Πως ιδρυθηκε το Δ.Π.Θ. το 1974 στην Κομοτηνη

Μια εξαιρετικού ενδιαφέροντος συνέντευξη παραχώρησε πριν από λίγες μέρες στο Ραδιόφωνο του Παρατηρητή η ομότιμη καθηγήτρια των Οικονομικών κ. Μαρία Δελιβάνη-Νεγρεπόντη η οποία την προηγούμενη εβδομάδα τιμήθηκε από το τμήμα Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης του Δ.Π.Θ. με τον τίτλο της επιτίμου διδάκτορος του τμήματος.

Η κ. Δελιβάνη σε αυτή την επίσκεψή της στις εγκαταστάσεις του ΠτΘ, συνοδευόταν από τον Κομοτηναίο Οικονομολόγο κ. Άρη Μανούδη, η συμβολή της οικογένειας του οποίου στην ίδρυση του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης υπήρξε ανεκτίμητη.

Η κ. Δελιβάνη χρημάτισε επί πολλά χρόνια στη δεκαετία του ΄70 πρύτανης της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Θεσσαλονίκης και εν συνεχεία, στα τέλη της δεκαετίας του ΄80 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄90, πρύτανης του νεοσυσταθέντος τότε, πανεπιστημίου «Μακεδονίας». Οι γνώσεις της, το επιστημονικό της κύρος και η ακτινοβολία της καθώς και η ακατάβλητη σχέση της με την Κομοτηνή για 40 χρόνια, τώρα, τιμήθηκαν από το Δ.Π.Θ. και τον προσωπικό της φίλο, πρόεδρο του τμήματος ΔΟΣΑ και αντιπρύτανη, Γιώργο Χατζηκωνσταντίνου. Παράλληλα, στο πρόσωπό της τιμήθηκε και ο αείμνηστος σύζυγός της, Δημήτριος Δελιβάνης ο οποίος υπήρξε μαζί με τον Γεώργιο Μανούδη εκ των θερμών υποστηρικτών της ιδέας για την ίδρυση ενός Θρακικού πανεπιστημίου με έδρα την Κομοτηνή στις αρχές της δεκαετίας του ΄70.

Η συνέντευξη που ακολουθεί, περιέχει και άγνωστες λεπτομέρειες για τις πρώτες μέρες ζωής του Δ.Π.Θ. και για το τι προηγήθηκε πριν φτάσουμε εκεί, όπως και μερικές πολύ ενδιαφέρουσες επισημάνσεις της κ. Δελιβάνη για το παρόν και το μέλλον των Οικονομικών επιστημών αλλά και την αναζήτηση μιας εναλλακτικής πρότασης απέναντι στην επέλαση του φιλελευθερισμού και την απορύθμιση του κοινωνικού κράτους που επέβαλε μετά το 1989.

ΠτΘ: κ. Δελιβάνη, πως αισθανθήκατε όταν σε ένα γεμάτο αμφιθέατρο από εκατοντάδες φοιτητές, πανεπιστημιακούς, εκπροσώπους φορέων και πολίτες της Κομοτηνής, τιμηθήκατε από την πρυτανική αρχή με την διάκριση της επιτίμου διδάκτορος του τμήματος Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Ανάπτυξης;

Μ.Δ.: Η στιγμή αυτή για μένα δεν ήταν απλά μόνο ξεχωριστή αλλά τη θεωρώ ως την κατεξοχήν ξεχωριστή στιγμή της ζωής μου και είμαι πολύ ευτυχής γιατί συνέβη στην Κομοτηνή, με την οποία έχω μακροχρόνιους δεσμούς από τις αρχές της δεκαετίας του 1960. Αυτό ήταν, ίσως, ένα τυχαίο γεγονός, γιατί πολλά πράγματα στην ζωή μας αρχίζουν ως τυχαία γεγονότα, και μετά έγινε ένας τρόπος σκέψης, ζωής, συναισθημάτων για την πόλη αυτή, τους ανθρώπους της, την τύχη και το μέλλον της. Αυτό θα μπορούσε να είχε συμβεί με οποιαδήποτε άλλη πόλη της Ελλάδος, συνέβη, όμως με την Κομοτηνή. Η εκδήλωση δείχνει ότι το Δημοκρίτειο ευτύχησε να έχει ανθρώπους ποιότητας σε όλα τα επίπεδα κάτι που πιστεύω ότι ήταν και η επιθυμία των πρώτων οι οποίοι σκέφθηκαν και θέλησαν να γίνει ένα πανεπιστήμιο εδώ, για να αντιμετωπισθούν πολλά προβλήματα τα οποία στην αρχή ήταν εθνικά προβλήματα.

