Κατανοηση και αποσταση το κλειδι για την αντιμετωπιση του αγχους των εξετασεων

Συνεχίζονται σήμερα Τετάρτη 7 Ιουνίου οι Πανελλαδικές Εξετάσεις, οι οποίες ξεκίνησαν χθες Τρίτη. Χιλιάδες μαθητές σε όλη τη χώρα κάθονται στα θρανία και κάνουν την καλύτερή τους προσπάθεια, ελπίζοντας πως θα τους ανοίξει τις πόρτες της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.
 
Μαζί με τις εξετάσεις όμως, έρχεται και το άγχος, το οποίο επηρεάζει τα παιδιά και τους γονείς που καλούνται να το αντιμετωπίσουν. Για αυτό μίλησε στο «Ράδιο Παρατηρητής 94 fm» και στη Νατάσσα Βαφειάδου η κ. Φοίβη Χρίστου, κλινική ψυχολόγος, που έδωσε συμβουλές και ιδέες για την αντιμετώπιση του άγχους τόσο από τα παιδιά, όσο και από τους γονείς.
 
ΠτΘ: κ. Χρήστου πόσο σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει το άγχος,  για τους υποψηφίους μαθητές, για την επιτυχία ή και για την αποτυχία των μαθητών που δοκιμάζονται στις πανελλαδικές.
Φ.Χ.: Το άγχος, αν μπορούμε λίγο να το προσδιορίσουμε, θα έλεγα ότι είναι πάρα πολύ φυσιολογικό. Αν σκεφτούμε το πόσο μεγάλο χώρο έχουν καταλάβει οι εξετάσεις στη ζωή μας, από πάρα πολύ νωρίς, άρα είναι αναμενόμενο να αγχωνόμαστε σε μια τέτοια σημαντική εξέταση.
 
Σκεφτείτε μόνο πως όταν είμαστε ενήλικες και σε κάποια περίοδο της ζωής μας έχουμε άγχος,  στα όνειρά μας είναι πάρα πολύ συχνό να βλέπουμε ότι εξεταζόμαστε και πηγαίνουμε πάρα πολύ καλά, ή ότι δεν ξέρουμε κάποιο θέμα ή ότι μας εξετάζουν σε κάτι και δεν είμαστε καλά προετοιμασμένοι. Αυτό αποδεικνύει ότι οι εξετάσεις και το εκπαιδευτικό σύστημα με πνεύμα το οποίο είναι δομημένο, έχουν εσωτερικευτεί πάρα πολύ καλά στη ζωή μας και αποτελούν ένα πάρα πολύ μεγάλο κομμάτι. Άρα εγώ θα έλεγα επιγραμματικά ότι το να είσαι αγχωμένος σε μια τέτοια εξέταση θεωρείται κάτι πολύ φυσιολογικό. Πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά;
 
Παράλληλα όμως με το στρες που προκαλούν οι πανελλήνιες, αυτές καθ' αυτές, έρχεται και το στρες για το τι σημαίνει για τον καθένα πανελλήνιες, και το τι προσδοκίες έχει απ' όλο αυτό.  Αυτό, ανεξάρτητα από το αν έχουν προετοιμαστεί ή όχι, ανεξάρτητα αν έχουν διαβάσει ή όχι, αποτελεί μια τεράστια συνθήκη στρες, η οποία σχετίζεται όχι τόσο με το γεγονός, αλλά με το τι περιμένουν για τον εαυτό τους απ' όλο αυτό που περνούν και το τι εισιτήριο είναι οι πανελλήνιες.
 
Αν οι πανελλήνιες είναι ένας τρόπος για μένα να ξεφύγω από την «καταπίεση» των γονιών μου και να ζήσω σε μια άλλη πόλη, θα έχω πάρα πολύ μεγάλο στρες και θα τρέμουν τα πόδια μου κάθε φορά που θα γράφω μια λέξη στην κόλα μου, γιατί για μένα είναι η μόνη διέξοδος προκειμένου να φύγω από την καταπίεση του σπιτικού μου ή προκειμένου να κάνω τους γονείς μου να νοιώσουν καλά με μένα ή αν νοιώθω ότι οι πανελλήνιες είναι ο μόνος τρόπος για να καταξιωθώ επαγγελματικά. Σ' αυτή τη στάση που μπορεί να έχει ένας έφηβος απέναντι στις πανελλήνιες, οι οποίες διαμορφώνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το σπίτι τους, ο μόνος δρόμος για να ανταπεξέλθει είναι το άγχος. 

