«Μητερικο της Θρακης– Βιοι και Μαρτυρια Αγιων και Οσιων Γυναικων της Θρακης»: Ενα βιβλιο γραμμενο για σενα
Με αφορμή την σημερινή παρουσίαση του στην Κομοτηνή
Ένα βιβλίο αφιερωμένο σε Βίους 45 Αγίων γυναικών της Θράκης, εν πολλοίς άγνωστες, που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις «Παρατηρητής της Θράκης» παρουσιάζεται σήμερα, Τετάρτη, 29 Μαρτίου, στην Κομοτηνή.
Ο λόγος για το βιβλίο «Μητερικό της Θράκης– Βίοι και Μαρτύρια Αγίων και Οσίων Γυναικών της Θράκης» του Θεσσαλονικιού συγγραφέα και θεολόγου κ. Γιώργου Γκόζη, για το οποίο αναμένεται να μιλήσουν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μαρωνείας και Κομοτηνής κ.Παντελεήμων, ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Θεολογίας του ΕΚΠΑ κ. Μάριος Λιάγκης και η φιλόλογος και διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ κ. Σταυρούλα Ντινούδη, υπό τον συντονισμό της επιμελήτριας της έκδοσης κ. Τζένης Κατσαρή – Βαφειάδη.
Τo «Μητερικό της Θράκης» είναι ένα συμπιληματικό έργο αγιολογικών κειμένων, όπου εξιστορούνται ο βίος και η πολιτεία γυναικείων μορφών του Χριστιανισμού στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Θράκης, κατά τη διάρκεια μίας χρονικής διαδρομής που εκτείνεται από τα χρόνια των διωγμών μέχρι την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως.
Ένα συγγραφικό πόνημα πέντε και πλέον χρόνων, που όπως εξήγησε ο συγγραφέας μιλώντας το πρωί της Τρίτης, 27 Μαρτίου στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» απευθύνεται σε κάθε έναν και κάθε μία εξ ημών, «πιστεύει ή δεν πιστεύει στον Θεό και γενικά είναι αδιάφορος ως προς το φαινόμενο του Θείου».
Ένα βιβλίο στο οποίο παρουσιάζονται συγκεντρωμένες οι «ιστορίες» 45 γυναικών της χριστιανικής αγιολογίας, με κοινό χαρακτηριστικό την «κατά Χριστόν προτύπωση», ήτοι την «άρνηση ακόμα και της ζωή τους, προκειμένου να φτάσουν στην ένωση με το Θείο».
Γιώργος Γκόζης όμως…
«Είναι ένα βιβλίο που μπορεί να το έχει δίπλα του εφ’ όρου ζωής, διότι μιλάει για κάποιες διαχρονικές αξίες»
ΠτΘ: κ. Γκόζη έχουμε τη χαρά σήμερα στη Λέσχη Κομοτηναίων να παρουσιάζουμε σε συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Μαρωνείας και Κομοτηνής το βιβλίο μας με τίτλο «Μητερικό της Θράκης – Βίοι και Μαρτύρια Αγίων και Οσίων Γυναικών της Θράκης». Ένα βιβλίο πρωτότυπο το οποίο ωστόσο είχε την «ατυχία», να κυκλοφορήσει εν μέσω της πανδημίας…
Γ.Γ.: Το βιβλίο ήταν σε «επώαση» επί πέντε χρόνια. Μέσα σε αυτά φροντίσαμε να αντιπαραβάλουμε τα πρωτότυπα κείμενα με τις μεταφράσεις τους, να το πολυτονίσουμε, έγινε μια επιτόπια έρευνα, μια τεράστια δουλειά στην οποία συντέλεσαν πάρα πολλοί άνθρωποι και τελικά όντως το βιβλίο κυκλοφόρησε μια περίοδο στην οποία το μυαλό όλων μας ήταν αν τελικά θα υπάρξει εγκλεισμός ή όχι, όπερ και εγένετο. Εν τούτοις δεν πτοούμαι, ούτε και το βιβλίο, ούτε και οι Αγίες του, δεδομένου ότι εμπεριέχει ένα διαχρονικό μήνυμα. Δεν γράφτηκε δηλαδή μόνο για να έλξει κάποιον που πρόκειται να το αγοράσει στο επόμενο τρίμηνο, να το διαβάσει μέσα στο επόμενο εξάμηνο ή στις διακοπές του. Είναι ένα βιβλίο που μπορεί να το έχει δίπλα του εφ’ όρου ζωής, διότι μιλάει για κάποιες διαχρονικές αξίες. Η χαρά μας είναι ωστόσο μεγαλύτερη γιατί τρία χρόνια σχεδόν μετά έχουμε την ευκαιρία, να το παρουσιάσουμε στην Κομοτηνή, στην πόλη που στην ουσία «γεννήθηκε».
