Roe vs. Wade: 1973, Ανωτατο Δικαστηριο των ΗΠΑ

Σίγουρα σας τράβηξα αμέσως την προσοχή, με ένα από τα πιο καυτά θέματα των ημερών. Όλοι μας έχουμε δει, διαβάσει ή έστω ακούσει για αυτήν την ιστορική απόφαση του Δικαστηρίου των ΗΠΑ. Το πραγματικό ερώτημα όμως είναι διαφορετικό: πώς ακριβώς ανατράπηκε η εν λόγω ιστορική απόφαση των ΗΠΑ, τι θα συμβεί στα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών στις ΗΠΑ, και το σημαντικότερο: τι σημαίνει για τον υπόλοιπο «δυτικό κόσμο»;

Όπως φαντάζομαι έχετε καταλάβει, μετά από πολύμηνη αποχή, θα μιλήσουμε για το καυτό ζήτημα των εκτρώσεων, και όχι μόνο για τις ΗΠΑ. Το συγκεκριμένο ζήτημα δεν φανταζόμουν ποτέ πως θα ένιωθα την ανάγκη να το αναλύσω σε αυτό το επίπεδο, δυστυχώς όμως οι συγκυρίες δεν μου άφησαν και πολλά περιθώρια επιλογής…

 Roe v. Wade, η απόφαση-ορόσημο του Ανωτάτου Δικαστηρίου του 1973 που εγγυήθηκε το δικαίωμα των Αμερικανών στην άμβλωση σε εθνικό επίπεδο, έχει ανατραπεί από τον Ιούνιο του 2022.

Το Ανώτατο Δικαστήριο ψήφισε 5-4 υπέρ της ανατροπής της απόφασης, με τους συντηρητικούς δικαστές να ψηφίζουν υπέρ και τους φιλελεύθερους να καταψηφίζουν, με εξαίρεση τον επικεφαλής δικαστή Τζον Ρόμπερτς.

Αυτή η άκρως αμφιλεγόμενη απόφαση έχει πυροδοτήσει συζητήσεις και συζητήσεις παγκοσμίως. Τι πρέπει όμως να γνωρίζουμε για την συγκεκριμένη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, την ιστορία της και τι μπορεί να σημαίνει για τα δικαιώματα αναπαραγωγής παγκοσμίως:

Ακολουθεί μια σύντομη περίληψη του Roe vs. Wade  από το BBC:

Το 1969, μια 25χρονη ανύπαντρη γυναίκα, η Norma McCorvey που χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο «Jane Roe», αμφισβήτησε τους ποινικούς νόμους περί αμβλώσεων στο Τέξας. Το κράτος απαγόρευσε τις αμβλώσεις και τις χαρακτήρισε αντισυνταγματικές, εκτός από τις περιπτώσεις που η ζωή της μητέρας βρισκόταν σε κίνδυνο.

Πριν από το 1973, τα κρατίδια (states) μπορούσαν να αποφασίσουν εάν η άμβλωση ήταν νόμιμη. Σε 30 πολιτείες, η διαδικασία ήταν εντελώς απαγορευμένη και σε 16 πολιτείες ήταν παράνομη, αλλά έγιναν ορισμένες εξαιρέσεις, όπως στην περίπτωση του βιασμού, της αιμομιξίας ή για την προστασία της υγείας της μητέρας.

Υπερασπιστής του νόμου κατά των αμβλώσεων ήταν ο Henry Wade – ο εισαγγελέας της κομητείας του Ντάλας – εξ ου και ο Roe v Wade.

Η McCorvey ήταν έγκυος στο τρίτο της παιδί όταν κατέθεσε την υπόθεση και ισχυρίστηκε ότι είχε βιαστεί και ήθελε να κάνει έκτρωση. Όμως η υπόθεση απορρίφθηκε και αναγκάστηκε να γεννήσει.

Άσκησε έφεση στην υπόθεση και το 1973 η έφεσή της έφτασε στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, όπου η εκδικάστηκε μαζί με αυτή μιας 20χρονης γυναίκας από την Τζόρτζια, της Σάντρα Μπένσινγκ.