«Το άγχος των γονιών μας μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερο και να έχει πολύ μεγαλύτερο βάρος μέσα μας, από το δικό μας άγχος» 

ΠτΘ: Ποια είναι η «συμβολή», αρνητική και θετική, από πλευράς των γονιών σε ό,τι αφορά την ψυχολογία των παιδιών;
Φ.Χ.: Το άγχος των γονιών μας μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερο και να έχει πολύ μεγαλύτερο βάρος μέσα μας, από το δικό μας άγχος. Μπορεί το άγχος το δικό μας να το διαχειριζόμαστε ή να λέμε δεν πειράζει, αλλά το να βλέπω τον μπαμπά μου ή τη μαμά μου αγχωμένους, αυτό μπορεί να με καταβάλει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, να επηρεάσει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό και να με στενοχωρήσει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Άρα, αν εγώ νοιώθω από τη δική μου ζωή ότι η δική μου αξία, οι δικές μου επιθυμίες, οι δικές μου αποφάσεις, οι δικές μου επιλογές, επηρεάζουν αμεσότατα και αιτιολογικά την ψυχολογία των γονιών μου, τη διάθεση των γονιών μου, αυτό είναι ένα πάρα πολύ τεράστιο βάρος για έναν έφηβο.
 

Υπογραμμίζω τη λέξη έφηβος γιατί σε αυτή την ηλικιακή περίοδο, αυτό που είναι πάρα πολύ σημαντικό, κι αυτό που «παίζεται», είναι η αυτονομία του εφήβου. Δηλαδή, ακριβώς οι πανελλήνιες και η προετοιμασία γι' αυτές, συμπίπτουν με την ψυχολογική ανάγκη  του εφήβου να αυτονομηθεί και να γίνει ανεξάρτητος άνθρωπος. Αν λοιπόν έχουμε μια οικογένεια, η οποία έχει ως πεποίθηση ότι η επιτυχία του παιδιού της έχει άμεσο αντίκτυπο στη δική της ζωή, αυτό είναι ένα τεράστιο πλήγμα στην αυτονομία του παιδιού, στην αυτονομία του εφήβου, η οποία είναι πάρα πολύ βασική και δομείται ουσιαστικά σ' αυτή την ηλικία.
 
Άρα το βάρος που μπορεί να έχει ένας έφηβος είναι διπλό γιατί από τη μια είναι το δικό μου άγχος και από την άλλη είναι το “κοίταξε τι προκαλώ εγώ στους γονείς μου”, το άγχος και η απογοήτευση μπορεί να βλάψει κι εμένα, και να με κάνει έναν άνθρωπο που δεν θα στηρίζομαι στα πόδια μου, δεν θα είμαι αυτόνομος, κι αυτό που θα κάνω θα επηρεάζει αμεσότατα τη ζωή των ανθρώπων που αγαπώ πάρα πολύ, που είναι οι γονείς μου. 

«Στο εκπαιδευτικό σύστημα, η αξία μας και η αποτελεσματικότητά μας, ως μαθητές, είναι άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένη με το πώς γράφουμε στις εξετάσεις» 

ΠτΘ: Θεωρείτε ότι ένας παράγοντας που προκαλεί στρες, έχει να κάνει και με το σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων;
Φ.Χ.: Εννοείται, ειδικά αν σκεφτείτε ότι και από τα χρόνια του δημοτικού ο καλύτερος μαθητής είναι αυτός που έχει τους καλύτερους βαθμούς και άρα το καλύτερο παιδί, και άρα ο πιο αγαπημένος μαθητής του δασκάλου.  Γενικά στο εκπαιδευτικό σύστημα, από την αρχή που μπαίνουμε σε αυτό, η αξία μας και η αποτελεσματικότητά μας, ως μαθητές, είναι άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένη με το πώς γράφουμε στις εξετάσεις. Είτε εξετάσεις λέγεται ένα διαγώνισμα του δασκάλου, είτε εξετάσεις λέγονται οι πανελλήνιες.
 
Το εκπαιδευτικό σύστημα στην ουσία είναι αυτό που ενδυναμώνει και επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό το να συναρτώ άμεσα την αξία μου ως άνθρωπος με το πόσο καλά τα πηγαίνω στη σχολή και το πόσο καλά γράφω στις εξετάσεις. Όχι μόνο απλά ως μαθητής, ή φοιτητής στο πανεπιστήμιο, αλλά την αξία ως άνθρωπος συνολικά.
 