ΠτΘ: Η ύλη του βιβλίου χωρίζεται σε δυο ενότητες: τους βίους και τα μαρτύρια. Πως θα μπορούσατε να τις περιγράψετε;
Γ.Γ.: Το βιβλίο περιγράφει τον βίο και την πολιτεία γυναικείων μορφών του χριστιανισμού της Θράκης, σε μια χρονική περίοδο περίπου χιλίων ετών, η οποία ξεκινάει από τους διωγμούς, άρα περίπου κατά τον 3ο μ.Χ. αιώνα, και φτάνει μέχρι λίγα χρόνια πριν την Άλωση. Η καίρια διαφορά που διαχωρίζει τους βίους από τα μαρτύρια είναι η εξής: τα μαρτύρια είναι κατά κύριο λόγο έργα που έχουν γραφεί την περίοδο των διωγμών, όπου οι ρωμαίοι αυτοκράτορες καταδίωκαν και δολοφονούσαν τους Χριστιανούς γιατί θεωρούσαν ότι επρόκειτο για κάτι το οποίο είναι δεισιδαιμονικό ή πρόκειται να ανατρέψει την εγκόσμια βασιλεία του Ρωμαίου αυτοκράτορα. Οι βίοι έχουν γραφεί στα χρόνια στα οποία ο χριστιανισμός έχει επικρατήσει, μετά το διάταγμα της ανεξιθρησκίας του Μεγάλου Κωνσταντίνου, όπου ο χριστιανισμός πια «μονιμοποιείται» ως μια θρησκεία ‒μάλιστα γίνεται και η επίσημη του ενιαίου ρωμαϊκού κράτους‒ και επομένως οι άνθρωποι ζουν πια χωρίς τον φόβο της δολοφονίας.Υπάρχει όμως ταυτόχρονα ένας πολύ μεγάλο ζήλος από διάφορους Χριστιανούς, άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι δείχνουν μια κλίση στην κατά Χριστώ ζωή, με ακραίες μορφές μάλιστα, μοναχισμού, εγκλεισμών, κλπ. Το βιβλίο περιγράφει δύο χρονικές περιόδους οι οποίες μεταξύ τους έχουν κάποια χρονική απόσταση μεν, αλλά στην ουσία εκείνο που παραμένει πάντοτε ζητούμενο και για τις μεν και για τις δε, 45 γυναικείες μορφές που αναφέρονται στο βιβλίο, είναι η κατά Χριστόν προτύπωση. Στην ουσία ένα «αγώνισμα» σύμφωνα με το οποίο κανείς απαρνείται ακόμα και τη ζωή του, προκειμένου να φτάσει στη μέθεξη, δηλαδή την ένωση με το Θείο.
