η απαραίτητη σκευή ενός πολιτικού άνδρα, «όπλα» που και αν δεν τα διέθετε όφειλε να αποκτήσει.

Ενας πανηγυρικός που διατρέχει την ιστορία της Θράκης από τα αρχαία χρόνια για να καταλήξει στα νεότερα και τη στιγμή της ένταξής της στον εθνικό κορμό, μνημονεύοντας ως τελευταία ένδοξη φάση της ιστορίας της το γεγονός της εθνικής αντίστασης.

Ένας πανηγυρικός τέλος που απευθύνεται στον πρωθυπουργό της χώρας και το υπουργικό του συμβούλιο – τους Υπουργούς, που είναι οι πρώτοι στης ευθύνης το προβάδισμα γράφει ο αείμνηστος δήμαρχος- γεμάτος από ελπίδα για τη Θράκη που τους ζητά να την κάνουν «ακόμη θαλερώτερη». Γιατί «μέσα της, αξόδευτοι χυμοί ανθρώπινου δυναμικού και φυσικού πλούτου, περιμένουν την ενεργοποίησή τους».

Χαράλαμπος Κατσιμίγας όμως, κι αμέσως μετά Χαρίσιος Βαμβακάς…

ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ!!!

*******

Γιορτάζοντας την επέτειο της απελευθέρωσης της Θράκης, συναχθήκαμε και σήμερα στον ιερό αυτό χώρο, να αναβαφτισθούμε στις αναμνήσεις των αγώνων, για την Εθνική μας επιβίωση. Να αποτιμήσουμε φόρο τιμής σε αυτούς, που –γενηές και πρωτοστάτες- είχαν τον κλήρο, στων καιρών τα κρίσιμα καλέσματα, να πουν το μεγάλο «ναι» ή το μεγάλο «όχι». Να το πουν και να το υπερασπισθούν νικηφόρα, για το λογαριασμό όλων μας, και αυτών που από αιώνες προηγήθηκαν, και αυτών που στους αιώνες θα ακολουθήσουν.

Μέσα από το κύλισμα των καιρών από τους πρώτους ιστορικούς χρόνους και δώθε, αιώνες ολόκληρους, τη Θράκη, αυτό που σήμερα εννοούμε λέγοντας «Θράκη», το έκανε υπόθεση Ελληνική ή συνάντηση τριών βασικών συντελεστών, που ο καθένας τους εκφράζει ένα σύνολο ανθρώπων, με το αντίστοιχο δυναμικό του σε πολιτισμό και σε αίμα.

Ήταν πρώτα τα αυτόχθονα στον τόπο αυτό θρακικά φύλα, συγγενικά –κατά τις ιστορικές και πολιτιστικές μαρτυρίες- προς τα Ελληνικά φύλα της Ελληνικής χερσονήσου.

Ήταν κατόπιν οι άποικοι, που ξεκινώντας από τα νησιά και τα παράλια του κεντρικού και νότιου Αιγαίου, εγκαταστάθηκαν, σε μεγάλους αριθμούς, εδώ από τον έβδομο αιώνα και μετά, ιδρύοντας πολυάριθμες αποικίες, που έγιναν πόλεις –κράτη-.

Και ήταν τέλος οι κατά αλλεπάλληλα μικρά και μεγάλα κύματα Έλληνες, από άλλες περιοχές, μέτοικοι, που κατά την υπερχιλιόχρονη διάρκεια της ρωμαιο-βυζαντινής αυτοκρατορίας εγκαταστάθηκαν μέσα, κοντά και γύρω από τη «βασιλίδα των πόλεων, προσελκυόμενοι από την πολιτική, την οικονομική και την κοσμική ή θρησκευτική πνευματική γοητεία της, καθώς και από τις μεγαλύτερες δυνατότητες ασφάλειας και προκοπής, που έδινε γενικά η γειτνίασή της.

