Η δυναμικη των χρωματων

Ζακόνι (=συνήθειο) το χουν τα βουνά να βρέχουν να χιονίζουν,
Το καλοκαίρι πράσινο και το χειμώνα χιόνι.
(Εισαγωγή από το κλέφτικο τραγούδι «Κατσόγιαννος και Βέμης»,
ποιητής, Ανώνυμος ).

Ιστορία παλιά και επίκαιρη: Επί τουρκοκρατίας, σ’ ένα ημιορεινό χωριό της Πελοποννήσου, ένας τούρκος προύχοντας για προσωπικούς λόγους, είχε βάλει στο μάτι έναν έλληνα τεχνίτη και ήθελε να τον ξυλοφορτώσει. Έπρεπε όμως να βρει ένα πρόσχημα μια δικαιολογία, γιατί υπήρχε και ο τούρκος δικαστής, ο κατής ή καδής, ο οποίος παρ’ όλο που ήταν εκπρόσωπος του κατακτητή, μπορούσε σε ακραίες περιπτώσεις να υποστηρίξει τον αδικούμενο για διατηρηθεί μια συμβατική συνύπαρξη και κοινωνική ειρήνη. Ο έλληνας διατηρούσε ένα μικρό μαγαζί που έραβε κι έβαφε ρούχα. Κι ένα πρωί παρουσιάστηκε ο τούρκος μπροστά του, έβγαλε το ζωνάρι του και ζήτησε να του το βάψει. Ο ράφτης συγκατά νευσε και στη δειλή του ερώτηση τι χρώμα ; ο άλλος απάντησε : βάφτο ό,τι χρώμα θέλεις, αρκεί να μη το βάψεις ούτε κόκκινο ούτε πράσινο ούτε κίτρινο ούτε μπλε ούτε άσπρο ούτε καφέ ούτε μωβ, του απέκλεισε δηλαδή όλα τα υπαρκτά και δυνατά χρώματα της εποχής εκείνης. Και με θριαμβευτικό ύφος συνέχισε: πότε θα ‘ναι έτοιμο για να’ ρθω να το πάρω; Ο ραγιάς βρέθηκε σε δύσκολη θέση, γιατί ούτε τη παραγγελία μπορούσε να εκτελέσει ούτε αντίρρηση να φέρει. Ωστόσο παίρνοντας στροφές του απάντησε με την ίδια λογική. Έλα να το πάρεις όποτε μπορείς πασά μου, μόνο μην έρθεις ούτε Δευτέρα ούτε Τρίτη ούτε Τετάρτη ούτε Πέμπτη ούτε Παρασκευή ούτε Σάββατο ούτε Κυριακή. Ο τούρκος συνειδητοποίησε αργότερα ότι είχε πέσει στη παγίδα που ο ίδιος έστησε κι έτσι από τη μεθεπόμενη άρχισε η γκρίνια:
 
-Θέλω το ζωνάρι μου.
-Τι μέρα έχουμε. Δεν σου‘ πα να μην έρθεις σήμερα ;
-Μη με κοροϊδεύεις.
-Όχι, εσύ με κοροϊδεύεις, και διάφορα τέτοια……
 
Η υπόθεση ήταν αδιέξοδη και απευθύνθηκαν στο δικαστή για να βρει τη λύση. Ο κατής διέγνωσε αμέσως την κουτοπονηριά και αποφάσισε να τιμωρήσει εξ ίσου και τους δυο. Διέταξε να τους βάλουν μέσα σ’ ένα βαρέλι μαζί να τους οδηγήσουν στο ύψωμα του χωριού, και να αφήσουν το βαρέλι να κυλήσει μέχρι το ίσωμα, μια απόσταση 150 με 200 οργιές. Η σωματική καταπόνηση των διαδίκων ήταν πολύ μεγάλη καθώς έπεφτε εναλλάξ ο ένας πάνω στον άλλο και από το βαρέλι ακούγονταν κραυγές πόνου και μετάνοιας όπως :
 
-Ωωωωωχ, και Τετάρτη έλα να το πάρεις, και το Σάββατο έτοιμο θα ‘ναι ,και στην επόμενη ημιπεριστροφή ,
-Αααααου, και πράσινο το θέλω, και κίτρινο μ’ αρέσει …..
 
