Βασιλης Ριτζαλεος, ιστορικος ερευνητης, Προτρεπει σε παραιτηση τους δυο «υποκινητες» δημοτικους συμβουλους

Θύελλα αντιδράσεων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της χώρας προκάλεσε η απόφαση της δημάρχου Καβάλας να αναβάλει για μεταγενέστερο χρόνο τα αποκαλυπτήρια μνημείου Ολοκαυτώματος στη μνήμη των 1.500 περίπου Εβραίων της Καβάλας, που βρήκαν τραγικό θάνατο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, που είχε προγραμματιστεί για την Κυριακή 17 Μαΐου.

Η εν λόγω απόφαση  λήφθηκε μετά από συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου Καβάλας, η οποία παραχώρησε εν λευκώ εξουσιοδότηση στη δήμαρχο Καβάλας να χειριστεί το θέμα. Έτσι  η κ. Τσανάκα αποφάσισε να αναβάλει την τελετή των αποκαλυπτηρίων, καθώς, όπως αποκάλυψε, δεχόταν ισχυρές πιέσεις από μέλη της δημοτικής της παράταξης λόγω της ύπαρξης του άστρου του Δαυίδ στο μνημείο, το οποίο της ζητούσαν να αφαιρεθεί. Για το λόγο αυτό έλαβε χώρα χθες, στο Δημοτικό Κήπο της Καβάλας αρχικά και αργότερα μπροστά στο Δημαρχιακό Μέγαρο Καβάλας, παράσταση διαμαρτυρίας με τη συμμετοχή μαθητών, φορέων, απλών πολιτών, αλλά και Εβραίων επισκεπτών από το Ισραήλ που πήγαν στην Καβάλα, αφού δεν είχαν ειδοποιηθεί εγκαίρως για την αναβολή των αποκαλυπτηρίων.

Ο «ΠτΘ» για το θέμα συνομίλησε με τον κ. Βασίλη Ριτζαλέο, διδάκτορα ιστορίας και ερευνητή  που έχει ασχοληθεί επισταμένως με την ιστορία των Εβραίων στην Ελλάδα αλλά και στην περιοχή μας ιδιαίτερα, ο οποίος εκτός από την παράθεση των γεγονότων σχετικά με το μνημείο στάθηκε ιδιαίτερα και στην ιστορική παρουσία των Εβραίων όχι μόνο στην Καβάλα αλλά σε όλη την ΑΜ-Θ, τονίζοντας πως αποτελεί πρωτίστως ζήτημα σεβασμού της ιστορικής μνήμης και θρησκευτικών ελευθεριών η απόδοση τιμών σε συμπολίτες μας.

Βασίλης Ριτζαλέος όμως, γιατί ό,τι διασφαλίζει το μέλλον είναι η ιστορική μας μνήμη…
 

«Η εβραϊκή κοινότητα της Καβάλας στις αρχές του 20ου αιώνα αντιπροσώπευε περίπου το 10% του πληθυσμού»

ΠτΘ: Κύριε Ριτζαλέο, τελικά μέγιστο ζήτημα σε εξωτερικό και εσωτερικό δημιουργήθηκε για την αναβολή -και μάλιστα  την τελευταία στιγμή-  των αποκαλυπτηρίων του μνημείου Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Καβάλας, 1600 και κάτι συγκεκριμένα ψυχών που μέσα σε μια νύκτα χάθηκαν από τη ζωή και την πόλη, και ήταν προγραμματισμένα να γίνουν την Κυριακή που μας πέρασε… Αποκαλυπτήρια μνημείων που φυσιολογικά έπρεπε να υπάρχουν σε κάθε πόλη που έζησαν εβραίοι συμπολίτες…
Β.Ρ.: Εβραϊκές κοινότητες υπήρχαν σε 27 με 28 πόλεις ολόκληρης της Ελλάδας. Στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης υπήρχαν σε όλα τα αστικά κέντρα από τις Σέρρες μέχρι την Ορεστιάδα. Η μεγαλύτερη στην περιοχή ήταν η κοινότητα της Καβάλας, η οποία στις αρχές του 20ου αιώνα είχε 2.500 μέλη και αντιπροσώπευε περίπου το 10% του πληθυσμού με πολύ σημαντική διαδρομή και μεγάλη επίδραση στην οικονομική και κοινωνική ζωή της πόλης. Την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έφτασε σταδιακά να έχει 1.500 μέλη.

