Σπουδαια ημεριδα στη Θεσσαλονικη για τους γαμους Roma και μουσουλμανων σε νεαρη ηλικια

Ημερίδα με σκοπό την ευαισθητοποίηση σχετικά με το φαινόμενο των πρόωρων και αναγκαστικών γάμων σε Roma και μουσουλμάνους, οργανώνει η Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Άρσις» τη Δευτέρα στη Θεσσαλονίκη.

Η ημερίδα διοργανώνεται στην αίθουσα του Δικηγορικού συλλόγου Θεσσαλονίκης από τις 11.00 ως τις 19.00, με τη συμμετοχή μελών της κοινότητας των Roma και επιστημόνων. Στόχος της είναι η πολυδιάστατη προσέγγιση του ζητήματος και η διατύπωση απόψεων αναφορικά με τη σημασία και επίδραση που έχει το φαινόμενο αυτή στην ζωή των νέων και της κοινότητας.

Οι πρόωροι γάμοι συνεχίζουν να είναι διαδεδομένοι σε κάποιες παραδοσιακές ομάδες των Roma -ιδιαίτερα στη νοτιοανατολική Ευρώπη- αλλά δεν πρόκειται για φαινόμενο που χαρακτηρίζει μόνο τον πολιτισμό των Roma. Είναι γνωστό ότι οι αναγκαστικοί γάμοι αποτελούσαν κοινή πρακτική και του ελληνικού πληθυσμού μέχρι πρόσφατα, ωστόσο στις μέρες μας ο μέσος όρος της ηλικίας γάμου έχει ανέλθει σημαντικά και το συγκεκριμένο φαινόμενο ξεπεράστηκε με τον σταδιακό εκσυγχρονισμό της κοινωνίας. Οι κοινότητες των Roma δεν είχαν τις ίδιες ευκαιρίες εξέλιξης ώστε να ακολουθήσουν τον βηματισμό ανάπτυξης της ευρύτερης κοινωνίας και να ενταχθούν αρμονικά σε αυτήν. Το συγκεκριμένο κοινωνικό φαινόμενο σχετίζεται με την εκπαίδευση, το κοινωνικό περιβάλλον, τις πολιτιστικές πρακτικές και παραδόσεις, με τη φτώχεια και τη συμμετοχή ή μη στην κοινωνική ζωή. Οι παράγοντες που καθορίζουν την ένταση και τη διάδοση του προβλήματος, σχετίζονται με διάφορα κοινωνικά και δημογραφικά δεδομένα, όπως οι διαφορετικοί ρόλοι των δύο φύλων μέσα στην οικογένεια, οι πατριαρχικές κοινωνικές δομές, ο φόβος της σεξουαλικής ενεργητικότητας πριν από το γάμο. Οι συνέπειες αυτών των δεδομένων είναι συχνά η κοινωνική απομόνωση και η έλλειψη ισότιμης συμμετοχής στην οικονομική και κοινωνική ζωή.

Δράσεις για την κατανόηση και πρόληψη του φαινομένου

Το πρόγραμμα «Πρόληψη των πρόωρων και αναγκαστικών γάμων στις κοινότητες των Roma – ΔΑΦΝΗ ΙΙΙ 2007-2013» πραγματοποιείται από το Κέντρο Διεθνικού Διαλόγου και Ανεκτικότητας «ΑMALIPE» (συντονιστής φορέας) και τους εταίρους «Liga Pro Europa» από τη Ρουμανία και «Άρσις – Κοινωνική Οργάνωση Υποστήριξης Νέων» από την Ελλάδα. Το έργο υποστηρίχθηκε από το πρόγραμμα «Δάφνη ΙΙΙ 2007-2013» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Το πρόγραμμα για την μελέτη και τη διαμόρφωση προτάσεων πρόληψης των πρόωρων και αναγκαστικών γάμων πραγματοποιήθηκε σε τρία ευρωπαϊκά κράτη (Βουλγαρία, Ρουμανία και Ελλάδα), με σκοπό τη κατανόηση των επιμέρους διαστάσεων του φαινομένου και την εξέταση τρόπων και μοντέλων πρόληψης. Η προσέγγιση που ακολουθήθηκε δίνει έμφαση στην κοινωνική εργασία μέσα στην κοινότητα, στοχεύοντας στον αποτελεσματικό συντονισμό των υπεύθυνων φορέων, των Μ.Κ.Ο. και των τυπικών και άτυπων ηγετών των Roma. Σε κάθε ένα από τα τρία κράτη που συμμετείχαν, έχει διεξαχθεί ενδεικτική έρευνα που περιλάμβανε συνεντεύξεις με εκπροσώπους της κοινότητας των Roma και Μ.Κ.Ο. καθώς και φορέων της κρατικής εξουσίας σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Επίσης, στη Βουλγαρία πραγματοποιήθηκε αντιπροσωπευτική κοινωνιολογική έρευνα των αντιλήψεων για τον γάμο μέσα στην κοινότητα των Roma, σε εθνική κλίμακα.