Υποστήριξαν ότι οι νόμοι για τις αμβλώσεις στο Τέξας και τη Τζόρτζια ήταν αντίθετοι με το Σύνταγμα των ΗΠΑ επειδή παραβίαζαν το δικαίωμα της γυναίκας στην ιδιωτική ζωή.

Οι δικαστές συμφώνησαν μαζί τους. Με ψήφους επτά κατά δύο, οι δικαστές αποφάνθηκαν ότι το δικαίωμα μιας γυναίκας να διακόψει την εγκυμοσύνη της προστατεύεται από το σύνταγμα των ΗΠΑ.

Τι συνέβη φέτος και τι σημαίνει;

Στις 24 Ιουνίου 2022, το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε το Roe vs. Wade, πράγμα που σημαίνει ότι το δικαίωμα στην άμβλωση δεν προστατεύεται πλέον από το σύνταγμα των ΗΠΑ και είναι διαθέσιμο σε εθνικό επίπεδο.

Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να θεσπίζει τους δικούς του αναπαραγωγικούς νόμους σχετικά με τις αμβλώσεις. Αυτήν τη στιγμή, η διαδικασία έχει απαγορευτεί ή περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό σε 16 πολιτείες και η πρόσβαση απειλείται σε 11 πολιτείες, οι οποίες εξετάζουν το ενδεχόμενο μερικής ή πλήρους απαγόρευσης.

Επί του παρόντος, οι γυναίκες εξακολουθούν να μπορούν να ταξιδεύουν σε μέρη όπου η άμβλωση είναι νόμιμη για να κάνουν τη διαδικασία. Ο Brett Kavanaugh, ένας συντηρητικός δικαστής που ψήφισε για την ανατροπή του Roe, έγραψε σε μια γνώμη που κυκλοφόρησε με την απόφαση ότι οι πολιτείες δεν επιτρέπεται να απαγορεύουν τις γυναίκες που ταξιδεύουν για να κάνουν έκτρωση «με βάση το συνταγματικό δικαίωμα για διακρατικά ταξίδια».

Ωστόσο, πολλές πολιτείες, όπως η Νότια Ντακότα, έχουν πιέσει νομοθεσία που θα απαγόρευε στις γυναίκες να ταξιδεύουν για τη διαδικασία, επομένως το μέλλον παραμένει απροσδιόριστο.

Τι σημαίνει αυτό για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα παγκοσμίως;

Δεδομένου ότι η πολιτική στις ΗΠΑ συχνά δημιουργεί προηγούμενο για άλλες δημοκρατίες παγκοσμίως, η ανατροπή του Roe εναντίον Wade θα μπορούσε να μετατοπίσει τις παγκόσμιες σκέψεις για τα γυναικεία αναπαραγωγικά δικαιώματα και να αποτρέψει τις κυβερνήσεις σε διάφορες χώρες από την αύξηση της προστασίας των γυναικών.

Ο Licha Nyiendo, επικεφαλής νομικός υπεύθυνος της ομάδας Human Rights First, έγραψε ότι η ανατροπή του Roe θα ήταν ένα «βήμα σε μια πολύ επικίνδυνη κατεύθυνση για όλους στις Ηνωμένες Πολιτείες και ένα τρομακτικό μήνυμα προς τους αυταρχιστές σε όλο τον κόσμο ότι μπορούν να αφαιρέσουν τα μακροχρόνια δικαιώματα από τους ανθρώπους της χώρας τους».

Όλοι μας γνωρίζουμε, ή τουλάχιστον μπορούμε να φανταστούμε, την επιρροή των ΗΠΑ στον υπόλοιπο πλανήτη. Δεν θα κάνω όμως –σε αυτό το κείμενο τουλάχιστον- πολιτική ανάλυση της εν λόγω απόφασης, παρά μόνο θα παραθέσω και θα συγκρίνω νομοθεσίες διαφόρων χωρών.