Αναφορικά με τη δημιουργία μνημείων στη μνήμη του Ολοκαυτώματος των Εβραίων, αυτό ξεκινά στην Ελλάδα τη δεκαετία του 90. Για πρώτη φορά το θέμα ακούστηκε αρκετά στην περίπτωση του μνημείου της Θεσσαλονίκης το 1997 και λίγο αργότερα έγινε και το πρώτο μνημείο στην ΑΜ-Θ από τον δήμο της Δράμας. Στην Καβάλα μέσα στο χώρο του Εβραϊκού Νεκροταφείου στήθηκε από τους ίδιους τους επιζήσαντες το πρώτο μνημείο το 1952. Η πρώτη απόφαση του δημοτικού συμβουλίου Καβάλας για ανέγερση δημόσιου μνημείου λήφθηκε το 2004 επί δημαρχίας Εριφυλλίδη στη συνέχεια, ο κ. Σιμιτζής ήταν αυτός, που συμφώνησε να γίνει το μνημείο και να τοποθετηθεί σε συγκεκριμένο σημείο, και φτάνουμε στο σήμερα όπου έχουμε τις εν λόγω εξελίξεις επί δημαρχίας της κ. Τσανάκα.
 

«Δεν συζητάμε για κάτι ξένο, μιλάμε για ένα ιστορικό κομμάτι της πόλης και ένα μέρος της ίδιας της ιστορίας»

ΠτΘ: Μας είπατε για τη Δράμα και την Καβάλα, στις υπόλοιπες πόλεις της ΑΜ-Θ που είχαν εβραϊκές κοινότητες υπάρχουν μνημεία;
Β.Ρ.: Εβραϊκά μνημεία έχουμε στο Διδυμότειχο, την Κομοτηνή και στη Δράμα. Αναφέρομαι σε μνημεία, που έγιναν από τους δήμους σε συνεργασία με  το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος (ΚΙΣΕ) σε περιοχές που πλέον δεν έχουν εβραϊκό πληθυσμό και επομένως η πρωτοβουλία, κανονικά, πρέπει να είναι από τις τοπικές κοινωνίες, οι τοπικές κοινωνίες δηλαδή να αποφασίζουν αν θέλουν να τιμήσουν τη μνήμη συμπολιτών τους, που εξοντώθηκαν στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.  Είναι θέμα των τοπικών κοινωνιών και της ιστορικής μνήμης της κάθε πόλης, γιατί οι Εβραίοι ήταν αναπόσπαστο κομμάτι των πόλεων, στις οποίες ζούσαν, και η εμπειρία του Ολοκαυτώματος ήταν και είναι μέρος της ιστορίας αυτών των πόλεων. Δεν συζητάμε για κάτι ξένο, μιλάμε για ένα ιστορικό κομμάτι της πόλης και ένα μέρος της ίδιας της ιστορίας. Πρέπει να θυμόμαστε ότι ήταν Έλληνες Εβραίοι, γιατί αν είχαν πάρει τη βουλγαρική υπηκοότητα δεν θα διώκονταν. Επειδή ήταν Έλληνες διώχθηκαν, συνελήφθησαν, εκτοπίστηκαν και εξοντώθηκαν τον Μάρτιο του ’43 την ίδια μέρα σε όλες τις πόλεις της περιοχής.
 

«Το ζήτημα μας πήγε πολύ πιο μακριά από την απλή αναβολή των αποκαλυπτηρίων τρεις μέρες πριν την εκδήλωση»