ΠτΘ: Ορισμένα γεγονότα είναι άγνωστα στον πολύ κόσμο και επειδή αναφέρεται το όνομα του συζύγου σας Δημητρίου Δελιβάνη όσον αφορά τη συμβολή του στην ίδρυση αυτού του Πανεπιστημίου, θα ήθελα να μου πείτε πως εγέρθηκε αυτό το ενδιαφέρον του συζύγου σας και με ποιους τρόπους συγκεκριμένα εκδηλώθηκε ώστε να φθάσουμε στο αποτέλεσμα της ίδρυσης του Πανεπιστημίου;

Μ.Δ.: Η συμβολή του συζύγου μου δεν ξέρω κατά πόσο ήταν σημαντική, πιστεύω ότι ήταν, αλλά η πιο σημαντική συμβολή για το Πανεπιστήμιο ήταν του Γιώργου Μανούδη, γιατί αυτός είχε την αρχική έμπνευση και την αγωνία.

Μόλις είχα τελειώσει τις σπουδές μου στο Παρίσι στις αρχές της δεκαετίας του ΄60 και έκανα σεμινάρια στο ΕΛΚΕΠΑ για την περιφερειακή ανάπτυξη. Βλέπω στο ξενοδοχείο μου να έρχεται ένας άνθρωπος με πολλά χαρτιά και να ζητά τη βοήθειά μου. Πρέπει να ομολογήσω ότι δεν καταλάβαινα αυτά που μου ζητούσε γιατί δεν είχα καμία γνώση σε σχέση με τα προβλήματα της Κομοτηνής. Πήρα τα χαρτιά στη Θεσσαλονίκη και όσο τα μελετούσα το ενδιαφέρον μου μεγάλωνε. Τα έδειξα στο σύζυγό μου, ο οποίος μέχρι τότε δεν είχε έντονη σχέση με την Κομοτηνή, και την επομένη φορά ήρθαμε μαζί και από εκεί ξεκίνησε η συνεργασία μας με το ζεύγος Μανούδη και το ενδιαφέρον μας το οποίο κράτησε μία ολόκληρη ζωή. Το πανεπιστήμιο έγινε μέσα στη δικτατορία. Ο Γιώργος Μανούδης, υποθέτω ότι το εμπνεύστηκε μέσα στην απελπισία του ότι όλα πάνε χειρότερα.

Μέσα στη δικτατορία ένα βράδυ είμαστε με το σύζυγό μου στην Αθήνα και χτύπησε η πόρτα. Ξαφνιαστήκαμε γιατί οι καιροί ήταν δύσκολοι. Ήταν ο Γιώργος Μανούδης σε έξαλλη κατάσταση, σημειωτέον ότι ήταν άνθρωπος πολύ εκφραστικός και είχε την ικανότητα να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του, ο οποίος μας είπε πως πρέπει να πάρουμε οπωσδήποτε μέτρα γιατί δεν μπορεί να συνεχισθεί αυτή η κατάσταση, γιατί η περιοχή χάνεται και μας είπε ότι σκέφθηκε πως ένα πανεπιστήμιο θα άρχιζε να αντιμετωπίζει το πρόβλημα, γι΄ αυτό το λόγο θα έπρεπε να κάναμε μία επιτροπή για να προχωρήσει το θέμα μέχρι να ευοδωθεί. Αμέσως καταλάβαμε ότι έχει δίκιο και ότι ήταν ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων και την επομένη, σχεδόν, συστάθηκε επιτροπή αρκετά πολυάριθμη, αποτελούμενη από καθηγητές του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου αλλά από πολίτες της Κομοτηνής μαζί με τον Γιώργο Μανούδη, και αρχίσαμε να συνεδριάζουμε. Μείναμε τέσσερις ημέρες συνεδριάζοντας στο Θρακικό Πνευματικό Κέντρο και επισκεφθήκαμε την Τσανάκλειο ως το πρώτο κτίριο που θα μπορούσε να στεγάσει το Πανεπιστήμιο και μάλιστα ο τότε δήμαρχος μας το παραχώρησε. Από την αρχή είχαμε μείνει σύμφωνοι όλοι, ότι οι πρώτες σχολές του Πανεπιστημίου θα έπρεπε να είναι η Οικονομική, η Γεωπονική και η Κτηνοτροφική για να μπορούν να συνδεθούν οι απόφοιτοί του με την τοπική ανάπτυξη. Στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, το 1974, ανέλαβε ο Δημήτρης Τσάτσος ως υφυπουργός Παιδείας και ως νομικός ο ίδιος θέλησε να προωθήσει τη Νομική σχολή και προέκυψε η τελικά η Νομική. Η Οικονομική σχολή άργησε να γίνει και ήμουν πραγματικά πολύ ευτυχής για το ό,τι ανέλαβε ο Γιώργος Χατζηκωνσταντίνου τον οποίο ανέκαθεν είχα μεγάλη εκτίμηση γιατί έχει καλές σπουδές, καλές βάσεις και είναι άτομο το οποίο δίδεται με όλη του την ψυχή στους στόχους και τους σκοπούς που βάζει.