Η μεγάλη εγκυκλοπαίδεια των χρωμάτων είναι η Φύση και ειδικά η ζωντανή φύση. Εκεί συναντάμε τις άπειρες αποχρώσεις ή διαβαθμίσεις των βασικών χρωμάτων: στα πέταλα των λουλουδιών, στα φτερά των εντόμων, στους καρπούς των δέντρων, στα μαλλιά και τα μάτια των κοριτσιών που ερωτευτήκαμε, στο λαιμό της άγριας πάπιας, στους κορμούς, τους χυμούς, τα φύλλα. . . .
 
Τα χρώματα είναι άυλα. Είναι τα αποτελέσματα της αντίδρασης της φύσης των σωμάτων, πραγμάτων, ζωτικών οργάνων, στην ενέργεια που εκπέμπει το φως, όπως λένε οι φυσικοί. Αυτό δεν μας ενδιαφέρει εδώ. Εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι ότι αυτά τα αποτελέσματα, συνδέονται πολλές φορές με πολύ σημαντικές καταστάσεις και γεγονότα και καταχωρούνται στη συνείδησή μας σαν τα σύμβολα αυτών των γεγονότων και μας δημιουργούν συναισθήματα, κάτι που οι καλλιτέχνες το ξέρουν.
 
Το φθινόπωρο μετά τη βροχή το γυμνό και ξερό χωράφι πρασινίζει. Το χορτάρι είναι χαρά και πλούτος για τους τσοπάνηδες , γιατί το τρώνε τα ζώα και το μετατρέπουν σε πρωτεΐνες και γάλα. Έτσι το πράσινο ταυτίζεται με τη γονιμότητα. Το γάλα η πρώτη και βασική τροφή των νεογνών όλων των θηλαστικών έχει χρώμα λευκό. Γι ‘ αυτό το λευκό συμβολίζει τη μητρότητα, τη φροντίδα, τη τρυφερότητα, την ανιδιοτέλεια την αγνότητα. Το κίτρινο είναι το φως του ζωογόνου ήλιου. Η απουσία του, το σκοτάδι, το μαύρο είναι η έλλειψη ζωής, ο θάνατος, το κακό, το πένθος. Το αίμα είναι κόκκινο. Είναι η βία, η γέννα, ο πόνος αλλά και ο έρωτας , η ζωτικότητα, το πάθος, η περιπέτεια, η πρόκληση. . . .
 
Ο ποιητής Χρήστος Ντάντος στο ποίημά του με τίτλο «Σε έλλειψη του κόκκινου», με το αίμα, το κρασί, δύο κοκκινόσαρκα φρούτα και την ανθισμένη παπαρούνα, συνθέτει ένα πίνακα και ταυτόχρονα μια βιογραφία, την αυτοβιογραφία του; ίσως, μια οποιαδήποτε πιστεύω εγώ. Όνειρα, ερωτικές επιδόσεις και φιλοδοξίες, προκλήσεις και αδυναμίες αναπαρίστανται με αποχρώσεις του κόκκινου. H έλλειψη ζωντάνιας, που είναι απαραίτητη σ’ όλα τα παραπάνω, έχει συνέπεια τη χλομάδα την ώχρα. Αλλά η αποχή, η παραίτηση από τις αδυναμίες και τα πάθη σου, την ίδια τη ζωή τελικά, δεν είναι εύκολη υπόθεση ακόμη κι’ αν το αποφασίσεις. Γι’ αυτό επανέρχεσαι, ξαναγυρίζεις, έστω και με επώδυνο τρόπο, τον τρόπο που το ώριμο φραγκόσυκο, πάλι κόκκινο, και με τα δικά του γνωρίσματα συμβολίζει. Το χρωματικό στοιχείο είναι πολύ έντονο έτσι που ο ποιητής μεταβάλλεται σιγά σιγά σε ζωγράφο και δη αγιογράφο. Ποιητική έμπνευση ιδιαίτερα ευφυής, αισθητικό αποτέλεσμα υψηλό.
 