Πολωνία

Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτεστε αυτήν την χώρα; Αυταρχισμός; Συντηρητικές Δυνάμεις; Μισογυνισμός; Ομοφοβία; Όλα μαζί, θα υποστηρίξω εγώ. Και γιατί η Πολωνία; Γιατί η Πολωνία είναι η μοναδική χώρα της ΕΕ που εξακολουθεί να έχει νομοθεσία που καθιστά παράνομες τις εκτρώσεις αλλά και την ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. Εδώ όμως θα ασχοληθούμε με το πρώτο.

Ένα νομοσχέδιο για τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων απορρίφθηκε από δεξιούς βουλευτές, καθιστώντας την Πολωνία μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες με πολύ αυστηρούς νόμους για τις αμβλώσεις.

Το 2020, το Συνταγματικό Δικαστήριο περιόρισε περαιτέρω το δικαίωμα στην άμβλωση, κηρύσσοντας αντισυνταγματικό τον τερματισμό της εγκυμοσύνης που προκύπτει από εμβρυϊκές ανωμαλίες. Η απόφαση του Δικαστηρίου, στο οποίο κυριαρχούσαν δικαστές που συνδέονται με το κυβερνών κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη, είχε ως αποτέλεσμα αρκετές εβδομάδες αναταραχών, μαζικών διαδηλώσεων και απεργιών.

Έκτοτε, η άμβλωση στην Πολωνία είναι νόμιμη μόνο σε περιπτώσεις κινδύνου για τη ζωή και την υγεία της μητέρας και σε περιπτώσεις εγκυμοσύνης που προκύπτει από βιασμό. Ομάδες κατά της επιλογής, που απαιτούν την απαγόρευση των αμβλώσεων γενικά, έχουν ανακοινώσει ότι σχεδιάζουν να κάνουν τις αμβλώσεις παράνομες στην Πολωνία εντελώς.

Το σχέδιο της αστικής νομοθετικής πρωτοβουλίας «Νόμιμη άμβλωση χωρίς συμβιβασμούς», που απορρίφθηκε, προϋπέθετε τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων στην Πολωνία έως τη 12η εβδομάδα της εγκυμοσύνης και μετά από αυτό μόνο σε περίπτωση απειλής για τη ζωή και την υγεία της μητέρας. Η διακοπή της εγκυμοσύνης έπρεπε να είναι διαθέσιμη σε όλα τα άτομα άνω των 13 ετών. Επιπλέον, το προσχέδιο προέβλεπε την εισαγωγή καθολικής εκπαίδευσης για τις αμβλώσεις.

«Έφτασα σε εσάς με ένα νομοσχέδιο που αλλάζει τη νομοθεσία ώστε να πληροί τα ευρωπαϊκά και παγκόσμια πρότυπα για την προστασία της ζωής και της υγείας των γυναικών», δήλωσε η επικεφαλής της οργάνωσης υπέρ των αμβλώσεων Women’s Strike, Marta Lempart, στο πολωνικό κοινοβούλιο. .

«Αυτό το νομοσχέδιο έρχεται σε αντίθεση με το δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία της συνείδησης και της έκφρασης και τα γονικά δικαιώματα», δήλωσε η βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος Άννα Μιλτσανόβσκα, ανακοινώνοντας ότι ο Νόμος και η Δικαιοσύνη θα απορρίψουν το νομοσχέδιο στο σύνολό του.

Από τα 460 μέλη του πολωνικού κοινοβουλίου, 265 ψήφισαν κατά του σχεδίου, 175 ψήφισαν υπέρ και τέσσερις απείχαν.

Περίπου το 61,8% των Πολωνών υποστηρίζει την απελευθέρωση του δικαιώματος στην άμβλωση, ενώ το 26,7% των ερωτηθέντων διαφωνεί, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες.

