Κι οι ποιητες θνησιγενεις

Με αφορμή μια πρόσφατη εκδήλωση, αλλά και την ενασχόλησή μου με ζητήματα φύλου στη λογοτεχνία, είχα την αφορμή να διαβάσω ή να θυμηθώ ξανά το έργο σύγχρονων Ελληνίδων ποιητριών, οι περισσότερες εκ των οποίων δρουν, μάλλον αθόρυβα, δίπλα μας. Ή έτσι τουλάχιστον φαίνεται. Εν μέσω ποικίλων καθημερινών υποχρεώσεων, όπως έχουμε όλοι μας, παλεύουν με τη γραφή και την ποιητική έκφραση, καταφέρνοντας οι περισσότερες να αρθρώσουν έναν λόγο που αξίζει να βρουν ώτα ευήκοα. Μία από αυτές τις σύγχρονες ποιητικές φωνές, ορμώμενες μάλιστα από τη γειτονική Ξάνθη, είναι της νομικού Έλενας Ψαραλίδου.
 
Δύο στοιχεία της γραφής της μου κίνησαν – και διατήρησαν αμείωτο – το ενδιαφέρον. Αρχικά, η ενασχόλησή της με ζητήματα που εκ πρώτης όψεως φαντάζουν απλά, καθημερινά, προσωπικά, με τρόπο όμως που να αναδεικνύει τη σύνδεσή τους με διαχρονικές και υπερτοπικές ανθρώπινες ανάγκες, επιθυμίες, απογοητεύσεις και προβληματισμούς. Τις προαιώνιες δηλαδή πρώτες ύλες της ζωής και της τέχνης. Κι η ποίηση αναδεικνύεται στα χέρια της Ψαραλίδου σε μέσο ενορατικής διάτρησης των πραγμάτων και του εαυτού, κατά τον αυτοαναφορικό ορισμό στον οποίο προβαίνει («Η ποίησή μου», Αφή σκιών):
 

 
Κι όλα αυτά, με μια πνοή που διώχνει τη σκόνη του εφήμερου από τα πράγματα που καταλαμβάνουν τον ποιητικό της χώρο, και τα αναδεικνύει εναργή, σχεδόν καινοφανή ή και πρωτόπλαστα. Συντελείται έτσι, μέσω της γενεσιουργού ποιητικής διαδικασίας, μια νέα διαπραγμάτευση της φθοράς και της αφθαρσίας, του αιώνιου και του εφήμερου. Συνεχίζει στο παραπάνω ποίημά της:
 

 
Στο πλαίσιο αυτής της αέναης διαπραγμάτευσης, που έχει τις ρίζες της στο παρελθόν, αλλά ρίχνει πυκνή τη σκιά της στο εκάστοτε ανθρώπινο παρόν, η ποιήτρια πιάνει τον μίτο αρχαίων μυθικών προσώπων και συμβόλων, ή ιστορικών προσώπων και καταστάσεων, και τα ξετυλίγει, αναζητώντας διέξοδο σε διλήμματα που ακόμη εγκλωβίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο. Ο λόγος που απευθύνει «Ο Οιδίπους στην Ιοκάστη» είναι ενδεικτικός αυτής της διαδικασίας (Της αθέατης σελήνης):
 

 
Ο Οιδίποδας επανέρχεται ως μέρος μιας διαχρονικής συζήτησης για το τι συνιστά τελικά γνώση («Τα μάτια», Σώματα λόγια):
 

 
Παρόμοια τραγική η «Μήδεια» (Σώματα λόγια), οι πράξεις όσο κι οι λέξεις της οποίας καθίστανται επικίνδυνα γι’ αυτούς που δεν κοινωνούν την αγάπη της, μια αγάπη μοιραία όσο κι εξαγνιστική:
 

 
Και στο ποίημα «Ηρόδειος σφαγή» (Αφή σκιών) μιλά για:
 

 
Καταφέρνει, έτσι, η Ψαραλίδου να υφάνει έναν ιστό που συνδέει αποσπασματικές ανθρώπινες σκέψεις, πράξεις κι εικόνες, στιγμές θρυμματισμένες στο πέρασμα του χρόνου, σε μια απόπειρα σύνθεσης μιας συνεκτικής, συγχρονικά και διαχρονικά, θεώρησης του εαυτού και του κόσμου. Έναν ιστό, ωστόσο, που από τη μια συνδέει νοηματικά, από την άλλη όμως δεν επιχειρεί να αποκρύψει τον εύθραυστο χαρακτήρα οποιασδήποτε απόπειρας παρόμοιας σύνδεσης. Γιατί, όπως γράφει, «Κι η αιωνιότητα της ποίησης / Στιγμές …» («Στιγμές», Της αθέατης σελήνης).
 