«Οι Άγιοι του χριστιανισμού που δεν γνωρίζουμε είναι πολύ περισσότεροι από εκείνους που γνωρίζουμε»
ΠτΘ: Μιλήσατε για τις μορφές 45 Αγίων της Θράκης, οι οποίες ωστόσο εν πολλοίς παραμένουν άγνωστες. Πώς μπήκατε στη διαδικασία να ασχοληθείτε με τις Αγίες της Θράκης;
Γ.Γ.: Αυτό που θα πω ισχύει όχι μόνο για τις γυναίκες, αλλά και για τους άνδρες. Όχι μόνο για τις Μητέρες της εκκλησίας, αλλά και για τους Πατέρες. Τελικά εκείνοι οι Άγιοι, οι Όσιοι, οι μάρτυρες του χριστιανισμού, που δεν γνωρίζουμε είναι πολύ περισσότεροι από εκείνους που γνωρίζουμε,ανεξαρτήτως περιοχής. Εάν μεταφερθούμε με σημερινά δεδομένα στην εποχή, θα καταλάβουμε ότι υπήρχαν ολοκαυτώματα, γενοκτονίες, ομαδικές δολοφονίες, ομαδικοί τάφοι, οπότε ήταν δύσκολο και είναι ακόμα δύσκολο να αποτυπώσει κανείς τον αριθμό των χριστιανών γυναικών και ανδρών οι οποίοι δεν έχουν ταυτοποιηθεί στο αγιολόγιο. Πρόκειται για μια παραδοχή, η οποία μας βοηθάει πάρα πολύ να καταλάβουμε το γεγονός ότι έρχονται στο φως συνεχώς πληροφορίες για ανθρώπους, ειδικά νεομάρτυρες, δηλαδή όσους έδρασαν κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κατοχής και αυτό είναι συνήθως ένα τοπικό αγιολόγιο. Τη μνήμη όλων αυτών των ανθρώπων τη σώζουν τα ίδια τους τα θαύματα και ο θαυμασμός που προκάλεσαν στους συγχρόνους τους ή στους επιγόνους τους, όπου δια τον άθλων τους επηρέασαν πάρα πολλούς, ώστε οι δεύτεροι να καταγράψουν τη ζωή τους. Εκεί υπάρχουν στοιχεία τα οποία είναι ανακριβή αλλά και στοιχεία που είναι ενθουσιαστικά. Έτσι και αλλιώς πρόκειται για αγιολογικά κείμενα, λογοτεχνικά δηλαδή κείμενα της εποχής, τα οποία όσοι διέσωσαν τη μνήμη αυτών, φρόντισαν να τα καταγράψουν σε κάποιους κώδικες, σκόρπια, σε πάρα πολλές πηγές και έργα. Το εν λόγω βιβλίο επιγράφεται ως «συμπιληματικό» έργο γιατί ακριβώς έχει συγκεντρώσει βίους και μαρτύρια γυναικών, που υπήρχαν σε περισσότερους του ενός κώδικες.
Τη δε Θράκη την αντιμετώπισα ως μια ακόμα γυναίκα η οποία μαρτυρά και μάλιστα επειδή μετά το ’22 διασπάστηκε, νομίζω ότι η Θράκη έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, ως ένας τόπος ο οποίος ακόμα και σήμερα είναι ζωντανός και έχει μαρτύρια. Για παράδειγμα και στην Κομοτηνή υπάρχει η συνοικία της Νέας Μοσυνούπολης. Ήταν ένα οικισμός όπου υπήρχαν μάρτυρες. Στον δρόμο Αλεξανδρούπολης-Φερών υπάρχουν ερείπια από την Τραϊανούπολη, την πόλη όπου γεννήθηκε η Αγία Γλυκερία κ.ο.κ.
«Τα αγιολογικά κείμενα είναι μια καταπληκτική πηγή εξαιρετικών έργων λόγου, η οποία δυστυχώς παραμένει εν πολλοίς ανεξερεύνητη»
ΠτΘ: Έχετε επιλέξει τα πρωτότυπα κείμενα του κώδικα να τα αποδίδεται και ως έχουν και αντίστοιχα να υπάρχει και μια προσιτή μετάφραση. Για ποιον λόγο;
Γ.Γ.: Ήθελα να γίνει προσιτό το κείμενο στον οποιονδήποτε ήθελε να μεταφέρει τα κείμενα αυτά στο σήμερα, για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι τα κείμενα αυτά δεν ανήκουν στην ίδια χρονική περίοδο, κάποια έχουν δυσκολότερη γλώσσα, καθώς ανήκουν στην εποχή των διωγμών και κάποια είναι πιο αντιληπτά σε μας, σε όποιους δεν γνωρίζουν αρχαία ελληνικά ή καθαρεύουσα. Θέλησα να τα «φέρω» πιο κοντά στους ανθρώπους του σήμερα, και στα νέα παιδιά, γι’ αυτό και αποπειράθηκα μια μετάφραση «ενδογλωσσική», από τα ελληνικά στα ελληνικά, φροντίζοντας ταυτόχρονα να υπάρχει μια ζωντάνια στη γλώσσα. Μέσα από τα κείμενα αυτά η ανθρώπινη συνθήκη εξακολουθεί και παραμένει πάντοτε η ίδια σε κάθε εποχή, απλώς αλλάζει η έκφραση. Επομένως προσπάθησα αυτές τις φράσεις να τις φέρω στο σήμερα, σε μια γλώσσα πιο προσιτή για όλους. Τα δε αγιολογικά κείμενα, όπως και όλη μας η μεσαιωνική γραμματεία, είναι μια καταπληκτική πηγή εξαιρετικών έργων λόγου, η οποία δυστυχώς παραμένει εν πολλοίς ανεξερεύνητη.