Μάλτα

Η Μάλτα είναι η μόνη άλλη χώρα της ΕΕ με πιο περιοριστικούς νόμους όπου η άμβλωση απαγορεύεται σε όλες τις περιπτώσεις, ακόμη και σε περιπτώσεις βιασμού και εάν η ζωή της μητέρας βρίσκεται σε κίνδυνο. Παρόλα αυτά, υπολογίζεται ότι περίπου 300 έως 400 γυναίκες ταξιδεύουν στο εξωτερικό για να κάνουν αμβλώσεις κάθε χρόνο, κυρίως προς το ΗΒ, όπου η νομοθεσία είναι πλήρως υπέρ της επιλογής των γυναικών. Αυτή η εκτίμηση σημαίνει ότι οι γυναίκες της Μάλτας προβαίνουν σε αμβλώσεις περίπου τόσο συχνά όσο ο μέσος όρος της ΕΕ .

Στις 12 Μαΐου 2021, η ανεξάρτητη βουλευτής της Μάλτας Marlene Farrugia έκανε την πρώτη νομοθετική πρόταση της χώρας για την αποποινικοποίηση των αμβλώσεων, υποστηρίζοντας «Όλοι γνωρίζουμε ότι η διασφάλιση των δικαιωμάτων των γυναικών δεν προέρχεται από την απειλή της φυλάκισής τους». Η πρόταση της Farrugia θα διαγράψει τρία άρθρα στον ποινικό κώδικα της Μάλτας και θα τα αντικαταστήσει από έναν νόμο που τιμωρεί την αναγκαστική άμβλωση με δέκα χρόνια φυλάκιση.

Ελλάδα

Πάμε όμως να δούμε και τι συμβαίνει στη χώρα μας, στην οποία η έκτρωση μπορεί να είναι νόμιμη, αλλά με τις εξελίξεις και τις προκλήσεις των τελευταίων χρόνων, τόσο από την ηγεσία της συντηρητικής Δεξιάς, όσο και από την ελληνική εκκλησία –που δεν χάνει ευκαιρία να αναμειχθεί στην πολιτική και τους νόμους- δεν θα πρέπει να θεωρούμε τίποτα απίθανο.

Η νομιμοποίηση των αμβλώσεων στην Ελλάδα έγινε το 1986 από το κόμμα του ΠΑΣΟΚ και επί Αντρέα Παπανδρέου, και φυσικά και πολεμήθηκαν λυσσαλέα από το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας.

Στην χώρα μας –ευτυχώς- δεν τίθεται πλέον το ζήτημα της νομιμότητας, όπως στα παραπάνω παραδείγματα. Θα πείτε τώρα «ε τότε γιατί το συζητάμε;». Το συζητάμε διότι μπορεί η άμβλωση να είναι νόμιμη και σχετικά εύκολα προσβάσιμη, αλλά η κοινωνική κατακραυγή είναι ακόμα τόσο έντονη και ενισχύεται ακόμη περισσότερο και από την άκρως συντηρητική ρητορική τόσο των πολιτικών όσο και των ΜΜΕ.

Οι αμβλώσεις στην Ελλάδα έχουν νομιμοποιηθεί πλήρως από το 1986, όταν ψηφίστηκε ο νόμος 1609/1986 σε ισχύ από τις 3 Ιουλίου 1986.

 Η μερική νομιμοποίηση των αμβλώσεων στην Ελλάδα ψηφίστηκε με τον νόμο 821 το 1978 που προέβλεπε τη νόμιμη διακοπή της εγκυμοσύνης, χωρίς χρονικό περιορισμό, σε περίπτωση απειλής για την υγεία ή τη ζωή της γυναίκας. Ο νόμος αυτός επέτρεπε και διακοπή έως τη 12η εβδομάδα κύησης λόγω ψυχιατρικών ενδείξεων και έως την 20η εβδομάδα λόγω εμβρυϊκής παθολογίας.

