Αναδυεται απο την αφανεια η αγνωστη Ρωμαικη Θρακη

Σημαντικές εισηγήσεις στην Αρχαιολογική Συνάντηση με αφορμή την περιοδική έκθεση «Ρωμαϊκή Κομοτηνή»

Στην Ρωμαϊκή Θράκη, και στη σύνδεσή της με την Ρωμαϊκή Σαρκοφάγο και τα μιλιάρια που πλέον κοσμούν τον προαύλιο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής, ήταν αφιερωμένη η Αρχαιολογική Συνάντηση που έλαβε χώρα το πρωί του Σαββάτου 11 Νοεμβρίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής.

Στην Συνάντηση έλαβαν μέρος 18 σύνεδροι, οι οποίοι παρουσίασαν εισηγήσεις σχετικές με τη Θράκη, τις σαρκοφάγους και τα μιλιάρια της Εγνατίας Οδού κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους, αλλά και για τη συντήρηση και την κατανόηση των ευρημάτων της έκθεσης, βαθαίνοντας την κατανόηση όλων των συμμετεχόντων για το περιβάλλον της εποχής εκείνης, και τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή μας.

Η Θράκη ως Ρωμαϊκή επαρχία

Η συνάντηση αφορούσε όλη την περίοδο των αυτοκρατόρων στη Ρώμη, από τον Αύγουστο μέχρι τον Διοκλητιανό, και άνοιξε από τις αρχαιολόγους Μαρίνα Τασακλάκη, αρχαιολόγο της ΕΦΑ Ροδόπης και Δόμνα Τερζοπούλου, Προϊσταμένη της ΕΦΑ Έβρου που έθεσαν το ιστορικό πλαίσιο της Θράκης στους αυτοκρατορικούς χρόνους. Η περιοχή γίνεται ρωμαϊκή επαρχία, ελεγχόμενη από έναν αυτοκρατορικό διοικητικό επίτροπο μετά την δολοφονία του Ροιμητάλκη Γ΄, βασιλιά του πελατειακού βασιλείου της Θράκης, το έτος 46 μ.Χ.

Ουσιαστικές διοικητικές μεταρρυθμίσεις, τονίστηκε, έλαβαν χώρα επί Τραϊανού και στη συνέχεια επί Αδριανού, όταν εφαρμόστηκε ένα νέο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα με τις πόλεις πλέον να έχουν τον πρώτο ρόλο στην Επαρχία.

Οι νεοιδρυθείσες πόλεις, οι περισσότερες από τις οποίες χωροθετούνται στον άξονα των δύο κύριων οδικών αρτηριών, της Via Egnatia και της Via Diagonalis/Militaris, κοσμούνται με δημόσια κτίρια, με αγάλματα αυτοκρατόρων και θεών, σταδιακά προχωρούν στην έκδοση νομισμάτων που φέρουν στην εμπρόσθια όψη την προτομή του εκάστοτε αυτοκράτορα και στην οπίσθια θέματα που σχετίζονται με τη λατρεία και την ιστορία της κάθε πόλης και το εθνικό, δηλαδή το όνομα της πόλης.

Οι αρχαιολόγοι, παρουσίασαν τα βήματα της αστικοποίησης της περιοχής, στην οποία μέχρι τότε κυριαρχούσαν οι ελληνίδες πόλεις στην παράκτια ζώνη του Αιγαίου πελάγους, της Προποντίδας και του Δυτικού Εύξεινου Πόντου, και τα ορόσημα στην πορεία της Θράκης.

Τρεις νέες πόλεις τη Ρωμαϊκή περίοδο

Για την εξέλιξη των πόλεων της ρωμαϊκής επαρχίας της Θράκης μίλησε ο κ. Ματθαίος Κουτσουμανής, Αναπληρωτής Προϊστάμενος της ΕΦΑ Ροδόπης, που τόνισε πως κατά τους δύο πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες η απέραντη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία διέρχεται περίοδο ακμής και ευημερίας, με ίδρυση και οργάνωση πόλεων.

Στη νέα επαρχία της Θράκης παράλληλα με τις Ελληνίδες πόλεις που διατηρούν ένα καθεστώς αυτονομίας και ακολουθούν τη δική τους πορεία μέσα στο πλαίσιο της αυτοκρατορίας, ιδρύονται νέες πόλεις ή επανιδρύονται με ρωμαϊκά ονόματα.

Από αυτές, τρεις βρίσκονται στην Αιγαιακή Θράκη, και είναι η Τόπειρος, στον Νέστο ποταμό, η Τραϊνανούπολη στον ποταμό Έβρο και βορειότερα επί του Έβρου, η Πλωτινόπολη, με τον κ. Κουτσουμανή να επικεντρώνεται στα ευρήματα της Πλωτινόπολης, η οποία ανασκάπτεται συστηματικά τις τελευταίες δεκαετίες.

