Αγνωστες πτυχες της ιστοριας της πολης στην εκθεση «Ρωμαικη Κομοτηνη»

Μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας της Κομοτηνής, και των ρωμαϊκών της χρόνων, παίρνει τη θέση που της αξίζει στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής, με την περιοδική έκθεση Ρωμαϊκή Κομοτηνή, που φιλοξενεί ρωμαϊκή σαρκοφάγο με παραστάσεις άθλων του Ηρακλή και τα μιλιάρια (μιλιοδείκτες) της αρχαίας Εγνατίας Οδού που βρέθηκαν στην Κομοτηνή.

Η έκθεση, που είναι αφιερωμένη στη μνήμη του αείμνηστου Γεωργίου Παυλίδη, Περιφερειάρχη ΑΜΘ που αγκάλιασε αυτή την προσπάθεια, θα βρίσκεται στον προαύλιο χώρο του μουσείου, για όσο διάστημα κρατήσει η επανέκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής, πριν πάρουν την θέση τους σε αυτή όταν ολοκληρωθεί.

Τα εγκαίνια της έκθεσης έλαβαν χώρα το απόγευμα της Παρασκευής 10 Νοεμβρίου, στο χώρο του αρχαιολογικού μουσείου, παρουσία του Μητροπολίτη Μαρωνείας και Κομοτηνής κ. Παντελεήμονα, του Περιφερειακού Συμβούλου κ. Μανώλη Ταπατζά και πολλών στελεχών της Εφορείας Αρχαιοτήτων, τόσο παλιότερων όσο και τωρινών, με την προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ροδόπης κ. Χρύσα Καραδήμα να παρουσιάζει την ιστορία των ευρημάτων, και τις προσπάθειες για τη δημιουργία της έκθεσης, στο πλαίσιο του έργου «Οργάνωση και προετοιμασία επανέκθεσης Αρχαιολογικού Μουσείου Κομοτηνής – Δημιουργία περιοδικής έκθεσης ‘Ρωμαϊκή Κομοτηνή’».

Μια πορεία οκτώ χρόνων για την υλοποίηση της έκθεσης

Όπως τονίστηκε κατά τη διάρκεια των εγκαινίων, η έκθεση της μαρμάρινης σαρκοφάγου και των πέντε μιλιαρίων της αρχαίας Εγνατίας Οδού, ως σύλληψη, ξεκίνησε το 2015.

Χάρη στο προσωπικό ενδιαφέρον του αείμνηστου Περιφερειάρχη Γεωργίου Παυλίδη (2014-2016) πρωτοπαρουσιάστηκαν στο κοινό της Κομοτηνής στο 1ο Φεστιβάλ Via Egnatia, και ξεκίνησε η προσπάθεια συντήρησης και έκθεσής τους. Μολονότι η χρηματοδότηση με σύναψη προγραμματικής σύμβασης με την ΠΑΜΘ δεν ευοδώθηκε, η προσπάθεια συνεχίστηκε, για να ολοκληρωθεί τον Νοέμβριο του 2023 μέσα από τους πόρους έργου του ΕΣΠΑ, με το οποίο χρηματοδοτείται και η προετοιμασία του μουσείου για την επανέκθεση.

Το χρονικό της εύρεσης των εκθεμάτων

Η σαρκοφάγος και τα μιλιάρια ακολούθησαν διαφορετική, αλλά αλληλένδετη πορεία μέχρι την άφιξή τους στο Μουσείο.

Τον Φεβρουάριο του 2006 το Τμήμα Αρχαιοκαπηλίας Θεσσαλονίκης κατάσχεσε τμήματα μαρμάρινης σαρκοφάγου, τα οποία, κατά δήλωση του συλληφθέντα, είχαν εντοπιστεί από τον ίδιο στις εργασίες εκσκαφής θεμελίων οικοδομής στην Εγνατία οδό, στην Κομοτηνή.

Σε μικρής κλίμακας έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην περιοχή, μετά την ολοκλήρωση της οικοδομής, εντοπίστηκαν και άλλα σπαράγματα της σαρκοφάγου αναμεμιγμένα με σύγχρονα υλικά οικοδομής.

Λίγους μήνες μετά, την άνοιξη του 2006, κατά τις εργασίες εκσκαφής θεμελίων γειτονικής οικοδομής, ο χειριστής του εκσκαφέα εντόπισε «μεγάλους κίονες». Σε ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιήθηκε μετά την ενημέρωση της τότε ΙΘ’ ΕΠΚΑ εντοπίστηκαν έξι συνολικά τμήματα κυλινδρικών κιόνων που μεταφέρθηκαν στο Μουσείο Κομοτηνής.