Τα βασικά συμπεράσματα των ερευνών είναι τα ακόλουθα:

– Η επένδυση στην εκπαίδευση και η άνοδος του εκπαιδευτικού επιπέδου μέσω της κοινωνικής εργασίας στην κοινότητα, είναι ο πιο επιτυχής τρόπος για την πρόληψη των πρόωρων γάμων. Όσο αυξάνεται το εκπαιδευτικό επίπεδο τόσο ανέρχεται και η ηλικία της έναρξης της πρώτης έγγαμης συμβίωσης.
– Η κοινωνικό-οικονομική κατάσταση των οικογενειών πολύ συχνά επιβάλλει την πρακτική του πρόωρου γάμου, εξαιτίας του γεγονότος ότι οι οικογένειες είναι πολυμελείς και τα εισοδήματα πολύ χαμηλά. Το κορίτσι μετακομίζει στην οικογένεια του αγοριού και συνήθως εργάζεται με τα άλλα μέλη της οικογένειας.

– Σε πολλές περιπτώσεις, οι γονείς θεωρούν ότι τα αγόρια που παντρεύονται έχουν λιγότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν παραβατική συμπεριφορά και να δοκιμάσουν τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.

– Πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, πρόωροι γάμοι, πρόωρη έναρξη επαγγελματικής δραστηριότητας

Οι πρόωροι γάμοι αποτελούν μια πρακτική που έχει πολλές αρνητικές συνέπειες στην φυσική και πνευματική ανάπτυξη των Roma και τελικά επηρεάζει και την κοινωνική ένταξή τους. Πιο συγκεκριμένα, μέσω της πρακτικής των πρόωρων γάμων ανατίθενται στα παιδιά καθήκοντα και υποχρεώσεις που αφορούν στην ενήλικη ζωή και τραυματίζουν ανεπανόρθωτα την ανάπτυξή τους. Σε περιπτώσεις όπως αυτές ερχόμαστε αντιμέτωποι με το παράδοξο γεγονός του εγκλωβισμού ενός ενήλικα στην ψυχή ενός παιδιού. Το γεγονός αυτό αποτρέπει πολλούς Roma να αλληλεπιδρούν με άλλα πρόσωπα και υπηρεσίες εκτός της κοινότητάς τους, νιώθοντας ανασφάλεια και φόβο για την πιθανή αποκάλυψη του τραύματος και την αδυναμία αντιμετώπισης της κατάστασης.

Υφίσταται ένας φαύλος κύκλος μεταξύ της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου, των πρόωρων γάμων και της πρόωρης έναρξης επαγγελματικής δραστηριότητας. Αυτά είναι τρία στοιχεία που καθορίζουν τις ζωές των νέων ανθρώπων και επηρεάζουν τόσο την προσωπική ανάπτυξή τους όσο και την ανάπτυξη της κοινότητας των Roma συνολικότερα. Όσα παιδιά συνέχισαν και δεν εγκατέλειψαν την εκπαίδευση στο παρελθόν, σήμερα μεγαλώνουν τα δικά τους παιδιά με διαφορετική οπτική, έχοντας διαφορετικές προσδοκίες γι’ αυτά. Και πλέον εύχονται να τα δουν να ολοκληρώνουν την εκπαίδευσή τους, έτσι ώστε να αποκτήσουν τα επαγγελματικά εφόδια και να καλυτερεύσουν τις συνθήκες της ζωής τους.

Αυτά και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία θα κατατεθούν και θα αναλυθούν στη μεθαυριανή ημερίδα. Για περισσότερες πληροφορίες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απευθύνονται στα γραφεία της οργάνωσης στη Θεσσαλονίκη (κ. Μπαλικτσίογλου, τηλέφωνα 2310 526150 και 2310 552813).

«Πάγια τακτική που υπάρχει μέσα στην κουλτούρα τους»

Αξίζει να σημειωθεί ότι πέρυσι η «Άρσις» ήταν προ των πυλών να αναλάβει ένα συνολικό πρόγραμμα στην περιοχή του Δροσερού Ξάνθης, το οποίο τελικά ναυάγησε για άγνωστους λόγους… Μια περιοχή παραμελημένη, με τα γνωστά και καταγεγραμμένα προβλήματα, που έρχεται στην «επιφάνεια» σε κάθε προεκλογική περίοδο, όπως συνέβη και προ μηνός. Βλέπετε, πέντε χιλιάδες άνθρωποι (το ένα δέκατο του πληθυσμού της Ξάνθης), δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη δύναμη…