Όμως όσοι ζουν δίπλα στο φυσικό περιβάλλον και παρακολουθούν τη φύση, επίσης γνωρίζουν ότι τα χρώματα αλλάζουν. Η φύση βρίσκεται σε μια διαρκή μεταβολή, και ‘ μείς βιώνουμε κυρίως τις ετήσιες αλλαγές, τις εποχιακές, των φυσικών φαινομένων και των ζωντανών όντων. Και οι αλλαγές αυτές είναι σκόπιμες, νομοτελειακές, αναμενόμενες, σίγουρες. Κάθε συμβάν είναι ένας κρίκος μιας ατέλειωτης αλυσίδας. Κάθε στιγμιαία απεικόνιση της φύσης έχει οπωσδήποτε μια ομορφιά. Υποκρύπτεται ή αναμένεται όμως μια εξ ίσου σημαντική ομορφιά, ίσως και μεγαλύτερη στο επόμενο ή μεθεπόμενο γεγονός, στο επόμενο ή μεθεπόμενο χρώμα. Το ποίημα του Χ.Ν. με τίτλο «Η χιονισμένη», πρόκειται για την ανθισμένη κερασιά, είναι η αποθέωση του λευκού χρώματος. Όλοι ξέρουμε ότι μετά τη σύντομη άνθηση, τα πέταλα θα πέσουν, το δέντρο θα φυλλώσει, θα πρασινίσει και στο τέλος θα στολιστεί με τα πολυπόθητα κεράσια. Για ‘ μας τα κεράσια είναι ο σκοπός, το τέλος. Για την ίδια τη κερασιά, η ζωή συνεχίζεται, δεν τη νοιάζει. Με τα κόκκινα κεράσια θα ολοκληρώσουμε το καλοκαίρι μας, θα συμπληρώσουμε τις αισθήσεις μας, θα ικανοποιήσουμε τα πάθη μας. Ας δούμε όμως τι γράφει ο ίδιος ο ποιητής,
 
Όταν ανθίζει η κερασιά καταιγισμό παρθενικότητας
 
Σμήνος από φωτόνια ζουζουνίζει ερεθισμένο
Απανωτές άνθινες διακορεύσεις υπόσχονται τα κόκκινα που θα φορεθούν εφέτος
Πολύ.
 
Ένας ύμνος στη διαλεκτική της φύσης, τη διαδοχή των γεγονότων, τη μεταβολή των πραγμάτων, τη δυναμική των χρωμάτων.
 
Λεχαινά, Ιούλιος 2015
 
*O Τάκης Λαϊνάς είναι γεωπόνος και συγγραφέας. Από τις εκδόσεις «Παρατηρητής της Θράκης» κυκλοφορεί το βιβλίο του «Ο κάμπος, ο κόσμος».
 
**Ο Χρήστος Ντάντος γεννήθηκε στα Λεχαινά Ηλείας το 1950. Τελείωσε ως εσωτερικός μετανάστης τις δύο τελευταίες τάξεις του παλιού εξατάξιου Γυμνάσιου στο Ηράκλειο Αττικής, απ’ όπου έκτοτε συνεχώς επιστρέφει. Περιπλανήθηκε χρόνια σε πανεπιστημιακές σχολές, ολοκληρώνοντας τελικά σπουδές Μαθηματικών στην Αθήνα. Αφιέρωσε τη δεκαετία του 1971-1981 στην τραγουδοποιία και στη μελοποίηση. Μεταξύ άλλων εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές: «Λερναίες φήμες», Γαβριηλίδης, 2012, «Το πέρασμα των νερών», Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2001, «Για μια λευκή σελίδα», Παρουσία, 1997.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.