«Μαρτυρες, Μαρτυριο και Προφητικη Μαρτυρια»: Ενα βιβλιο που «φερει» σε διαλογο την Ιστορια και την Θεολογια
Ένα άκρως επίκαιρο ή μάλλον διαχρονικά επίκαιρο ζήτημα αυτό της σχέσης της θρησκείας και βίας, καθώς και της θεωρίας το δίκαιου πολέμου εξετάζει το βιβλίο με τίτλο «Μάρτυρες, Μαρτύριο και Προφητική Μαρτυρία» το κ.Νίκου Κοσμίδη, που παρουσιάζεται αύριο, Παρασκευή, 15 Δεκεμβρίου, στην Δημοτική Βιβλιοθήκη Κομοτηνής σε συνδιοργάνωση με το πρόγραμμα «Δράσεις Ιστορίας Μνήμης Πολιτισμού».
Μια θεματική που μελετά χρονικά στην ταραγμένη περίοδο του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, ωστόσο όπως εξήγησε μιλώντας στο «Ράδιο Παρατηρητής 94fm» ο συγγραφέας βρίσκει εφαρμογή και σε σύγχρονα δυστυχώς παραδείγματα όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία και στην Παλαιστίνη.
Μέσα από τις σελίδες του έργου, ο αναγνώστης παρακολουθεί έναν συνεχή διάλογο της ιστορίας του ανθρώπινου πόνου, της πίστης και του μαρτυρίου, καθώς και την οικουμενική θέαση μιας προφητικής μαρτυρίας ειρήνης, δικαιοσύνης, αλληλεγγύης και καταλλαγής, σε καιρούς πολέμου, βίας, μίσους και θανάτου.
Ένα βιβλίο αποτέλεσμα πολύχρονης έρευνας του συγγραφέα ο οποίος διατελεί Υπ. Διδ. Αρχιτεκτονικής του ΔΠΘ, με σπουδές στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό και την Ορθόδοξη Θεολογία (ΕΑΠ), ενώ πέραν όλων των υπολοίπων έχει βραβευθεί με το μετάλλιο “Meritorious for the Treblinka Museum”.
Νίκος Κοσμίδης όμως…
ΠτΘ: Με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου σας, ένα βιβλίο το οποίο απ’ ότι έχουμε κατανοήσει είναι ένα βιβλίο επιστημονικού και όχι μόνο ενδιαφέροντος, αν κρίνουμε και από τους συμπολίτες μας που έχουν κληθεί να καταθέσουν τις απόψεις τους επ’ αυτού. Μπορείτε να μας δώσετε μια εικόνα για τον βιβλίο αυτό;
Ν.Κ.: Το βιβλίο αυτό είναι το αποτέλεσμα μιας δουλειάς 6-7 ετών, που ολοκληρώθηκε με τη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου, το οποίο αποτέλεσε στην ουσία την μεταπτυχιακή μου εργασία, στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης του προγράμματος σπουδών για την Ορθόδοξη Θεολογία στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Ως βιβλίο προσπαθεί να φέρει σε διάλογο τον χώρο της Θεολογίας και της Ιστορίας, αλλά και του κοινωνικού προβληματισμού, με ειδική αναφορά στην πρώτη περίοδο του 20ου αιώνα. Αναφέρομαι στα δύο κομβικά γεγονότα, του Α΄ και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, σε επίπεδο Ευρώπης. Με ρωτάνε καμιά φορά στις παρουσιάσεις για ποιο λόγο δεν επικεντρώθηκα μόνο στην Ελλάδα και ζήτησα από τον εαυτό μου να επεκταθεί σε επίπεδο Ευρώπης, και η απάντηση είναι ότι κανείς δεν μπορεί να κατανοήσει τα φαινόμενα αυτά μόνο σε ένα εθνικό επίπεδο, πόσο μάλλον όταν ο Α΄ και ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησαν για την Ευρώπη προτού ξεκινήσουν για την Ελλάδα. Ειδικά για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο η Ελλάδα μπήκε σχεδόν στα μέσα προς τα τέλη του, ενώ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, έναν χρόνο μετά την εισβολή της ναζιστικής Γερμανίας στην Πολωνία. Τα φαινόμενα που «αγγίζω» μέσα στο βιβλίο δεν είναι μόνο ή δεν είναι κυρίως στρατιωτικά. Είναι τα φαινόμενα τα οποία οδήγησαν στο να εκδηλωθούν οι δύο πόλεμοι. Αφενός στο επίπεδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αναφέρομαι στον μιλιταρισμό και στον εθνικισμό και στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υπάρχει ειδική αναφορά, πέρα από τον ναζισμό και το φασισμό, και στο ζήτημα του αντισημιτισμού και της καλλιέργειας εκείνου του πνεύματος μέσα στις κοινωνίες, που οδήγησε στον αφανισμό ολόκληρων πληθυσμιακών ομάδων. Βεβαίως των εβραϊκών κοινοτήτων, όχι όμως μόνο αυτών, γιατί για εμένα ήταν ενδιαφέρον να δω πώς οι χριστιανικές εκκλησίες, όχι δηλαδή μόνο οι ορθόδοξοι, αλλά οι καθολικές και οι προτεσταντικές ομολογίες, τοποθετήθηκαν απέναντι σε αυτά τα φαινόμενα. Αν τα έκριναν από την πλευρά της χριστιανικής πίστης ως απορριπτέα ή αν τα σιγοντάρισαν ή και ενδεχομένως τα ενθάρρυναν.