ΠτΘ: Τι συμβαίνει τελικά σήμερα και τι δείχνουν τέτοια γεγονότα; Ότι έχουμε άγνοια για την πορεία στο χρόνο των κοινωνιών μας, άγνοια θρησκειολογική και ιστορική για να ξέρουμε ότι το Αστέρι του Δαυίδ είναι θρησκευτικό σύμβολο των Εβραίων;
 Β.Ρ.: Νομίζω ότι με την υπόθεση του μνημείου Ολοκαυτώματος της Καβάλας για πρώτη φορά έγινε τόσο μεγάλη συζήτηση γύρω από την εξόντωση των Εβραίων στην περιοχή. Το θέμα, πρέπει να σας πω, έχει πάρει παγκόσμιες διαστάσεις, γιατί το ζήτημα μας πήγε πολύ πιο μακριά από την απλή αναβολή των αποκαλυπτηρίων τρεις μέρες πριν την εκδήλωση. Να επισημάνω χαρακτηριστικά ότι το βράδυ της Πέμπτης που γινόταν το δημοτικό συμβούλιο Καβάλας και η δήμαρχος Καβάλας κ. Τσανάκα πήρε ουσιαστικά προσωπική απόφαση, διότι δεν υπήρξε απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, είδαμε τον αντιδήμαρχο Πολιτισμού τον κ. Λυχούνα να αποχωρεί, σιωπηρά διαμαρτυρόμενος.

Η κ. Τσανάκα λοιπόν πήρε την πρωτοβουλία, όπως είπε, τρεις μέρες πριν τα αποκαλυπτήρια να συζητήσει με το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο το θέμα του μνημείου, ουσιαστικά η δικαιολογία που ανέφερε ήταν για λόγους αισθητικής αλλά γνωρίζουμε από τις επίσημες ανακοινώσεις του Κεντρικού Συμβουλίου και της Κοινότητας Θεσσαλονίκης, πως λόγος της αναβολής υπήρξαν οι διαφωνίες δύο μελών της δημοτικής της παράταξης για την ύπαρξη του Άστρου του Δαυίδ στο μνημείο.

 Το Άστρο του Δαυίδ είναι σύμβολο της πίστης των Εβραίων, από τα μέσα του 19ου αιώνα είναι το κορυφαίο σύμβολο υπερηφάνειας των Εβραίων και συνδέεται με την εξόντωση των Εβραίων, με τη μνήμη του Ολοκαυτώματος  και σύμβολο μαρτυρίου κατά τα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, γιατί οι Εβραίοι της Καβάλας υποχρεώθηκαν να φορέσουν το Άστρο από τον Δεκέμβρη του ‘42, κυκλοφορούσαν με αυτό στην πόλη της Καβάλας για τρεις περίπου μήνες και εξαιτίας του Άστρου δεν είχαν το δικαίωμα να κυκλοφορούν σε κεντρικούς δρόμους της πόλης, να μπαίνουν σε καταστήματα, εστιατόρια, ξενοδοχεία, στην προσπάθεια των βουλγαρικών αρχών κατοχής ύστερα από εντολή των Ναζί να απομονώσουν τους Εβραίους πριν τον εκτοπισμό τους.

Με αυτό το Άστρο επίσης οι Βούλγαροι κατακτητές είχαν μαρκάρει όλα τα εβραϊκά σπίτια και καταστήματα. Αυτή η τακτική εφαρμόζονταν από τις βουλγαρικές αρχές σε όλη την έκταση της ΑΜ-Θ που υπήρχε το εβραϊκό στοιχείο. Με αυτό το άστρο οι Καβαλιώτες Εβραίοι αρχικά φυλακίστηκαν σε καπναποθήκες, μεταφέρθηκαν με φορτηγό στη Δράμα και στη συνέχεια με τρένο στη Βουλγαρία και από εκεί μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Τρεμπλίνκα στην Πολωνία όπου και εξοντώθηκαν αμέσως όλοι χωρίς καμία διάκριση. Οι μόνοι που δεν φορούσαν άστρο ήταν τα παιδιά κάτω των 10 ετών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στην πόλη της Καβάλας, όπως και στις άλλες πόλεις, ανάγκασαν οι βουλγαρικές αρχές  τους Εβραίους να αγοράσουν οι ίδιοι το άστρο. Ήδη όμως οι Εβραίοι της Καβάλας βρίσκονταν στα όρια της εξαθλίωσης, γιατί είχαν απομονωθεί κοινωνικά, δεν είχαν δουλειές οι περισσότεροι, αφού ήταν καπνεργάτες και έτσι οι 380 από τους 1.500 δεν είχαν χρήματα να το αγοράσουν και το πήραν δωρεάν. Δεν είχαν ούτε 20 λέβα –ελάχιστο ποσό εκείνη την εποχή- για να αγοράσουν το κίτρινο άστρο. Και μόνο που το φορούσαν βέβαια ήταν κάτι εγκληματικό.
 