Νομίζω, ότι πολύ λίγες περιπτώσεις πανεπιστημίων μπορούν να δείξουν τόσο γρήγορα τόσα πολλά βήματα ποιότητας και ποσότητας, γιατί το Δημοκρίτειο είναι το τρίτο μεγάλο Πανεπιστήμιο αυτή τη στιγμή στη χώρα, αν μπορώ να πω ότι είμαι από τους πρωτεργάτες της σύλληψης αυτής της ιδέας είμαι τρομερά ευτυχής να βλέπω αυτό το Πανεπιστήμιο να πηγαίνει τόσο καλά.

ΠτΘ: Με βάση την ανάπτυξη που έχει σήμερα το Πανεπιστήμιο και με βάση την πείρα που έχετε από το Πανεπιστήμια, πολλά από τα οποία έχετε στήσει, πιστεύετε ότι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί σήμερα το σύστημα ανάπτυξης των περιφερειακών πανεπιστημίων στη χώρα μας δίδει τη δυνατότητα ούτως ώστε να σταθούν στον έντονο ανταγωνισμό που αναπτύσσεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο;

Μ.Δ.: Η ερώτησή σας είναι πολύ δύσκολο να απαντηθεί γιατί, εάν ήθελα να είμαι πολύ λογική, θα σας έλεγα ότι σε μία μικρή χώρα όπως η Ελλάδα, έχουμε, ήδη, πολλά πανεπιστήμια, τα οποία γίνονται λίγο- πολύ, μετά από προεκλογικές υποσχέσεις. Κάθε πόλη θέλει να έχει δικό της πανεπιστήμιο αλλά το πρόβλημα είναι ότι δεν έχουμε τη δυνατότητα ως μικρή χώρα να έχουμε τόσο καλά μυαλά, με σπουδές επιπέδου που να μπορούν να στελεχώσουν επάξια όλα αυτά τα πανεπιστήμια. Αναγκαστικά ρίχνουμε τα κριτήρια και πηγαίνουμε σε λιγότερο καλούς με αποτέλεσμα να μην είναι ανταγωνιστικά αυτά τα πανεπιστήμια. Όμως, το Δημοκρίτειο, και δεν ξέρω αν αυτό συμβαίνει για όλες τις σχολές του, όμως για τη Νομική και για το ΔΟΣΑ που μπορώ να κρίνω, έχει καταφέρει να πάρει πάρα πολλούς επιστήμονες και τώρα έχει μία πρυτανεία που «πετάει» και θα κάνει πραγματικά θαύματα για το πανεπιστήμιο.

ΠτΘ: Άλλωστε είμαστε εν όψει αξιολογήσεως των τριτοβάθμιων ιδρυμάτων και αυτό ίσως κάνει πολλούς να είναι ευαίσθητοι πάνω σε θέματα ποιότητας παρεχομένων σπουδών…

Μ.Δ.: Αυτό έπρεπε να έχει γίνει από καιρό και βέβαια θέλω να προσθέσω ότι αυτή η αξιολόγηση πρέπει να γίνεται με τρόπο όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικό και χωρίς να παρισφρύουν σε αυτήν κριτήρια ή μεθοδεύσεις που είναι ξένες ως προς τον αρχικό στόχο αυτού του μέτρου.