Αυτό που βέβαια το βιβλίο παρουσιάζει, και το κάνει χωρίς ντροπή, χωρίς συστολή και χωρίς προσπάθεια να κρύψει το ο,τιδήποτε, είναι η διπλή εικόνα της θεσμικής εκκλησίας να υποστηρίζει πολλές φορές, τα φαινόμενα αυτά, και άλλες φορές να αντιστέκεται. Όπως επίσης χριστιανούς να στέκονται απέναντι στα φαινόμενα αυτά με έναν τρόπο, όπως αναφέρει και το βιβλίο προφητικής μαρτυρίας ή σε άλλες περιπτώσεις να σιγοντάρουν και να ενθαρρύνουν ή ακόμα και να πρωτοστατούν στα φαινόμενα αυτά. Για παράδειγμα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χριστιανοί οι οποίοι κηρύσσανε τη βία στο όνομα του Θεού, όπου εκεί μιλάμε για την κατά Θεό θεολογία και δικαίωση του πολέμου, που δυστυχώς παραπέμπει και στις σημερινές εποχές μας, καθώς στον πόλεμο στην Ουκρανία, με τη ρωσική εισβολή, υπήρξε πολύ ισχυρό το θρησκευτικό στοιχείο και η δικαίωση αυτού του πολέμου ακόμα και στο όνομα του Θεού. Δυστυχώς παραπέμπει βεβαίως και στη θεολογία περί δίκαιου πολέμου, η οποία δεν αφορά μόνο τον χριστιανικό κόσμο αλλά όλα τα θρησκεύματα και η περίπτωση της Παλαιστίνης.
«Η έρευνα δεν πρέπει να σταματά μπροστά σε τίποτα»
ΠτΘ: Θίγετε ένα πάρα πολύ κρίσιμο ερώτημα το οποίο είναι και διαχρονικό, τουλάχιστον μέσα στις κοινωνίες. Ωστόσο η εκκλησία και οι θρησκείες αντιμετωπίζονται πάντα με σεβασμό. Δεν σας φόβισε λοιπόν τόσο το τι μπορεί να ανακαλύψετε μέσα από την έρευνά σας για ζητήματα όπως για παράδειγμα η σχέση της εκκλησίας με φαινόμενα βίας, ή ακόμα τις ενδεχόμενες αντιδράσεις;
Ν.Κ.: Νομίζω κατ’ αρχήν ότι η έρευνα δεν πρέπει να σταματάει μπροστά σε τίποτα. Δευτερευόντως να πω ότι ο ίδιος τυγχάνει να είμαι ένθεος, όχι άθεος, οπότε ήταν διπλή η πρόκληση να μπορέσω να ανακαλύψω το πώς στάθηκαν οι χριστιανικές εκκλησίες απέναντι σε συγκεκριμένα φαινόμενα. Βεβαίως δεν το ανακάλυψα ξαφνικά, υπήρχε μια προεργασία για να καταλήξω να επιλέξω αυτό το θέμα, που μας πάει αρκετά χρόνια πίσω, στο 2004 και στο 2006, όταν πρωτοανακάλυπτα το πώς οι χριστιανοί στάθηκαν απέναντι στον ναζισμό και πώς βρέθηκαν χριστιανοί να μαρτυρούν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, πράγμα πάρα πολύ άγνωστο. Βεβαίως ξέρουμε όλοι τα κολαστήρια, τις βιομηχανίες θανάτου και τη μαζική εξολόθρευση του εβραϊκού πληθυσμού και όχι μόνο αυτό, μιας και μιλάμε για κομμουνιστές, ρομά, μάρτυρες τους Ιαχωβά, ομοφυλόφιλους, σλάβους, άτομα με κινητικά προβλήματα κ.