O,τι λεγεται δεν ξελεγεται

Ρώτησαν κάποιον που όλο περπατούσε βιαστικά και αγχωμένος, και δεν σταματούσε πουθενά, γατί τρέχεις; κι αυτός απάντησε: η μάνα μου, και παρά τις οριστικές και αδιαμφισβήτητες προβλέψεις των γιατρών, με γέννησε με δέκα μέρες καθυστέρηση… Δηλαδή γεννήθηκα με δέκα χαμένες μέρες από τη ζωή μου, κι όλο τρέχω για να τις ξανακερδίσω. Όταν διηγούμαι αυτή την ιστορία, οι φίλοι μου γελούν και σπεύδουν να μου δηλώσουν πως εγώ την επινόησα, γιατί μου ταιριάζει ο τύπος του βιαστικού και του ανυπόμονου από παλιά. Όταν ήμουν μικρός, στην αγορά οι μεγαλύτεροι με αποκαλούσαν «το τρεχαντήρι», όμως δεν είναι αλήθεια, απλά μ’ αρέσει αυτή η ιστορία κάπου την έχω διαβάσει και δεν θυμάμαι πού. Ωστόσο είναι αλήθεια ότι ο χρόνος πάντα με απασχολούσε από παιδί και θα συνεχίζει να στριφογυρίζει στο μυαλό μου, όχι τόσο με την έννοια της απώλειας, πως λέμε «χαμένος χρόνος», όσο της δύναμης (;) ή του συντελεστή που μεταβάλλει ανθρώπους καταστάσεις και πράγματα.
 
Στην αρχή όλα φαίνονταν εύκολα, όσο ο χρόνος συμμετείχε στις απλές εξισώσεις της φυσικής σαν παράγοντας της ταχύτητας και επιτάχυνσης. Ξαφνικά όλα έγιναν δύσκολα όταν εμφανιζόταν σαν τέταρτη διάσταση στον ήδη γνωστό τρισδιάστατο χώρο και μαζί του σχημάτιζε το χωροχρόνο. Αυτό δεν μπορούσα να το καταλάβω και δεν ξέρω αν το έχω καταλάβει ακόμα. Κατέβαλα κάποιες φιλότιμες προσπάθειες τις οποίες ο καθηγητής μου τις εκτίμησε, αλλά μάταια. Κάθε φορά τη τέταρτη διάσταση, τη τέταρτη συντεταγμένη δεν μπορούσα να την παραστήσω. Και τότε ο καθηγητής χαμογελώντας παρενέβη ξανά: Μη παιδεύεσαι άδικα μου είπε, μια καινούργια θεωρία είναι, πρέπει να τη δεχτείς έτσι όπως διατυπώνεται και μη λαβαίνεις υπ ‘ όψη σου ό,τι έχεις μάθει μέχρι τώρα. Η συμβουλή του πράγματι με βοήθησε να διαβάσω τουλάχιστον με σχετική ευκολία μερικά από τα επόμενα κεφάλαια που αναφέρονται στα βαρυτικά κύματα, τις μαύρες τρύπες και την επιβράδυνση του χρόνου…
 
Όλα αυτά τα χρόνια και μέσα απ’ αυτή την ανάγνωση και τον αντίστοιχο σκεπτικισμό δύο πράγματα έχω καταλάβει: το ένα είναι πως για να αντιληφθείς νέες ιδέες, νέες απόψεις είναι αναγκαίο πολλές φορές να αλλάξεις τρόπο σκέψης και να εγκαταλείψεις προηγούμενες θέσεις σου. Οι θεωρίες ισχύουν για ένα διάστημα και μετά αναμορφώνονται ή καταρρέουν έχοντας παίξει εν τω μεταξύ το θετικό ρόλο τους στη δική μας εξέλιξη. Τα δόγματα δεν έχουν καμία αξία και όλοι ξέρουμε από την Ιστορία τη σφοδρότητα με την οποία πολέμησαν, ειδικά τα θρησκευτικά δόγματα, τις αλήθειες της επιστήμης. Θεωρώ ότι πρέπει να είμαστε ανοιχτοί στις νέες ιδέες και απόψεις και πρόθυμοι για ένα γνήσιο διάλογο. Ο διάλογος όμως απαιτεί καλή πρόθεση δηλαδή ειλικρίνεια, ισότητα δηλαδή δημοκρατία και βεβαίως επιχειρήματα. Και τα επιχειρήματα τα αντλείς από την Ιστορία την Επιστήμη και τη Ζωή. Πιστεύει κανείς ότι γίνεται ένας τέτοιος διάλογος σήμερα πουθενά στο τόπο μας; Οι εκπρόσωποι των αστικών κομμάτων μετατρέπονται σε ιερείς και αρχιερείς του φιλελευθερισμού και νεοφιλελευθερισμού και τα αριστερά κόμματα και παρατάξεις μου θυμίζουν παραμελημένα πρατήρια κρατικών μονοπωλίων διανομής μαρξιστικών αναμνήσεων. Και κάθε βράδυ υποτίθεται πως κουβεντιάζουν, αλληλοκατηγορούνται και καταγγέλλονται, ο καθένας λέει το δικό του μονόλογο και με ένταση κι είναι η ένταση που υποκρύπτει ή περιέχει τη βία. Η βία είναι στο μυαλό μας, έλεγε ένας εκπαιδευτικός κι έχει δίκιο. Το άλλο επίσης που έμαθα είναι ότι ο χρόνος μπορεί να διαστέλλεται ή να συστέλλεται, να επιταχύνεται ή να επιβραδύνεται, όμως δεν γυρίζει πίσω. Η μεταβολή ενός σώματος είναι οριστική. Μπορεί να μετατρέπεται σε κάτι άλλο, αλλά ποτέ δεν θα ξαναγίνει το ίδιο με το προηγούμενο. Όταν σκοτώσεις έναν άνθρωπο δεν μπορείς να γυρίσεις μερικά λεπτά πίσω και να τον ξαναδείς ζωντανό, όσο κι αν έχεις μετανιώσει. What is done cannot be undone (τα γενόμενα δεν απογίνονται ή ό,τι έγινε, έγινε), είπε η λαίδη Μάκβεθ όταν είχε πραγματοποιήσει πλέον το έγκλημά της. Και ο κακός λόγος προηγείται ελάχιστα από τη βίαιη πράξη, Ο κακός λόγος ελέχθη, η κακή πράξη έγινε, η βία συντελέστηκε. Στη πραγματικότητα έχουμε μια τρομερή επιτάχυνση του χρόνου κατά τη διάρκεια της βίας και μια εξ ίσου τεράστια επιβράδυνσή του μετά απ’ αυτήν, δηλαδή από τις συνέπειές της, δεν νομίζετε;
 