ΠτΘ: Από την Ανωτάτη Βιομηχανική της οποίας υπήρξατε πρύτανης για πολλά χρόνια, σήμερα υπάρχουν τα πιο σημαντικά μυαλά στο χώρο της οικονομικής επιστήμης, άνθρωποι οι οποίοι ασκούν επάγγελμα σ΄ όλη την Ελλάδα. Θεωρείτε ότι η εξέλιξη των οικονομικών επιστημών σήμερα σε σχέση με την εποχή των αρχών της δεκαετίας του ΄70, όταν πρωτοαναλάβατε πρύτανης, είναι τέτοια που να ανταποκρίνεται στα νέα δεδομένα και στα βήματα που έχουν γίνει από τότε έως σήμερα στην οικονομική επιστήμη;

Μ. Δ.: Ρωτάτε κατά πόσο η οικονομική διδασκαλία συμβαδίζει με τις ανάγκες της οικονομίας η οποία βέβαια εξελίσσεται ραγδαία. Εδώ δεν θα είμαι αισιόδοξη. Αρχίζοντας από την ανεργία η οποία διαρκεί εδώ και τριάντα χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο, κυρίως όμως σε επίπεδο Ευρώπης, και οι οικονομολόγοι δεν είναι σε θέση να την αντιμετωπίσουν, θα πω ότι για μένα αυτό είναι μία πρώτου μεγέθους αποτυχία των οικονομολόγων η οποία θα πρέπει να ερευνηθεί γιατί συμβαίνει. Αναφέρθηκα στην ομιλία μου σε αυτό, και είπα ότι «διερωτώμαι πως ακόμη οι οικονομολόγοι χαίρουν εκτίμησης από τον κόσμο, ενώ τα τελευταία 25 χρόνια είναι ανίκανοι να δώσουν λύση σε βασικά οικονομικά προβλήματα»…

ΠτΘ: Με άλλα λόγια μου λέτε ότι οι σύγχρονοι οικονομολόγοι θα πρέπει να σκίσουν τα πτυχία τους;

Μ.Δ.: Πιστεύω ότι τους έχουν παροπλίσει, ότι δεν είναι δική τους ανικανότητα ή δικό τους πρόβλημα. Με τον άκρατο φιλελευθερισμό, αφήνουμε τις δυνάμεις της αγοράς και υποστηρίζουμε ότι η αγορά αυτορυθμίζεται και ότι επομένως δεν έχει ανάγκη από παρεμβάσεις. Η αποστολή των οικονομολόγων είναι παρεμβατική. Εάν δεν γίνονται παρεμβάσεις τότε οι οικονομολόγοι δεν μπορούν να κάνουν τίποτε.

ΠτΘ: Έχετε την αίσθηση ότι το φιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο της μη επέμβασης και της αυτορύθμισης της αγοράς είναι τελικά αυτό το οποίο έχει επικρατήσει; Σας το ρωτώ διότι ακόμη και κεντροδεξιά ευρωπαϊκά κόμματα φαίνεται να υποστηρίζουν ότι το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει και να ρυθμίζει την αγορά εκεί όπου πρέπει.

Μ.Δ.: Κάθε φορά που υποστηρίζεται ότι στην οικονομία πρέπει τα πράγματα να αφήνονται στην τύχη τους, αποδεικνύεται εκ των υστέρων ότι επιδιώκονται μέσω αυτής της προτροπής κάποιοι άλλοι στόχοι οι οποίοι μπορούν με αυτόν τον τρόπο πιο εύκολα να πραγματοποιηθούν. Πολύ σωστά παρατηρήσατε ότι δεν υπάρχει άκρατος φιλελευθερισμός, ο οποίος είναι μία ταμπέλα, μία επιγραφή αυτή τη στιγμή. Αλλά ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου στην Συνδιάσκεψη του Κανκούν απέδειξε ότι η αντίληψη των συμμετεχουσών χωρών είναι ότι εμπαίζονται από το σύστημα που μιλά για απελευθέρωση των συναλλαγών άνευ ορίων. Έχουν καταλάβει ότι η απελευθέρωση, δηλαδή ο φιλελευθερισμός, βάλλεται στους υπανάπτυκτους, ενώ οι ανεπτυγμένες χώρες προωθούν τα δικά τους συμφέροντα. Θέλω να πω ότι το σύστημα αυτό, έτσι όπως ξεμπλέκεται η όλη εξέλιξη, δείχνει ότι ο καθένας προωθεί τα δικά του συμφέροντα και αδιαφορεί ή ακόμη και πηγαίνει εναντίον, αν είναι απαραίτητο, των συμφερόντων των άλλων που είναι πιο ασθενείς, πιο ανίσχυροι.