Εφόσον υπάρχει αυτή η στάση, είτε από το σχολείο είτε από το σπίτι, το άγχος είναι και  ο μόνος τρόπος που ο ψυχικός οργανισμός μου προσπαθεί να  ανταπεξέλθει στις τόσο υψηλές προσδοκίες. Επομένως, είναι αναμενόμενο.  

«Αν εμείς ακυρώσουμε το συναίσθημα του, το παιδί νοιώθει ότι εκείνη την ώρα δεν συντονιζόμαστε, δεν αναγνωρίζουμε κάτι το οποίο νοιώθει» 

ΠτΘ: Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης του άγχους αυτού, τόσο από πλευράς των υποψηφίων, όσο και από πλευράς όλων των υπολοίπων παραγόντων, κυρίως στο οικογενειακό περιβάλλον.
Φ.Χ.: Όταν έχουμε απέναντί μας έναν έφηβο που αυτό το διάστημα αγχώνεται, θα ήταν πάρα πολύ σημαντικό να του το αναγνωρίσουμε αυτό. Να μην του λέμε «έλα μωρέ γιατί αγχώνεσαι, υπάρχουν δεύτερες ευκαιρίες». Όντως υπάρχουν δεύτερες ευκαιρίες, αλλά εκείνη τη στιγμή ο έφηβος νοιώθει το άγχος μέσα του σε πολύ έντονο βαθμό. Αν εμείς πάμε και του το ακυρώσουμε το συναίσθημα, το παιδί νοιώθει ότι εκείνη την ώρα δεν συντονιζόμαστε, δεν αναγνωρίζουμε κάτι το οποίο νοιώθει.
 
Τα συναισθήματα μέσα μας καταλαγιάζουν όχι όταν τα διώχνουμε, αλλά όταν οι άλλοι που είναι γύρω μας και εμείς οι ίδιοι έχουμε τη δυνατότητα να τα αναγνωρίσουμε. Αυτό που πρέπει να κάνουμε, χωρίς να γίνεται υπερβολικά, για να μπορέσει να καταλαγιάσει μέσα του το συναίσθημα είναι να αναγνωρίσουμε την ύπαρξή τους και ότι είναι κάτι πάρα πολύ φυσιολογικό. Να δώσουμε δηλαδή στον έφηβο μια αντιστοίχιση και να πούμε λεκτικά αυτό που ζορίζεται να πει ο ίδιος, ότι αγχώνεται και ζορίζεται για τους λόγους που είπαμε.
 
Αυτό θα ήταν ένα πολύ μεγάλο δώρο γι΄ αυτόν, να νοιώθει ότι κάποιος τον καταλαβαίνει, ακόμα και μέσα στην υπερβολή του, γιατί μην ξεχνάμε ότι η εφηβεία είναι μια περίοδος υπερβολής. Όλα είναι τεράστια, όλα είναι μεγεθυμένα. Ο έφηβος πιστεύει ότι αυτό το οποίο περνάει είναι μοναδικό, ανεπανάληπτο και δεν το έχει ξαναπεράσει ποτέ κανένας. Στην εφηβεία τα παιδιά νοιώθουν ότι είναι μοναδικά, ότι αυτό το οποίο περνάνε είναι μοναδικό και αξεπέραστο κι αυτό χρειάζεται να του το αναγνωρίσουμε, γιατί είναι ψυχολογική ανάγκη του εφήβου.
 
Επίσης, οι γονείς είναι σημαντικό να κρατούν μια απόσταση σ' αυτό. Αυτό είναι αρκετά δύσκολο στην πράξη, γιατί από τη μια αναγνωρίζουν την ανάγκη του εφήβου, το τι θέλει να πει και από την άλλη κρατούν σε μια απόσταση τον εαυτό τους.
 
Οι γονείς θα πρέπει να προσπαθούν δηλαδή να διαχωρίσουν μέσα τους ότι το άγχος αυτή τη στιγμή είναι του παιδιού κι όχι δικό τους, μειώνοντας τον κίνδυνο να νοιώσει το παιδί ότι το επιβαρύνουν μέσα από το δικό τους άγχος και άρα εξασφαλίζεται  σε μεγαλύτερο βαθμό η αυτονομία του. Γιατί για τον έφηβο και για τον κάθε άνθρωπο, αυτό είναι το μεγαλύτερο ζήτημα. Να μπορούν τα δικά του ζητήματα να μην προκαλούν αναστάτωση σε κάποιον άλλον. Αν προκαλούν αναστάτωση και ειδικά στους γονείς του, αυτό  δεν το νοιώθει σαν συμπαράσταση, αλλά σαν βαρίδιο στις πλάτες του. 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.