Τις προάλλες σε μια συζήτηση μεταξύ τριών προσώπων, ξαφνικά ο ένας έβρισε χυδαία τον άλλον και αμέσως σηκώθηκε απειλητικά να τον κτυπήσει, «να σου δώσω μια», του είπε. Βλέπετε πόσο κοντά είναι το ένα με το άλλο. Το περιστατικό που σας περιγράφω είναι πραγματικό και δεν συνέβη μεταξύ περιθωριακών, αγράμματων ή αθίγγανων, ο άνθρωπος αυτός είναι πολιτισμένος και μορφωμένος, κατά τεκμήριο, αφού είναι πτυχιούχος, και είναι προοδευτικός, κατά τεκμήριο, αφού προέρχεται από την αριστερά και έχει και καλό αυτοκίνητο να κι άλλο «τεκμήριο». Τελικά η βία, ο τραμπουκισμός και ο φασισμός (γιατί όχι) είναι μέσα μας, γύρω μας, δίπλα μας και δεν ξέρεις πότε θα’ ρθουν, κι έχουν απαρχή το λόγο γιατί ό,τι λέγεται δεν ξελέγεται (what is said cannot be unsaid) αγγλόφωνε φίλε.
 
Επίλογος: Όταν με ένα βάρβαρο αλυσοπρίονο κόψεις κάθετα το κορμό ενός ζωντανού δέντρου, σε προφταίνουν οι χυμοί και τ’ αρώματα. Τα φύλλα και οι ρίζες σε αρμονική συνεργασία ανεβοκατεβάζουν συνεχώς τα υγρά του εδάφους και με τη βοήθεια του ήλιου μετασχηματίζουν τα απλά ανόργανα στοιχεία της φύσης σε περίπλοκα πολύτιμα και χρήσιμα σ’ εμάς ζωντανά πράγματα. Τα δέντρα δεν έχουν νόηση, και οι ειρηνικές ανιδιοτελείς λειτουργίες τους με τη βία αιφνιδιάζονται. Το ίδιο γίνεται με τα ζωτικά όργανα του ανθρώπου. Όταν πέσει η λαιμητόμος το αίμα πετιέται σαν πίδακας γιατί η ανυποψίαστη καρδιά εξακολουθεί για λίγο να τροφοδοτεί με πίεση τα αιμοφόρα αγγεία. Άλλωστε το μέρος του σώματος που περιέχει τη σκέψη, τη λογική, το συναίσθημα, αποκόπτεται και απομακρύνεται κυλώντας στο πάτωμα σαν σπασμένη μπάλα ποδόσφαιρου. Σκουπίζοντας όμως τη βρεγμένη αλυσίδα και διώχνοντας από τη τομή με το χέρι σου το νωπό πριονίδι, βρίσκεσαι αντιμέτωπος με το χρόνο. Ο χρόνος είναι κει με τα δεκάδες ρολόγια του, με τη μορφή ομόκεντρων κύκλων, ξυπνητήρια κοιμισμένων συνειδήσεων με ήχους παρελθόντες, παρόντες και μέλλοντες. Αποτυπωμένος από χρωστήρες φυσικούς και ανεξίτηλα χρώματα, σε χωροχρονικές διαστάσεις μετέωρες και συντεταγμένες αμείλικτες.

Λεχαινά, Νοέμβρης 2014

*Ο Τάκης Λαϊνάς είναι γεωπόνος και συγγραφέας.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.