Ανιχνεύοντας την κατάσταση στην ευαίσθητη περιοχή του Δροσερού, συνομιλήσαμε με την κοινωνική λειτουργό Ειρήνη Χαριτωνίδου που μας μετέφερε στοιχεία μέσα από την πολυετή εμπειρία της με τους Roma του Δροσερού: «Οι γάμοι ατόμων σε μικρή ηλικία στις κοινωνίες των Roma είναι μια πάγια τακτική που υπάρχει μέσα στην κουλτούρα τους» είπε, εξηγώντας: «Έτσι έχουν μάθει, είναι κάτι διαδεδομένο σε έντονο βαθμό και μεταδίδεται από γενιά σε γενιά. Βλέπουμε παιδιά ηλικίας 13-14 ετών να παντρεύονται και οι λόγοι είναι διάφοροι. Ένας λόγος είναι ότι ισχύει ο θεσμός της παρθενίας κι επειδή θεωρούν ότι τα παιδιά μεγαλώνοντας ίσως “παρεκτραπούν” (πρόκειται για αδίκημα γι’ αυτούς), τα παντρεύουν έγκαιρα. Έπειτα είναι και η αποκατάσταση κι αν ξέρουν ότι μια οικογένεια είναι καλή και μπορεί να προσφέρει μια καλή ζωή στο παιδί τους, προχωρούν σε γάμο. Υπάρχει η περίπτωση να δώσουν το παιδί, αλλά και να κλεφτεί σε συνεννόηση με το μελλοντικό ταίρι του».

Ωστόσο, κύριος λόγος δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από την οικονομική δυσχέρεια: «Ιδιαίτερο βάρος έχει και η αποκατάσταση όλων, αφού –ας μην ξεχνάμε- οι οικογένειες είναι πολύτεκνες και με τον τρόπο αυτό φεύγει ένα μέλος από την μέριμνα της οικογένειας. Κι όταν κάποιος δίνει την κόρη του, παίρνει χρήματα και ανταλλάγματα και συχνά αυτό λειτουργεί ως σανίδα οικονομικής σωτηρίας της οικογένειας της νύφης. Όταν κάποιος δει ότι μπορεί να δώσει την κόρη του σε μια καλή οικογένεια και να… παζαρέψει καλά, θα το κάνει» λέει η κ. Χαριτωνίδου.

«Δεν είναι σωστό τα παιδιά… να κάνουν παιδιά»

Οι προσπάθειες ενημέρωσης και ευθυγράμμισης των Roma με την κοινωνία στα παραπάνω ζητήματα, γίνεται μεμονωμένα από τους λειτουργούς που εργάζονται εκεί: «Η πρόληψη είναι αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε όλοι οι σχετιζόμενοι και εργαζόμενοι με τους Roma, εξηγώντας ότι δεν είναι σωστό να παντρεύονται σε μικρή ηλικία τα παιδιά και… να κάνουν παιδιά» λέει χαρακτηριστικά η συνομιλήτριά μας: «Προσπαθούμε μέσα από το σχολείο να τους κάνουμε να ξεφύγουν λίγο απ’ αυτό τον θεσμό, να ενημερώσουμε τις οικογένειες και τα παιδιά ν’ αποφεύγουν τέτοιου είδους κινήσεις σε τόσο μικρή ηλικία. Αυτό γίνεται σε καθημερινή βάση από όλους όσοι εμπλέκονται στο Δροσερό, όμως δεν έχει γίνει καμιά οργανωμένη παρέμβαση από κανένα φορέα».

Σύμφωνα με την κ. Χαριτωνίδου «υπάρχει μια αργή εξέλιξη και τα πράγματα είναι λίγο καλύτερα σήμερα. Παλιότερα είχαμε πολλούς γάμους σε μικρότερη ηλικία, αλλά τώρα οι γονείς κοιτάζουν να τελειώσουν τα παιδιά τουλάχιστον το γυμνάσιο, να φτάσουν στα 15-16 χρόνια τους και μετά να τα παντρέψουν. Έτσι, το όριο ηλικίας έχει μεγαλώσει λίγο» λέει και προσθέτει: «Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται και “σπάσιμο” των γάμων, από οικογένειες κοριτσιών που βλέπουν μη σωστές συμπεριφορές από αυτές των αγοριών. Παλιότερα, όταν έφευγε το κορίτσι από το πατρικό σπίτι του δεν γύριζε πίσω, τώρα όμως βλέπουμε να αλλάζει αυτή η διαδικασία όταν οι γονείς της κοπέλας θεωρούν ότι η οικογένεια του αγοριού δεν είναι καλή. Και το κορίτσι επιστρέφει στο σπίτι του, λύνοντας τη συμφωνία».

Κλείσαμε τη συζήτησή μας, με την κ. Χαριτωνίδου να εξηγεί: «Αναφέρομαι περισσότερο στα κορίτσια γιατί εκεί είναι το ζήτημα. Τα αγόρια παντρεύονται και μεγαλύτερα, ενώ στα κορίτσια τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Πάντως υπάρχει κάποια εξέλιξη…».

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.