Μύθοι και ιστορία συναντιούνται στα χώματα της Θράκης

Στην «αλλόκοτη» μυθολογία της Θράκης στην ποίηση της αυγούστειας Ρώμης ταξίδεψε τους παρευρισκόμενους ο Αναπληρωτής Καθηγητής Λατινικής Φιλολογίας κ. Χάρης Μιχαλόπουλος, που τόνισε για τους Ρωμαίους ήταν μια χώρα μακρινή και απόκοσμη, σκοτεινή, άγρια και προκλητική.

Τροφοδότησε όμως και την φαντασία σπουδαίων ποιητών της αυγούστειας εποχής, όπως ο Βεργίλιος, ο Οράτιος, ο Οβίδιος, με τον κ. Μιχαλόπουλο να αναφέρεται σε τρεις μύθους: της Φυλλίδας, του Ορφέα και του Πολύδωρου.

Για την σημασία που παίρνει η μορφή του Ηρακλή, οι άθλοι του οποίου κοσμούν τη Ρωμαϊκή Σαρκοφάγο του Μουσείου, μίλησε η Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας κ. Ελένη Φάσσα, που αφού μίλησε για τις αλλαγές που επέρχονται στις ταφικές πρακτικές των ευκατάστατων κατοίκων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αρχές του 2ου αι. μ.Χ., όταν και γίνονται δημοφιλείς οι σαρκοφάγοι, τόνισε πως μία απ’ τις δημοφιλέστερες παραστάσεις των σαρκοφάγων είναι ο Ηρακλής και οι άθλοι του.

Όμως η μορφή του λαοφιλούς ήρωα κατά τη μακρόχρονη διαδρομή του στη Μεσόγειο, έχει υποστεί πολλές μεταλλαγές: από πατρώος, αγοραίος και αλεξίκακος στα Ομηρικά έπη, επενδύεται ήδη από τους κλασικούς χρόνους με ηθικές ποιότητες, αναδεικνύεται στον ακάματο ήρωα των Κυνικών, γίνεται προστάτης των νέων που θέλουν να τον μιμηθούν στα γυμνάσια, βρίσκει τη θέση του στην Ορφική θεογονία και από παράδειγμα υπεράνθρωπης μυϊκής δύναμης μεταβάλλεται σε φιλόσοφο και σε παράδειγμα αρετής και καρτερίας.

Φτάνει λοιπόν να συμβολίζει τον ακαταπόνητο άνθρωπο που περνά τη ζωή του σε συνεχή αγώνα, και την ελπίδα του θριάμβου επί του θανάτου.

Πάνω από 300 τύμβοι έχουν εντοπιστεί στην Ελληνική Θράκη

Για τους τύμβους της Θράκης κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους μίλησε ο αρχαιολόγος κ. Διαμαντής Τριαντάφυλλος, που τόνισε πως οι ταφικοί τύμβοι αποτελούν χαρακτηριστικά μνημεία της αρχαίας Θράκης, ξεκινώντας από την 4η χιλιετία π.Χ. και συνέχισαν να υπάρχουν ως το τέλος της ύστερης αρχαιότητας.

Συνολικά θεωρείται πως υπάρχουν 19.500 τύμβοι στη Θράκη, οι περισσότεροι στη Βουλγαρία και λιγότεροι σε Ελλάδα και Ανατολική Θράκη.

Συνολικά, τόνισε, έχουν εντοπιστεί 53 στην Ξάνθη, 48 στη Ροδόπη και 145 στον Έβρο, ενώ επικεντρώθηκε σε ευρήματα σε τύμβους της Ρωμαϊκής εποχής, των Δικαίων, του Λουτρού και του Ρηγίου, ενώ έκανε αναφορά και σε ευρήματα στον Τύμβο Μεσοχωρίου.

Στοιχεία για την Ρωμαϊκή περίοδο της Κομοτηνής

Το δεύτερο μέρος της εκδήλωσης επικεντρώθηκε στα ίδια τα ευρήματα, με την κ. Νικολίτσα Κοκκοτάκη, τότε Διευθύντρια της ΙΘ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων, να αναφέρεται στο χρονικό της ανεύρεσης της Σαρκοφάγου μικρασιατικού τύπου και των μιλιαρίων από την Κομοτηνή, τα οποία συνδέονται με κάποιο τρόπο με το ανεξερεύνητο αρχαιολογικό παρελθόν της Κομοτηνής.

Πρόκειται για τμήματα μεγάλης σαρκοφάγου μικρασιατικού τύπου  μετά από κατάσχεση σε χέρια αρχαιοκαπήλων και πιθανότατο τόπο εύρεσης το οικόπεδο της οδού Εγνατίας αρ. 131, και θραύσματα από τέσσερα μαρμάρινα μιλιάρια με επιγραφές που υποδείχθηκαν από ιδιώτη και βρέθηκαν στο οικόπεδο της οδού Εγνατίας αρ. 113-115.