Οι τρεις αυτοί παράγοντες, ενωμένοι και συγχρωτισμένοι, μέσα σε αιώνες κοινής ζωής, με κυρίαρχη δύναμη την πολιτιστική Ελληνική πρωτοκαθεδρία, έδωσαν από πολύ νωρίς, διαρκώς δε και εντονότερα, αναμφισβήτητη Ελληνικότητα στην Εθνολογική ταυτότητα της Θράκης. Και με την ταυτότητα αυτή ακριβώς η Θράκη έκανε τη ιστορική διαδρομή της, σαν τμήμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Όμως, όπως πάντα συμβαίνει, στα μεγάλα γεωγραφικά σταυροδρόμια να πραγματοποιούνται και τα μεγάλα ιστορικά συναπαντήματα, έτσι και η Θράκη, σαν σταυροδρόμι θαλασσών, ηπείρων και λαών, τους χρόνους του μεσαίωνα, στάθηκε ο χώρος της αναμέτρησης από την μια μεριά ενός κόσμου, που συγκλονίζονταν από ερωτηματικά επάνω στις πολιτικές και τις πνευματικές επιλογές, που διαγράφονταν μπροστά του και από την άλλη ενός άλλου κόσμου, που εκυριαρχείτο αποκλειστικά από το πάθος να ξοδέψει την πολεμική του ορμή, ανοίγοντας το δρόμο του, ως της γης τα πέρατα, όσο θα άντεχε το ατσάλινο σπαθί του και μαζί το χέρι του, που το κρατούσε. Και αυτός, ο κόσμος της πολεμικής ορμής, περισφίγγοντας, χρόνο με χρόνο, τη βασιλεύουσα, καθυπόταξε σιγά-σιγά τα γύρω εδάφη, κι ανάμεσα σ’ αυτά, πολύ νωρίς, 100 χρόνια πριν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης, καθυπόταζε και την Κομοτηνή, -τότε Κουμουτζηνή ή Κουμουτζηνά- καθώς και ολόκληρη σχεδόν την «μείζονα» Θράκη.

Ακολούθησαν αιώνες δουλείας –πεντέμισι για την Θράκη, τεσσερισήμισι ή τρεισήμισι για τον άλλο Ελληνισμό –διάρκεια σκλαβιάς που δεν έχει γίνει με κανένα άλλο πολιτισμένο έθνος. Σκλαβιά βαριά και σκληρή σ’ όλο το μάκρος της. Όμως ενώ ταυτόχρονα ήταν και πνευματικά και πολιτικά ασφυκτικά πυκνή τους πρώτους αιώνες, αργότερα, η πνευματική δύναμη του γένους, εκφρασμένη, χαμηλόφωνα μεν από τον πολύ λαό, από τους επίλεκτούς του όμως φωναχτά, πολλές φορές δε και επίσημα, εκδηλώνεται με πάμπολλους τρόπους. Ακατάλυτη πνευματική του Έθνους δύναμη ή πολιτιστική παράδοση. Η μήτρα της περηφάνιας του, της πίστης του και της αντοχής του. Οργανώνεται πνευματικά και, κάτω από τη σουλτανική επικυριαρχία, διαδηλώνει την άρνησή του να αφανιστεί, αλλά και την ανταπόκρισή του στην ηγετική του αποστολή απέναντι στους άλλους υπόδουλους Λαούς της Βαλκανικής, στην ευθύνη του απέναντι στην πνευματική ταυτότητά του, με την οποία σε μερικούς τομείς υποσκελίζει και αυτόν τον επικυρίαρχο, τον οδηγεί και τον βελτιώνει. Κάτι ανάλογο με ό,τι επιγραμματικά συνόψισε το γνωστό γνωμικό στα παλιά λατινικά μας αναγνωσματάρια, σχετικά με την Ελλάδα της αρχαιότητας, που ενώ υποτάχθηκε εδαφικά στο ρωμαίο κατακτητή, επέζησε ωστόσο και επικράτησε πνευματικά επάνω σ’ αυτόν, με τα γράμματα και τις τέχνες. Αυτή η πνευματική επικράτηση ήταν η επιβίωση του Έθνους. Παντού, σε όλο τον υπόδουλο Ελλαδικό χώρο –το ίδιο δε και στη Θράκη-.