α. που θα μπορούσαν να τους οδηγήσουν σε αυτούς τους χώρους. Αυτό που ανακάλυψα ξαφνικά ήταν η παρουσία χριστιανών που βρέθηκαν σε αυτούς τους χώρους, λόγω της πίστης τους και αυτό με παρακίνησε να το κατανοήσω, γιατί δεν μιλάμε για έναν διωγμό αλλοθρήσκων, όπως ήταν οι νοεμάρτυρες στην νεότερη ελληνική ιστορία, αλλά για διωγμούς που έγιναν σε επίπεδο σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας. Τι είναι αυτό που οδήγησε ανθρώπους για την θρησκευτική τους πίστη να βρεθούνε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και πολλοί από αυτούς να μαρτυρήσουν; Αυτό που βέβαια το βιβλίο παρουσιάζει, και το κάνει χωρίς ντροπή, χωρίς συστολή και χωρίς προσπάθεια να κρύψει το ο,τιδήποτε, είναι η διπλή εικόνα της θεσμικής εκκλησίας να υποστηρίζει πολλές φορές, τα φαινόμενα αυτά, και άλλες φορές να αντιστέκεται. Όπως επίσης χριστιανούς να στέκονται απέναντι στα φαινόμενα αυτά με έναν τρόπο, όπως αναφέρει και το βιβλίο προφητικής μαρτυρίας ή σε άλλες περιπτώσεις να σιγοντάρουν και να ενθαρρύνουν ή ακόμα και να πρωτοστατούν στα φαινόμενα αυτά. Για παράδειγμα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χριστιανοί οι οποίοι κηρύσσανε τη βία στο όνομα του Θεού, όπου εκεί μιλάμε για την κατά Θεό θεολογία και δικαίωση του πολέμου, που δυστυχώς παραπέμπει και στις σημερινές εποχές μας, καθώς στον πόλεμο στην Ουκρανία, με τη ρωσική εισβολή, υπήρξε πολύ ισχυρό το θρησκευτικό στοιχείο και η δικαίωση αυτού του πολέμου ακόμα και στο όνομα του Θεού. Δυστυχώς παραπέμπει βεβαίως και στη θεολογία περί δίκαιου πολέμου, η οποία δεν αφορά μόνο τον χριστιανικό κόσμο αλλά όλα τα θρησκεύματα και η περίπτωση της Παλαιστίνης. Το ότι δηλαδή μέχρι σήμερα οι άνθρωποι επικαλούνται για να δικαιώσουν στην κοινωνική συνείδηση, τον Θεό, για να μπορέσουν να εκκινήσουν έναν πόλεμο, σημαίνει ακριβώς ότι πρέπει να ενσκήψουμε σε αυτό το θέμα και να δούμε τι κάνουν οι θρησκείες και γιατί οι θρησκείες πολλές φορές λειτουργούνε όχι αποτρεπτικά ή καταδικαστικά, πολύ περισσότερο απέναντι στον πόλεμο, αλλά ενθαρρυντικά, υποστηρικτικά, και επιτρέπουν στο όνομά τους να αιματοκυλίζονται ολόκληρες κοινωνίες και ολόκληροι λαοί.