Όπως τόνισε, τα μιλιάρια δίνουν στοιχεία για την ιστορία της Κομοτηνής και την χωροθέτηση της Εγνατίας Οδού σε σχέση με αυτή, ενώ η Σαρκοφάγος, διατηρεί μεν την αξία του ως έργο τέχνης, αδυνατεί όμως να προσθέσει πληροφορίες που θα μπορούσαν να αντληθούν από την εμπεριστατωμένη έρευνα του χώρου στον οποίο βρέθηκε.

Σκιαγραφούν το παρελθόν τα μιλιάρια

Στα Μιλιάρια της Εγνατίας οδού στην Κομοτηνή επικεντρώθηκε η Διευθύντρια της ΕΦΑ Ροδόπης κ. Χρύσα Καραδήμα, τα οποία παρέχουν τη δυνατότητα συσχέτισης της Κομοτηνής με τη Μαξιμιανούπολη και τον ομώνυμο Σταθμό της Εγνατίας Οδού.

Τα μιλιάρια βρέθηκαν καθ’ υπόδειξη ιδιωτών κατά την εκσκαφής θεμελίων οικοδομής στην Εγνατία Οδό στην Κομοτηνή, και αποτελούν ένα ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα για την ιστορία της πόλης, γιατί, αφενός επιβεβαιώνουν τις παλιότερες υποθέσεις για τη διέλευση της αρχαίας Εγνατίας Οδού από την Κομοτηνή, βόρεια και έξω από το Βυζαντινό Κάστρο, και αφετέρου προστίθενται στις λιγοστές αρχαιότητες, οι οποίες στους καταλόγους του Μουσείου Κομοτηνής φέρουν ως τόπο προέλευσης την ίδια την πόλη, σκιαγραφώντας το παρελθόν της.

Τα θραύσματα ανήκουν σε τέσσερις μιλιοδείκτες: έναν του αυτοκράτορος Νέρωνος με επιγραφή στη λατινική γλώσσα και τρεις της Ρωμαϊκής πόλεως Τοπείρου, οι οποίοι φέρουν τιμητικές επιγραφές, στην ελληνική γλώσσα, των αυτοκρατόρων Σεπτιμίου Σεβήρου και Καρακάλλα, Τραϊανού Δέκιου, Γορδιανού Γ’ και Ουαλερειανού και Γαλλιηνού.

Η Εγνατία Οδός του χθες

Στην αρχαιολογία της Via Egnatia επικεντρώθηκε ο κ. Βασίλης Ευαγγελίδης, τονίζοντας πως η Οδός έχει θεωρηθεί από πολλούς ως το στοιχείο εκείνο που επηρέασε βαθιά το κοινωνικοοικονομικό και πολιτιστικό τοπίο των περιοχών που διέσχιζε, λειτουργώντας ως ένας εμπορικός και πολιτιστικός διάδρομος, μέσω του οποίου προϊόντα, άνθρωποι και ιδέες κινούνταν μέσα σε ένα κατά βάση νέο τοπίο.

Για αυτό και εστίασε στα αρχαιολογικά στοιχεία που σχετίζονται με τον δρόμο, τους τρόπους που διαμόρφωσε το τοπίο της Αιγαιακής Θράκης αλλά και τη σημερινή του πρόσληψη, σημειώνοντας πως αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πως οι κοινωνίες ζητούν έμπνευση και νομιμοποίηση από το παρελθόν, και ενώ έχει εξιδανικευτεί στη σύγχρονη φαντασία είχε κενά στη συντήρηση, προβλήματα, ληστές κατά διαστήματα κ.α., χωρίς να παραβλέπεται βέβαια πως ήταν μέρος των Οδικών αξόνων της Αυτοκρατορίας που διαμόρφωσαν τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο της περιόδου.

Στα ίχνη της Τοπείρου, της οποίας η επιρροή έφτανε μέχρι την περιοχή μας, όπως φαίνεται από τρία μιλιάρια που εκτίθενται, αναφερόταν η ανακοίνωση των Κωνσταντίνας Καλλιντζή, πρώην Διευθύντριας ΕΦΑ Ξάνθης, και των Μαρία Χρυσάφη και Κυριακή Χατζηπροκοπίου.

Η θέση της Σαρκοφάγου την ευρύτερη περίοδο

Στην μαρμάρινη σαρκοφάγο αναφέρθηκαν οι κ. Δόμνα Τερζοπούλου και κ. Μαρίνα Τασακλάκη, ένα από τα σπουδαιότερα αποκτήματα του Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής, που ολόγλυφη σε όλες τις πλευρές της αποτελεί ένα από τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα της καλλιτεχνικής παραγωγής του εργαστηρίου του Δοκιμείου της Φρυγίας.