Αλλά κάποτε έφτασε και γι’ αυτήν –έστω και με καθυστέρηση ενός ολόκληρου αιώνα- η ώρα της λευτεριάς. Το τέλος του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, με την ήττα του πρωσικού μιλιταρισμού, και την ταυτόχρονη κατάρρευση της σουλτανικής κυριαρχίας στη Βαλκανική, η Ελλάδα, με τους τίτλους της γενναίας συμμετοχής της στον αιματηρό αγώνα που είχε λήξει νικηφόρα, θέτει επί «τάπητος» την αξίωσή της για την αναγνώριση των Εθνικών δικαίων μας στην περιοχή.

Πολλά λέγονται και συζητούνται τη μια μέρα, για να ανατραπούν την άλλη, από την απερίγραπτη κακοπιστία και τον ψυχρό κυνισμό των λεγόμενων «συμμάχων». Αλλά στο τέλος η οξυδέρκεια του μεγάλου Βενιζέλου κατορθώνει να επιβάλει την αποδοχή των διεκδικήσεων μας, και αρχίζει σταδιακά η πορεία των γεγονότων προς την ικανοποίησή τους:

Η ανακωχή ( Νοέμβριος του 1918) βρίσκει τη Δυτική Θράκη υπό την κατοχή της Βουλγαρίας και την Ανατολική υπό την κατοχή της Τουρκίας. Και οι δύο αυτοί διακάτοχοι με τις διεθνείς συμφωνίες που ακολουθούν την ανακωχή, παραιτούνται των επί της Θράκης διακατοχικών δικαιωμάτων τους υπέρ των Συμμάχων, έως ότου αποφασισθεί η τελική τύχη της Θράκης. Η εγκατάσταση όμως συμμαχικής στρατιωτικής δύναμης καθυστερεί και συνεχίζεται η Βουλγαρική εδώ παρουσία. Μόλις μετά ένα χρόνο από το τέλος του πολέμου, δηλαδή τον Οκτώβριο του 1919, καταλαμβάνεται από τον Ελληνικό Στρατό η περιοχή της Ξάνθης, μέχρι τον Ίασμο, η υπόλοιπη δε μέχρι το Κάραγατς της Αδριανούπολης, καταλαμβάνει από μικτή συμμαχική δύναμη, κυρίως Γαλλική, που αποβιβάστηκε στο Πόρτο-Λάγο. Η εξουσία στην περιοχή αυτή ασκείται εν ονόματι μιας ιδιότυπης, αυτόνομης Θρακικής Πολιτείας, με την ονομασία «Διασυμμαχική Θράκη», με Κυβερνήτη τον Γάλλο Στρατηγό Σαρπύ και με Πρωτεύουσα την Κομοτηνή. Παράλληλα υπάρχει και ένα είδος βουλευτικού Σώματος, που ήταν 15μελές και απαρτιζόταν από 5 Έλληνες , 5 μουσουλμάνους, 2 Βουλγάρους και ανά ένα Ισραηλίτη, Αρμένιο και Λεβαντίνο. Χάρη στην πολιτική και διπλωματική οξυδέρκεια και τον άγρυπνο πατριωτισμό του Χαρίσιου Βαμβακά, ειδικού απεσταλμένου του Βενιζέλου, αναδείχνεται Έλληνας Πρόεδρος του Συμβουλίου αυτού των Αντιπροσώπων. Το επίτευγμα αυτό αποτελεί προδίκασμα καθοριστικό για τα επόμενα βήματα, γιατί εκτιμήθηκε σαν είδος δημοψηφίσματος υπέρ των απόψεών μας.

Μέσα σ’ αυτή την ευνοϊκή για μας ατμόσφαιρα η δραστηριότητα του Χαρίσιου Βαμβακά καταφέρνει να κάμψει την τυποκρατική νοοτροπία του στρατηγού Σαρπύ και τελικά οι σύμμαχοι αποφασίζουν να παραδοθεί στην Ελλάδα ολόκληρη η Δυτική Θράκη, όπως άλλωστε είχε ήδη συμφωνηθεί από τους Συμμάχους τον Απρίλιο του 1920 στο Σαν-Ρέμο, όπου καθορίστηκε το περιεχόμενο της Συνθήκης των Σεβρών, που υπογράφτηκε τον Αύγουστο του ίδιου έτους, με την οποία, παρεχωρείτο στην Ελλάδα όχι μόνο η Δυτική, αλλά και η Ανατολική Θράκη, για να εξαιρεθεί όμως τελικά με τη συνθήκη της Λωζάνης, που επισφράγισε την τραγική μας καταστροφή στη Μικρά Ασία.