Σημαντικό μέρος αυτής της συνεκτικής θεώρησης το βλέμμα στη φύση, βλέμμα οξύ και διεισδυτικό, που αποτίει ακόμη και στο «Ρίγος των φύλλων», όπως τιτλοφορείται η πρώτη της συλλογή, τη σημασία που δικαιωματικά αξιώνει. Ωστόσο, ο άνθρωπος διεκδικεί ως «πάντων χρημάτων μέτρον» μια κομβική θέση στο σύμπαν της νοηματοδότησης. Γράφει στο ποίημά της «Το τέλος» (Το Ρίγος των Φύλλων):
 

 
Στα ανθρώπινο βλέμμα, ωστόσο, ακόμη και σε αυτό των ποιητών, η φύση συχνά προβάλλει αντίσταση. «Στο  αλώνι του ουρανού η σελήνη / σαν βρόγχος συλλαμβάνει όσα μάτια την κοιτούν.», γίνεται «Κύκλος απαραβίαστος από τα βλέμματα των ποιητών» («Τα βλέμματα των ποιητών», Το Ρίγος των Φύλλων). Κι η ποιήτρια τότε δεν μπορεί παρά να καταφύγει σε ύμνους δοξαστικούς, που φέρνουν στο μυαλό του αναγνώστη βυζαντινές μελωδίες, εικόνες, γεύσεις και μυρωδιές της ελληνικής φύσης, ήχους και χρώματα της θάλασσας και του ουρανού, καθώς και συνηχήσεις ποιητών, όπως ο Οδυσσέας Ελύτης. Διαβάζουμε στο ποίημα με τίτλο «Δοξαστικό» (Της αθέατης σελήνης):
 

 
Αυτό που επιτυγχάνει η Ψαραλίδου, σε όλες τις συλλογές που έχει εκδώσει μέχρι τώρα, είναι να ισορροπεί σε μια επικίνδυνη ποιητική κόψη. Στο έργο της το απλό δεν καταλήγει τετριμμένο. Το υψηλό δεν γίνεται στομφώδες. Η ευαισθησία δεν υποπίπτει σε ρηχό συναισθηματισμό κι ο λυρισμός δεν παραμένει επιδερμικός κι επίπλαστος. Κι αυτό γιατί, όπως το συλλαμβάνει έξοχα η ίδια, η ποίηση από τη μια δύναται και οφείλει ίσως να διεγείρει το συναίσθημα, από την άλλη το θεραπεύει.  («Της ποιήσεως», Σώματα λόγια):
 

 
Γίνεται, νομίζω, απόλυτα κατανοητά από τα παραπάνω ποιητικά αποσπάσματα ότι ο αναγνώστης της ποίησής συναισθάνεται καίρια τη δύναμη και την ομορφιά που μπορεί να έχει ο λόγος στα χέρια ενός ικανού τεχνίτη. Μέσα από απρόσμενες νοητικές συνάψεις και φραστικούς συνδυασμούς, ο αναγνώστης βλέπει τις λέξεις που χρησιμοποιεί στην καθημερινή του επικοινωνία να βουτούν στα νερά της ποιητικής δημιουργίας και να αναδύονται πιο δυνατές στην ικανότητά τους να γεννούν σκέψεις, συναισθήματα, συνειρμούς. Αυτή τη διαδικασία αναβάπτισης του λόγου μέσα από την ποιητική γραφή, και ταυτόχρονα την ιδιαίτερη, σωματική της σχέση με τις λέξεις, περιγράφει με μοναδικό τρόπο η Ψαραλίδου:
 

 
«Κι οι ποιητές των λέξεων;», θα ρωτούσε κανείς την Ψαραλίδου. Η ίδια όμως έχει ήδη δώσει την απάντηση: «Κι οι ποιητές θνησιγενείς / Κι αθάνατοι, / Ως πάντα …» («Οι ποιητές», Αφή Σκιών).
 

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.