Όπως τονίστηκε, ανήκει στην ομάδα των κιονωτών σαρκοφάγων, όπου ανάγλυφοι στρεπτοί ημικίονες, κορινθιάζοντος ρυθμού, -ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό- δημιουργούν πλαίσια στα οποία αναπτύσσονται μυθολογικές παραστάσεις.

Οι αρχικές διαστάσεις της σαρκοφάγου υπολογίζονται σε 2,50Χ1,40Χ1,60 μ., ενώ το βάρος της σε 5 περίπου τόνους. Το ύψος, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται η βάση και το κάλυμμα, υπολογίζεται στο 1,40 μ. περίπου. Στις τρεις πλευρές –δύο μακριές και μια στενή- αναπτύσσονται οι δώδεκα άθλοι του Ηρακλή, για την ανασύνθεση και τη σειρά των οποίων χρησιμοποιήθηκαν ως παράλληλα οι δύο μέχρι τώρα γνωστές με παραστάσεις άθλων του Ηρακλή σαρκοφάγοι· αυτή της νεκρόπολης της Πέργης, σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο της Αττάλειας και αυτή της νεκρόπολης του Ικονίου, σήμερα στο  αρχαιολογικό μουσείο Ικονίου.

Ιδιαίτερη, επίσης, είναι η παράσταση της τελευταίας στενής πλευράς, όπου ανάμεσα σε δύο μορφές, μια γυναικεία και μια ανδρική, απεικονίζεται μια ψευδόπορτα που δήλωνε την είσοδο στον κάτω κόσμο, η θύρα του Άδη.

Μια γενικότερη προσέγγιση στις μαρμάρινες σαρκοφάγους των αυτοκρατορικών χρόνων έκανε η κ. Ελένη Παπαγιάννη, Αναπληρώτρια καθηγήτρια Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ, παρουσιάζοντας την παραγωγή των τριών μεγάλων εργαστηριακών κέντρων της Ρώμης, της Αθήνας και του Δοκιμείου της Φρυγίας, που θεωρείται πως απασχολούσαν στην ακμή τους χιλιάδες τεχνίτες, καθώς και το εμπόριο και τη διακίνηση των πολυτελών αυτών προϊόντων στις αγορές της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.

Πώς προετοιμάστηκε η έκθεση «Ρωμαϊκή Κομοτηνή»

Η Συνάντηση έκλεισε με την παρουσίαση της διαδικασίας έκθεσης της Ρωμαϊκής σαρκοφάγου και των μιλιαρίων για την περιοδική έκθεση Ρωμαϊκή Κομοτηνή, με την παρουσίαση των μηχανικών Ειρήνης Δουδούμη και Γεράσιμου Θωμά της εκπόνησης της αρχιτεκτονικής και στατικής μελέτης των μνημείων στον αύλειο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής.

Η λύση που επιλέχθηκε για την έκθεση της σαρκοφάγου είναι αυτή της εκτενούς συμπλήρωσης όλων των κενών με χυτό υλικό και κονιοπαγείς τελικές επιφάνειες και η τοποθέτησή της στο υπόστεγο του μουσείου δίπλα στην πορεία των επισκεπτών προς την είσοδο, ενώ για τα μιλιάρια επιλέχθηκε ο διάδρομος της εισόδου του Αρχαιολογικού Μουσείου, ώστε να προσομοιαστεί ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούνταν τα μιλιάρια στην αρχαιότητα, ο ρόλος τους δηλαδή ως οδοδείκτες, στην πλευρά του δρόμου.

Τον τρόπο συντήρησης των θραυσμάτων της μαρμάρινης σαρκοφάγου και των πέντε μιλιαρίων του Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής παρουσίασε η κ. Ιωάννα Δογάνη, συντηρήτρια έργων τέχνης.

Τέλος στις πολλαπλές ερμηνείες της Ρωμαϊκής σαρκοφάγου του Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής εστίασε η αρχαιολόγος Μουσειολόγος κ. Ιφιγένεια Αναγνώστου, ένα αντικείμενο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο από αρχαιολογικής άποψης, όσο και για τις περιπέτειές του στη σύγχρονη εποχή.

Η σαρκοφάγος προσεγγίζεται μέσω της «βιογραφικής» της διαδρομής, μέσω της υλικότητάς της και, τέλος, εικονολογικά, με τις τρεις αυτές θεωρίες να προσφέρουν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση του μνημείου και μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο στη βελτίωση της εμπειρίας του επισκέπτη στο μουσειακό περιβάλλον, όσο και στο σχεδιασμό και υλοποίηση μουσειακών εκθέσεων.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.