Μετά την ψήφιση του νόμου του 1986, οι αμβλώσεις μπορούν να πραγματοποιούνται κατ’ απαίτηση σε νοσοκομεία για γυναίκες των οποίων η εγκυμοσύνη δεν έχει υπερβεί τις 12 εβδομάδες. Σε περίπτωση βιασμού ή αιμομιξίας, μια άμβλωση μπορεί να συμβεί έως και την 19η εβδομάδα και μέχρι τις 24 εβδομάδες στην περίπτωση εμβρυϊκών ανωμαλιών, ενώ σε περίπτωση αναπόφευκτου κινδύνου για τη ζωή της εγκύου ή κινδύνου σοβαρής και συνεχούς βλάβης στη σωματική ή ψυχική της υγεία, η διακοπή της εγκυμοσύνης είναι νόμιμη οποιαδήποτε στιγμή πριν από τη γέννηση.

Τα κορίτσια κάτω των 18 ετών πρέπει να λάβουν γραπτή άδεια από έναν γονέα ή κηδεμόνα πριν τους επιτραπεί η άμβλωση.

Ο νόμος 1609 ορίζει επίσης ότι η άμβλωση πρέπει να γίνεται από ιατρό με ειδικότητα στη γυναικολογία ή τη μαιευτική και με τη βοήθεια αναισθησιολόγου. Ότι η έγκυος ενημερώνεται για τις συνέπειες της διακοπής της εγκυμοσύνης, συμπεριλαμβανομένης της κατάστασης ότι το κράτος μπορεί να παρέχει κάποια προστασία για τη μητέρα και το παιδί, καθώς και άλλα θέματα οικογενειακού προγραμματισμού· ότι η υγεία της μητέρας εξετάζεται πριν από την έκτρωση. και ότι το νοσοκομείο ή η ιδιωτική κλινική όπου πραγματοποιείται η άμβλωση πληροί συγκεκριμένες προδιαγραφές.

Από το 2007 έως το 2014, οι εφηβικές εγκυμοσύνες αποτελούσαν μεταξύ 3 και 5 τοις εκατό όλων των αμβλώσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα. Το 2014, εκτιμάται ότι το 25% των εφήβων διέκοψαν την εγκυμοσύνη τους. Μια έρευνα το 2019 ανέφερε ότι ένα στα δέκα έφηβα κορίτσια ηλικίας 15 έως 19 ετών είχε κάνει τουλάχιστον μία έκτρωση.

Ως προς τα παραπάνω δεδομένα, θα σχολιάσω μόνο το εξής: τα ποσοστά αμβλώσεων στις ηλικίες έως και 19-20 ετών δείχνουν την πλήρη απουσία μιας σωστής σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και ενημέρωσης. Η λύση για να μειωθούν αυτά τα ποσοστά δεν είναι η απαγόρευση των αμβλώσεων αλλά η σωστή διαπαιδαγώγηση των νέων παιδιών.

Η ελευθερία επιλογής και η αυτονομία του σώματος των γυναικών είναι δικαιώματα που κατακτήθηκαν με πολύ κόπο και με συνεχή αγώνα κατά της συντηρητικής πολιτικής πτέρυγας. Οι πολιτικοί άλλωστε είναι αυτοί που επιτρέπουν νομοθετήματα όπως αυτά της Πολωνίας και της Μάλτας, ενώ την ίδια στιγμή είναι στην πλειοψηφία τους άντρες. Κάπου εδώ όμως θα βάλω μία άνω τελεία, καθώς για την πατριαρχία της κοινωνίας μας, την χριστιανική ηθική που κρύβεται πίσω από το «pro life» αλλά και τις νέο-συντηρητικές πολιτικές δυνάμεις του σήμερα θα μιλήσω σε επόμενα κείμενα.

Όπως έχω πει και σε προηγούμενα κείμενα: η ελευθερία μου σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου, πρακτικά: η κάθε γυναίκα έχει δικαίωμα να αποφασίζει για τον εαυτό της και οπωσδήποτε να μην θέτει σε κίνδυνο την υγεία της.

*Η Ειρήνη Στεργίου είναι φοιτήτρια του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του ΔΠΘ

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.