Έτσι, στις 14 Μαΐου 1920 Ελληνικά στρατεύματα, ξεκινώντας από την περιοχή Ιάσμου μπαίνουν την ίδια μέρα στην Κομοτηνή, όπου γίνονται δεκτά από τους κατοίκους με συγκλονιστική συγκίνηση και παραλήρημα ενθουσιασμού, όπως τα περιγράφουν αυτόπτες μάρτυρες, τόσο από στρατιωτικούς, που υπηρετούσαν στις απελευθερωτικές εκείνες μονάδες, όσο και από κατοίκους της πόλης μας, που μερικοί μάλιστα ζουν ακόμη. Σκλαβιά αιώνων είχε επιτέλους αφανιστεί και η Θράκη μας, ελεύθερη πια, άρχισε, μαζί με το υπόλοιπο Έθνος, να περπατά στο δρόμο της αναδημιουργίας, όπου δυστυχώς, νέες σκληρές περιπέτειες, εσωτερικές και εξωτερικές, ανέκοψαν το προχώρημά της, μ’ όλο που πλήθος το φυσικό σφρίγος της και οι άλλες τις αρετές, περίμεναν την αξιοποίησή τους.

Αυτή είναι η Θράκη μας, αγαπητοί συμπολίτες, που σήμερα γιορτάζουμε και τιμούμε τα «Ελευθέριά» της. Η Θράκη μας που αποτελεί έναν από τους κύριους στύλους, που στηρίζουν ολόκληρη της Πατρίδας μας το οικοδόμημα. Σ’ αυτόν τον ιερό στύλο κοντά, δίπλα σ’ εμάς, προσκυνητές κι αυτοί, βρίσκονται σήμερα ο Πρωθυπουργός της Χώρας και Υπουργοί, από τους πρώτους στης ευθύνης το προβάδισμα.

Αυτόν τον ιερό στύλο της Πατρίδας, ήλθατε να τιμήσετε, κε Πρωθυπουργέ. Ήλθατε, να ακουμπήσετε ευλαβικά επάνω του, το χέρι σας, αποθέτοντας σαν ανάθημα, τη στοργή και την επαγρύπνηση όλου του Έθνους. Αλλά και να ηλεκτρισθείτε ο ίδιος και οι συνεργάτες σας από τους παλμούς, που αναδεύουν και σκιρτούν μέσα του.

· Τον οίστρο των μυθικών Αργοναυτών, των οραματιστών, που πρώτοι έδειξαν τους μεγάλους ορίζοντες στης φυλής μας τις ιστορικές αναζητήσεις.

· Την τόλμη των χαλκέντερων μεταναστών του προκλασσικού Ελληνισμού, προς τα παράλια του Βορείου Αιγαίου.

· Τους περισπούδαστους διαλογισμούς των μυστών της Ελληνοχριστιανικής γραμματείας, που μετουσίωσαν την ανατολική ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε Ελληνοχριστιανικό Βυζαντινό Κράτος.

· Τους μεγάλους και μικρούς δασκάλους του γένους, που περιδιαβάζοντας το περισσότερο, εδώ, στον γειτονικό της βασιλεύουσας, χώρο της Θράκης, τις εποχές της μακραίωνης δουλείας περιμάζευαν τους σκόρπιους Ελληνικούς πνευματικούς θησαυρούς και με μύριους, αθόρυβους και ευρηματικούς τρόπους, τους μοίραζαν, αντίδωρο επιβίωσης σ’ όλο το υπόδουλο Έθνος.

