Ελλην, Γραικος, Ρωμιος: Τα πολλα μας ονοματα

Τελικά πώς οφείλουμε να προσδιοριζόμαστε; Σήμερα έχουμε προτιμήσει, σαφώς, το όνομα «Έλληνες» και «Ελλάδα», ήταν όμως άραγε πάντοτε έτσι;

Η αρχαιότερη ονομασία για τον λαό μας ως σύνολο ήταν Δαναοί, από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα -δαν, η οποία σημαίνει νερό, σταγόνα. Υπήρχαν και τα ονόματα Αχαιοί, Πελασγοί.

Ωστόσο, από τα τρία γνωστότερά μας σήμερα προσωνύμια, το παλιότερο όλων είναι το Γραικός. Αυτό προέρχεται από την ομώνυμη περιοχή της Ηπείρου, κοντά στη Δωδώνη. Ξέρουμε ότι οι Έλληνες αυτοπροσδιορίζονταν αρχικά ως Γραικοί, εξαιτίας της επιγραφής του 4^ου προχριστιανικού αιώνα που έχει σωθεί και μας το τεκμηριώνει. Αυτή λέει: «Έλληνες ωνομάσθησαν το πρότερον Γραικοί καλούμενοι». Το γεγονός όμως ότι οι ξένοι αποκαλούν τη χώρα μας ως Γραικία (Greece, Griechenland) οφείλεται στη μετανάστευση μιας φυλής Βοιωτών με το όνομα Γραικοί στην Ιταλία τον 8^ο προχριστιανικό αιώνα. Έτσι μας γνώρισαν τότε οι κάτοικοι της Ιταλίας και αυτό το όνομα διαδόθηκε.

Η ονομασία «Έλλην» είναι φυσικά μεταγενέστερη και επικράτησε μετά την αρχαϊκή και την κλασική εποχή. Η προέλευσή της σχετίζεται με τη μυθολογία: Έλληνας ονομάστηκε ο γιος του Δευκαλίωνα και της Πύρρας, των μόνων ανθρώπων που επέζησαν από τον κατακλυσμό της Ελληνικής Μυθολογίας. Ο Έλληνας απέκτησε τρεις γιους, οι οποίοι ευθύνονται για τα ονόματα των φυλών και τα γένη των Ελλήνων.

Έτσι, από τον γιο του Αίολο προέρχονται οι Αιολείς, από τον Δώρο οι Δωριείς και από τον Ξούθο οι Ίωνες και οι Αχαιοί, μέσω των δύο γιων του Ξούθου, Ίων και Αχαιό. Από την ονομασία Ίωνες προέρχεται η ονομασία «Γιουνάν» με την οποία μας αποκαλούν οι Τούρκοι.

«Από τα τρία γνωστότερά μας σήμερα προσωνύμια, το παλιότερο όλων είναι το Γραικός. Αυτό προέρχεται από την ομώνυμη περιοχή της Ηπείρου, κοντά στη Δωδώνη. Ξέρουμε ότι οι Έλληνες αυτοπροσδιορίζονταν αρχικά ως Γραικοί, εξαιτίας της επιγραφής του 4^ου προχριστιανικού αιώνα που έχει σωθεί και μας το τεκμηριώνει. Αυτή λέει: “Έλληνες ωνομάσθησαν το πρότερον Γραικοί καλούμενοι”. Το γεγονός όμως ότι οι ξένοι αποκαλούν τη χώρα μας ως Γραικία (Greece, Griechenland) οφείλεται στη μετανάστευση μιας φυλής Βοιωτών με το όνομα Γραικοί στην Ιταλία τον 8^ο προχριστιανικό αιώνα. Έτσι μας γνώρισαν τότε οι κάτοικοι της Ιταλίας και αυτό το όνομα διαδόθηκε»

Η χρήση του προσωνυμίου Έλλην βέβαια, στα μεσαιωνικά χρόνια, περιορίστηκε στους κύκλους των πιο λογίων και μορφωμένων, αφού η Εκκλησία το συνέδεσε με τους ειδωλολάτρες. Σταδιακά η χρήση του αρχίζει να αποκαθίσταται από την εποχή των Παλαιολόγων, για να επικρατήσει όμως μόλις μετά τον σχηματισμό του Νέου Ελληνικού κράτους το 1830.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας το όνομα που επικρατεί είναι Ρωμιός, λέξη η οποία προέρχεται από τους Ρωμαίους της Ιταλίας και τον μετασχηματισμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, την καθαρά ελληνική δηλαδή αυτοκρατορία η οποία διαδέχτηκε το λατινικό ρωμαϊκό μόρφωμα, κυρίως στην ανατολική Μεσόγειο.

Αναμφισβήτητα, πάντως, τα πολλά μας ονόματα αποτυπώνουν την περίπλοκη ιστορική διαδρομή του Ελληνισμού στον χώρο και τον χρόνο, όποιο κι αν προτιμάμε να χρησιμοποιούμε περισσότερο σήμερα από αυτά.

*Η Λεύκη Σαραντινού είναι φιλόλογος, ιστορικός και συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο η ιστορική μελέτη «Μύθοι που έγιναν ιστορία», Εκδόσεις Ενάλιος, Αθήνα 2020.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.