«Ακόμη και σε πόλεις που δεν υπάρχουν Εβραίοι υπάρχει αντισημιτισμός»

ΠτΘ: Περιμένατε σήμερα ότι θα συνέβαινε κάτι τέτοιο και θα ενοχλούσε ένα θρησκευτικό σύμβολο εκπροσώπους της πολιτικής; Πού αποδίδετε εσείς αυτή την υπόθεση; Στον αντισημιτισμό μας, τον ρατσισμό, την έλλειψη παιδείας ώστε να προκύπτει  φυσικά ο σεβασμός στην ιστορική μνήμη, τον φόβο απέναντι στις άλλες θρησκείες;
Β.Ρ.: Η αλήθεια είναι ότι δεν περίμενα μια τέτοια εξέλιξη. Θέμα δεν είναι μόνο  η άκομψη αναβολή των αποκαλυπτηρίων του μνημείου, τρεις μόλις μέρες πριν την εκδήλωση και ενώ ήδη υπήρχαν άνθρωποι καθοδόν για να παρευρεθούν στα αποκαλυπτήρια. Υπήρξε πλήρης σύγχυση για το τι ακριβώς συνέβαινε τις πρώτες ώρες. Μου φαίνεται αδιανόητο για ανθρώπους που έχουν στα χέρια τους την τύχη μιας πόλης να αποφασίζουν ότι θα πρέπει να συζητήσουν με το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο την ύπαρξη του Άστρου του Δαυίδ στο μνημείο, επειδή δύο σύμβουλοι θεώρησαν ότι το σύμβολο δεν ταιριάζει στην πόλη της Καβάλας και είναι δυνατό να προκαλέσει αντιδράσεις.  Γνωρίζουμε ασφαλώς ότι ακόμη και σε πόλεις που δεν υπάρχουν Εβραίοι υπάρχει αντισημιτισμός και δεν πρέπει να κρυβόμαστε.
 

« Για λόγους ευθιξίας, οι δυο δημοτικοί σύμβουλοι της κ.Τσανάκα  που υποκίνησαν σ’ αυτήν την απόφαση θα έπρεπε ήδη να είχαν παραιτηθεί»

ΠτΘ: Η κοινωνία της Καβάλας πώς στάθηκε απέναντι σε αυτή την απόφαση;
Β.Ρ.: Πιστεύω ότι αυτό που ειπώθηκε από τους συγκεκριμένους συμβούλους της δημοτικής παράταξης της κ. Τσανάκα, τους καθιστά  υπόλογους και για την παγκόσμια κατακραυγή που έχει δημιουργηθεί. Πρέπει οπωσδήποτε να λάβουν θέση, γιατί δεν αρκεί η συγγνώμη της κ. Τσανάκα. Κατ’ εμέ, για λόγους ευθιξίας, θα έπρεπε ήδη να είχαν παραιτηθεί από το δημοτικό συμβούλιο της Καβάλας. Μου φαίνεται αδιανόητο άνθρωποι σε οποιαδήποτε πολιτισμένη χώρα να ισχυρίζονται ότι ένα θρησκευτικό σύμβολο μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στην πόλη.

Η κ. Τσανάκα με κυριακάτικη ανακοίνωσή της, ανέλαβε τις ευθύνες της, το θέμα είναι όμως τι θα γίνει και με αυτούς που υποκίνησαν την υπόθεση. Πρέπει να δοθεί ένα «σήμα στην κοινωνία της Καβάλας ότι θέλουμε να απομονώσουμε αυτές τις ακραίες κραυγές γιατί απλώς δεν μας εκφράζουν. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι αυτό αρμόζει σε μια κοινωνία, όπως η καβαλιώτικη που έχει μακρά ιστορία εργατικών και κοινωνικών αγώνων, με τα κινήματα του μεσοπολέμου για τον καπνό, όπου χριστιανοί και εβραίοι συνυπήρχαν σε πολύ δυνατές διαδηλώσεις εναντίον των καπνεμπορικών επιχειρήσεων, είτε αυτές ήταν χριστιανικές είτε εβραϊκές χωρίς διάκριση. Οι ταξικοί αγώνες στην Καβάλα ήταν πολύ δυνατοί και αυτά δεν μπορούμε να τα ξεχνάμε και να τα διαγράφουμε. Επομένως για την ιστορία της πόλης νομίζω πως η απόφαση αυτή ήταν ανεπίτρεπτη.