«Το βιβλίο απευθύνεται σε οποιονδήποτε άνθρωπο πιστεύει ή δεν πιστεύει στον Θεό»
ΠτΘ: Άρα είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σε όλους;
Γ.Κ.: Το βιβλίο αυτό απευθύνεται σε οποιονδήποτε άνθρωπο πιστεύει στον Θεό ή δεν πιστεύει στον Θεό των Χριστιανών, των Μουσουλμάνων, των Εβραίων, σε κανένα Θεό και γενικά είναι αδιάφορος ως προς το φαινόμενο του Θείου. Υπάρχουν όμως άνθρωποι που έχουν πραγματικά ανησυχίες, και χωρίς να είναι διαθρησκειακό ή ιδιομολογιακό, να απευθύνεται στον οποιονδήποτε. Για αυτό και ο πρόλογος κλείνει λέγοντας ότι το «Μητερικό της Θράκης» είναι ένα βιβλίο «γραμμένο για σένα». Απευθύνεται σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο, ως μια ανοιχτή επιστολή επικοινωνίας, από και προς τη λατρεύουσα κοινότητα ή ενδεχομένως και προς τη διάφορη κοινότητα, και μια οριζόντια και κάθετη αναφορά.
Η περίπτωση της Αγίας Μαρίας της Νέας και η «αναγωγή» των μαρτυριών της στο σήμερα
ΠτΘ: Υπάρχει κάποια περίπτωση Αγίας την ιστορία της οποίας ξεχωρίσατε;
Γ.Γ.: Το βιβλίο καταγράφει κατά κύριο λόγο βίους και μαρτύρια αφιερωμένων γυναικών, κυρίως μοναχών, με τη σημερινή έννοια του όρου. Εμένα με εντυπωσιάζουν οι ιστορίες των Αγίων που υπήρξαν μέσα σε γάμο, παντρεύτηκαν, έκαναν παιδιά και οι οποίες δεν πρέπει να είναι πάνω από πέντε. Μια ιστορία που με εντυπωσίασε ιδιαίτερα αφορά στον βίο της Αγίας Μαρίας της Νέας, στη Βιζύη της Θράκης, η οποία νεαρό κορίτσι παντρεύτηκε έναν στρατιωτικό της εποχής. Ακολούθησε τον άντρα της που πήρε μετάθεση και μετακόμισε από την Κωνσταντινούπολη στη Βιζύη της Θράκης, στην πατρίδα του Γεωργίου Βιζυηνού. Εκείνος τη σκότωσε στο ξύλο, αυτός ήταν ο τρόπος με τον οποίο απεβίωσε. Νομίζω ότι αν κανείς μεταφέρει τα κείμενα αυτά στο σήμερα διαπιστώνει ότι πρόκειται για ανθρώπους μεγάλης υπομονής και θίγουν ζητήματα που σήμερα λέγονται «γυναικοκτονία», «ενδοοικογενειακή βία», «σχολικός εκφοβισμός» κ.ο.κ. Αυτή ήταν η προσωπικότητα, η οποία με τράβηξε περισσότερο,γιατί η γυναίκα αυτή προσπαθούσε να μοιραστεί ανάμεσα σε δυο κόσμους. Ο ένας κόσμος είναι ο κοσμικός, δηλαδή των παιδιών της, των παιδιών που έχασε από τη γέννα, η φροντίδα του άντρα της, να είναι η σύζυγος ενός άρχοντα της εποχής, ταυτόχρονα όμως ήθελε να διαφυλάξει κάτι και για τον εαυτό της. Τελικά έμεινε στην ιστορία ακριβώς για την αφοσίωσή της και για τον ένα και για το άλλο, ώσπου και αγιοποιήθηκε. Εύχομαι να μην υπάρχουν τέτοιες μορφές σήμερα, δηλαδή να αγιάσει κανείς επειδή τον σκοτώνουν στο ξύλο, αλλά δυστυχώς αυτό είναι ένα φαινόμενο το οποίο με τα σημερινά μας μάτια μπορούμε να το διαπιστώσουμε ότι συμβαίνει κατ’ εξακολούθηση και μάλιστα μες στην πολιτισμένη Ευρώπη.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