ΠτΘ: Έχω την εντύπωση ότι μετά το 1989 υπάρχει μία θολή εικόνα ως προς την εξεύρεση μιας εναλλακτικής προοδευτικής πρότασης όσον αφορά την οικονομική διαχείριση. Ήθελα να σας ρωτήσω εάν υπάρχει αυτή η εναλλακτική οικονομική πρόταση σήμερα και ποια είναι αυτή;

Μ.Δ.: Είναι η πιο δύσκολη ερώτηση αυτή που μου θέτετε και την έχω θέσει στον εαυτό μου χωρίς να μπορώ να απαντήσω ικανοποιητικά. Οι εξελίξεις από εδώ και πέρα θα εξαρτηθούν από τις εξελίξεις στο εσωτερικό της Ε.Ε. όπου βλέπουμε ότι οι αρχικοί στόχοι παύουν να έχουν τόσο ισχύ. Τα ελλείμματα γίνονται τώρα ανεκτά, γιατί οι κατ’ εξοχήν χώρες που επέβαλλαν τα κριτήρια του Μάαστριχ δεν μπορούν να τα τηρήσουν. Και αυτό νομίζω ότι συνιστά μία στροφή. Πλέον δεν θα έχουμε τρομερά ή ανεξέλεγκτα ελλείμματα, άρα θα επιτρέπεται κάποιος παρεμβατισμός, κάποιες ευελιξίες ως προς την πολιτική που θα ακολουθείται. Κατά δεύτερο λόγο και όσο μπορεί κανείς να κάνει προβλέψεις, νομίζω ότι θα εγκαταλειφθεί ο φιλελευθερισμός, όπως πολλές φορές έχει γίνει στο παρελθόν, και θα επανέλθουμε σε έναν εθνικισμό και σε προστατευτικά μέτρα που συνοδεύουν τον εθνικισμό. Βεβαίως, αναφορικά με την παγκοσμιοποίηση η οποία είναι ένα τμήμα του φιλελευθερισμού έτσι όπως εφαρμόζεται, και αυτή θα υποστεί πλήγματα και όχι μόνο από καθαρά οικονομικά θέματα αλλά και από θέματα δημοκρατίας, τα οποία, άλλωστε ήδη υφίσταται.

ΠτΘ: Το κοινωνικό κράτος που οικοδομήθηκε μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Ευρώπη είναι σαφές ότι σήμερα σταδιακά αποδιαρθρώνεται. Πιστεύετε ότι οι κοινωνίες είναι έτοιμες να αποδεχτούν σιωπηρά και χωρίς αντίδραση αυτή την αποδιάρθρωση;

Μ.Δ.: Υπάρχουν μία σειρά από μεθοδεύσεις που προηγούνται αυτών των μέτρων κατεδάφισης των παλιών σχέσεων, που νομίζω ότι πείθουν τους λαούς ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτε. Για παράδειγμα αυτή τη στιγμή ακόμη και στην Ελλάδα δεν συζητιέται και δεν έχει συζητηθεί ποτέ «αν θα αλλάξει το σύστημα» ή «αν πρέπει να αλλάξει». Πήγαμε κατευθείαν στη συζήτηση του «πώς θα αλλάξει». Δηλαδή, το ό,τι αλλάζει θεωρείται δεδομένο. Αυτό ψυχολογικά επιδρά με ένα τρόπο που λέει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε, βρισκόμαστε σε μία αναπότρεπτη αλλαγή όπως είναι η παγκοσμιοποίηση. Επομένως, δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε τίποτε άλλο παρά να περισώσουμε μπροστά σε αυτές τις αλλαγές όσα περισσότερα γίνεται. Και στις εργασιακές σχέσεις, που σε ένα κοινωνικό κράτος έχουν εξίσου σοβαρό πρόταγμα, έχει περάσει κατά ένα τέτοιο τρόπο η αντίληψη ότι η απορύθμιση είναι κάτι το δεδομένο.

ΠτΘ: Εν κατακλείδι, τι θα λέγατε σήμερα σε όλους εκείνους που υποστηρίζουν ότι όσοι δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τις αλλαγές οι οποίες δρομολογούνται, απλά είναι εκτός εποχής;

Μ. Δ.: Δεν νομίζω ότι είναι τόσο απλοϊκά τα πράγματα. Κάθε άλλο. Θα πρέπει να προσπαθήσουμε όλοι μας να κάνουμε ανθρώπινο αυτό το σύστημα του νέου καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης, έτσι ώστε, όμως, που να υπάρχει μέσα του περισσότερη ευτυχία και λιγότερη δυστυχία για μεγάλα τμήματα του πληθυσμού.

ΠτΘ: Σας ευχαριστώ πολύ

Μ.Δ.: Και εγώ σας ευχαριστώ

Δ.Δ.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.