Η δική μου αίσθηση σχετικά με την εξέλιξη του θέματος – γιατί η κ. Τσανάκα θεωρεί σχεδόν βέβαιο ότι το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο θα αποδεχθεί την πρόταση να γίνουν τα αποκαλυπτήρια στις 7 Ιουνίου- δεν είμαι καθόλου βέβαιος επί τούτου, γιατί η προσβολή που έγινε προς το ΚΙΣΕ, ως το κεντρικό όργανο των Εβραίων της Ελλάδας –που αυτή τη στιγμή δεν αριθμεί πάνω από 5.000 μέλη, είναι μια πάρα πολύ μικρή κοινότητα σήμερα σε σχέση με τους 100.00 που ήταν πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- νομίζω πως θα έχει επιπτώσεις στην τελική απόφαση. Ελπίζω βέβαια ότι η απόφασή του θα είναι προς την κατεύθυνση της αποκλιμάκωσης, γιατί έχει γίνει πολύ μεγάλη ζημιά στο όνομα και την ιστορία της Καβάλας. Αγγλόφωνες εφημερίδες στο Πακιστάν, τσέχικες νορβηγικές, αμερικάνικες και λατινοαμερικάνικες εφημερίδες ασχολούνται σήμερα με αυτό το θέμα και δεν είναι καθόλου καλό όχι μόνο για την Καβάλα αλλά για όλους μας.

«Με ενοχλεί, προσωπικά, ιδιαίτερα η σιωπή των φορέων της Καβάλας»

ΠτΘ: Η εστίαση των αντιδράσεων στο θρησκευτικό σύμβολο των Εβραίων πιστεύετε ότι οφείλεται και σε  θρησκευτικούς  φορείς;
Β.Ρ.: Αν μιλάμε για τους εκκλησιαστικούς θεσμούς, τόσο το Οικουμενικό Πατριαρχείο όσο και η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος έχουν πάρει κατά καιρούς θέση σε τέτοιου είδους ζητήματα και είναι ξεκάθαρα εναντίον του αντισημιτισμού. Μέσα σε αυτά τα λίγα 24ωρα που ανέκυψε το ζήτημα είδαμε ότι εκπρόσωποι κομμάτων, δημοτικών παρατάξεων και απλοί πολίτες της Καβάλας εκδήλωσαν τη συμπαράστασή τους και ένωσαν τις φωνές διαμαρτυρίας τους κατά της σχετικής απόφασης της δημάρχου Καβάλας και αυτό εκδηλώθηκε και μέσω των κοινωνικών δικτύων αλλά και στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας που έλαβε χώρα την Κυριακή στην Καβάλα.

Εκεί είδαμε μαθητές από γυμνάσια και λύκεια της Καβάλας να  φορούν το κίτρινο άστρο και να το μοιράζουν στους παρευρισκόμενους  για να διαμαρτυρηθούν, είδαμε εκπροσώπους φορέων, πολίτες της Καβάλας και εκπροσώπους της καπνοβιομηχανίας Μισσιριάν που έχει απομείνει στην Καβάλα, όπως και ηλικιωμένους ανθρώπους που έζησαν με τους Εβραίους.

Το θέμα που ανέκυψε είναι θέμα πρωτίστως ιστορικής μνήμης αλλά συγχρόνως ανθρωπίνων δικαιωμάτων και θρησκευτικών ελευθεριών, που δεν πρέπει να αφήνει αδιάφορη την τοπική εκκλησία. Με ενοχλεί, προσωπικά, ιδιαίτερα η σιωπή των φορέων της Καβάλας αλλά δεν μπορεί κανείς να επιβάλει στον άλλο , αν θέλει να πάρει θέση ή όχι. Αν θέλουν όμως κάποια στιγμή να πάρουν θέση αυτή η στιγμή είναι τώρα.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.