Θ’ ακούσετε το γοργοπέταμα των παλικαριών του Μητροπολίτη Κωνστάντιου και της Δόμνας Βισβίζη, που έτρεχαν να συμμετάσχουν στην Εθνεγερσία του 21.

Θ’ ακούσετε τα νυχτερινά βήματα των νεοφιλικών, που από τις παραμονές των βαλκανικών πολέμων μέχρι την απελευθέρωση έδρασαν στη Θράκη, προετοιμάζοντας την ψυχή των υπόδουλων Ελλήνων, να γίνει φωνή δυνατή, την ώρα των διαβαλκανικών λογαριασμών, που ήταν φανερό ότι πλησίαζε.

Θ’ ακούσετε ακόμη τον αψύ ανασασμό του Θρακιώτη χαμένου ανθυπολοχαγού της «Αλβανίας», που μέγιστος ποιητής μας τον ύμνησε, με «άσμα ηρωικό και πένθιμο», γιατί ήταν γερό και ωραίο παιδί, τόσο, που όταν γεννήθηκε, τα βουνά της Θράκης σκύψανε, το καμάρωσαν και το γήτεψαν, και γιατί ήταν γενναίο παιδί που πέθανε στην Αλβανία άγουρο ακόμη, με φωτιά την άνομη φωτιά πολεμώντας.

Και, τέλος, θ’ ακούσετε τις πολεμικές ιαχές και τα βογκητά του μαρτυρίου των αντιστασιακών παλικαριών της Θράκης, που έπεσαν, πολεμώντας, στην κατοχή, τον Γερμανό-βουλγαρικό φασισμό, στα βουνά της Ροδόπης, της Ξάνθης και του Έβρου, ή μαρτύρησαν στην Ξυλαγανή, στο Κόσμιο, στη Γρατινή και αλλού.

Αυτή είναι η Θράκη μας, με την οποία ήλθατε από κοντά να επικοινωνήσετε.
Και η Θράκη αυτή, θαλερός στύλος στο οικοδόμημα της Πατρίδος ζητά να την κάνετε τώρα ακόμη θαλερώτερη.

Μέσα της, αξόδευτοι χυμοί ανθρώπινου δυναμικού και φυσικού πλούτου, περιμένουν την ενεργοποίησή τους, για να θαυματουργήσουμε. Αυτό, πιστεύουμε εδώ, πως πρέπει να είναι το επόμενο κεφάλαιο της Θρακικής εποποιίας.

Το πιστεύουμε, περιμένοντας θερμή τη δική σας συμπαράσταση.
Παράλληλα δε κι εμείς, ο Λαός, ας θυμηθούμε την από τον Ηρόδοτο κληροδοτημένη προγονική υπόμνηση, ότι και αν «Τη Ελλάδι πενίη μεν αιεί σύντροφος εστί» -«η αρετή όμως –συνεχίζω –σε μετάφραση- είναι επίκτητη, με τη σοφία και με νόμο δυνατό. Αυτήν δε ασκώντας η Ελλάδα, κατορθώνει ν’ αντιμάχεται και τη φτώχεια και τη σκλαβιά». Υπόμνηση-παράγγελμα σωτηρίας.

Περίσκεψη και εργασία εξασφαλίζουν προκοπή και λευτεριά.

Ας θυμηθούμε όμως ακόμη και την υπόμνηση του νεώτερου λαϊκού μας σοφού Μακρυγιάννη, για την ανάγκη παραμερισμού του ατομικισμού όπως απλά και λεβέντικα το λέει «Αν είναι η πατρίδα μου αχαμνά, δέκα μάτια να χω στραβός πάλι θα να είμαι».

-Ζήτω η Ελεύθερη Θράκη μας.-

Τιμή σ’ αυτούς που, μέσα στους αιώνες, έφτιαξαν και υπερασπίστηκαν το Ελληνικό της όνομα.

-Ζήτω η ελεύθερη και υπερήφανη πατρίδα μας.-

-Ζήτω της κάθε ελευθερίας μας ο πρώτος εγγυητής, ζήτω ο αδούλωτος λαός μας.-

Σημ.: Στο κείμενο διατηρήθηκε η ορθογραφία του συγγραφέα