«Μπορούμε ακόμα και σε τοπικό επίπεδο να ανακαλύψουμε τι συμβαίνει γύρω στον κόσμο μας και γιατί η βία συνεχίζει να αποτελεί καθημερινή είδηση και μάλιστα στο όνομα της θρησκείας και του Θεού»
ΠτΘ: Υπάρχει σχετικό επιστημονικό υλικό προς διερεύνηση ή είναι κάτι που σας δυσκόλεψε;
Ν.Κ.: Το επιστημονικό υλικό είναι άπλετο, όχι όμως σε επίπεδο ελληνικής βιβλιογραφίας. Το 95% της βιβλιογραφίας του βιβλίου παραπέμπει σε ξενόγλωσση βιβλιογραφία ακριβώς γιατί στην Ελλάδα το συγκεκριμένο θέμα δεν έχει αναδειχθεί. Τολμώ να πω ότι το βιβλίο είναι μάλλον μια πρώτη συμβολή σε επίπεδο ελληνικής βιβλιογραφίας, με την συγκεκριμένη θεματική. Εγώ χρησιμοποίησα αφενός δευτερογενή βιβλιογραφία, δηλαδή μελέτες άλλων ερευνητών και επιστημόνων από το εξωτερικό που μελέτησαν το θέμα, μελέτησα όμως ακόμα και κηρύγματα ιεροκηρύκων κατά τη διάρκεια του Α΄ και Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, διακηρύξεις που γράψανε οι θρησκευόμενοι άνθρωποι εκείνη την περίοδο υποστηρίζοντας ή καταδικάζοντας φαινόμενα που περιγράψανε. Το υλικό είναι πάρα πολύ πλούσιο, μιλάμε άλλωστε για τον 20ο αιώνα που είναι σχετικά κοντά μας. Αν μιλήσουμε ειδικά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ακόμα επιβιώνουν άνθρωποι από αυτά τα γεγονότα. Συνεπώς μπορεί μια νέα γενιά των εικοσάρηδων, τα ογδόντα και τα εκατό χρόνια να ακούγονται πάρα πολύ μακριά, δεν είναι πολύ μακρινά όμως. Τα σημάδια είναι πάρα πολύ ορατά.
Το βιβλίο συνοδεύεται επίσης από μια πολύ έντονη επιτόπια έρευνα σε πάρα πολλούς χώρους μαρτυρίων και μνήμης. Κατά την διάρκεια της παρουσίασης θα δείξουμε κάποιες φωτογραφίες από χώρους στους οποίους πηγαίνοντας ο επισκέπτης, αν έχει τα κατάλληλα εργαλεία και τη διάθεση να αναγνώσει την ιστορία, η ιστορία είναι «γυμνή» μπροστά του και μπορεί να δει ακριβώς τι σημαίνει η φρίκη του πολέμου ή τι σημαίνει η φρίκη των βασανιστηρίων των ναζιστικών και φασιστικών καθεστώτων και βεβαίως των στρατοπέδων συγκέντρωσης και εξόντωσης. Γυρίσαμε πριν από μια εβδομάδα από την Τρεμπλίνκα. Το στρατόπεδο εξόντωσης της Τρεμπλίνκα αφορά και την ιστορία της Κομοτηνής καθώς εκεί εξολοθρεύτηκε η εβραϊκή κοινότητα της Κομοτηνής, όπως και όλης της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, συνεπώς οι χώροι αυτοί μας «μιλάνε» ακόμα. Τέτοιοι χώροι υπάρχουν και στην περιοχή μας και δυστυχώς δεν έχουν αναδειχθεί, δεν ξέρουμε να τους διαβάζουμε, τους προσπερνούμε. Η προσπάθεια αυτού του βιβλίου είναι και αυτή. Να βοηθήσει δηλαδή τον κόσμο να κατανοήσει ότι αν θέλουμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει γύρω στον κόσμο μας και γιατί η βία συνεχίζει να αποτελεί καθημερινή είδηση και μάλιστα στο όνομα της θρησκείας και του Θεού, μπορούμε να το ανακαλύψουμε ακόμα και σε ένα επίπεδο τοπικό. Γιατί μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η νέα γενιά να κατανοήσει ότι όταν μελετάει την ιστορία στο σχολείο δεν είναι ένα μάθημα παπαγαλίας ούτε απλώς παρέχει πληροφορίες. Είναι ένα μάθημα το οποίο επιτρέπει στα παιδιά να κατανοήσουν τον κόσμο και εν δυνάμει να απαιτήσουν, να διεκδικήσουν και να αγωνιστούν για να διαμορφώσουν ένα καλύτερο μέλλον για εκείνα και για όλους μας.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