Εκεί διαπιστώθηκε ότι οι μεγάλοι κίονες που ανασύρθηκαν ήταν στην πραγματικότητα ενεπίγραφοι μιλιοδείκτες της αρχαίας Εγνατίας Οδού.

Ένα από τα σημαντικότερα δείγματα ταφικών μνημείων η Σαρκοφάγος

Η μαρμάρινη σαρκοφάγος της Κομοτηνής χρονολογείται στα μέσα του 3ου αι. μ.Χ. Με τις ανάγλυφες, και κατά περίπτωση ολόγλυφες, σχεδόν μορφές και τους ημικίονες ανήκει στην κατηγορία των λεγάμενων «μικρασιατικού τύπου» και αποδίδεται στο εργαστήριο σαρκοφάγων του Δοκιμείου της Φρυγίας· ένα από τα τρία σπουδαιότερα εργαστήρια κατασκευής σαρκοφάγων στους ρωμαϊκούς χρόνους, το οποίο δραστηριοποιούταν από το 160 μ.Χ. έως το 260/270 μ.Χ., οπότε και έκλεισε οριστικά.

Η σαρκοφάγος της Κομοτηνής ανήκει επίσης στην ομάδα των λεγάμενων «κιονωτών» σαρκοφάγων, καθώς ανάγλυφοι στρεπτοί ημικίονες -ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό- δημιουργούν πλαίσια, μέσα στα οποία αναπτύσσονται μυθολογικές συνήθως παραστάσεις.

Οι αρχικές διαστάσεις του μνημείου υπολογίζονται σε 2,50×1,40×1,60 μ., ενώ το βάρος του σε 5 περίπου τόνους. Το ύψος, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται η βάση και το κάλυμμα, υπολογίζεται στο 1,40 μ. περίπου.

Κεντρικό διακοσμητικό θέμα αποτελούν οι άθλοι του Ηρακλή, που αναπτύσσονται στις τρεις πλευρές -δύο μακριές και μια στενή.

Το κάλυμμα της σαρκοφάγου είχε τη μορφή κλίνης (κλινόμορφο). Πάνω σε αυτές τις κλίνες συνήθως απαντούν ολόγλυφες μορφές ημικεκλιμένου ζεύγους συνοδευόμενες από ερωτιδείς. Στην περίπτωση της Κομοτηνής σώζεται μόνο μέρος της κλίνης και του σώματος μιας μορφής.

Διαφόρων εποχών τα μιλιάρια

Τα μιλιάρια ουσιαστικά ήταν οδοδείκτες που φέρουν ενδείξεις αποστάσεων σε ρωμαϊκά μίλια στην Εγνατία Οδό. Υπήρχαν δύο συστήματα μέτρησης των αποστάσεων: ένα με αφετηρία το Δυρράχιο και ένα με αφετηρία την κοντινότερη πόλη ή την πρωτεύουσα της Επαρχίας.

Μέχρι πρόσφατα στη Θράκη είχαν βρεθεί τέσσερα μιλιάρια, και τα νέα μιλιάρια από την Κομοτηνή αποτελούν ένα σημαντικό τεκμήριο, όχι μόνο για τη διαδρομή που ακολουθούσε η Εγνατία Οδός, αλλά και για την ιστορία της πόλης, για την οποία μέχρι σήμερα πιστευόταν ότι το αρχαιότερο μνημείο είναι το βυζαντινό κάστρο.

Ο αρχαιότερος μιλιοδείκτης, μαρμάρινος, σωζόμενου ύψους 2,68 μ., με συμφυή βάση, αναφέρει το όνομα του αυτοκράτορα Νέρωνα και χρονολογείται στα μέσα του 1ου αι. μ.Χ.

Οι υπόλοιποι τρεις είναι μιλιοδείκτες που ανεγέρθηκαν από την Ρωμαϊκή πόλη Τόπειρο, η οποία τοποθετείται κοντά στο χωριό Παράδεισος, στη δυτική όχθη του ποταμού Νέστου, με τιμητικές επιγραφές στα ελληνικά που αναφέρονται σε ρωμαίους αυτοκράτορες από το 197 μ.Χ. μέχρι το 260 μ.Χ. Ο πέμπτος μιλιοδείκτης της περιοδικής έκθεσης βρέθηκε το 1963 κοντά στο χωριό Αετόλοφος. Η θέση εύρεσής τους αποτελεί σημαντικό τεκμήριο για την οριοθέτηση της χώρας της Τοπείρου επί Θρακικού εδάφους και τη διαδρομή της Εγνατίας Οδού.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.