Στην οικογενεια του ΔΠΘ ο Νασος Βαγενας

Ένας από τους σπουδαιότερους νεοελληνιστές αποτελεί πλέον μέλος της οικογένειας του ΔΠΘ, και της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών (ΣΚΑΣ). Ο λόγος για τον Ομότιμο Καθηγητή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νάσο Βαγενά, που το απόγευμα της Τετάρτης 25 Οκτωβρίου αναγορεύτηκε σε Επίτιμο Καθηγητή της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης στο Αμφιθέατρο της Παλαιάς Νομικής Σχολής, στην Κομοτηνή.

Ο κ. Βαγενάς έχει ένα εκτεταμένο ακαδημαϊκό έργο, το οποίο έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια της χώρας, ενώ είναι και καταξιωμένος ποιητής, με μεταφράσεις των ποιητικών του βιβλίων να κυκλοφορούν στα αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά, ισπανικά, ολλανδικά, ρουμανικά, αλβανικά, σερβικά και βουλγαρικά.

Μάλιστα πριν την αναγόρευση, έλαβε χώρα εκδήλωση για τη μετάφραση της ποίησης του Νάσου Βαγενά στα ισπανικά από το  Κέντρο Βυζαντινών, Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών της Γρανάδας με τη συμμετοχή του Καθηγητή Μόσχου Μορφακίδη-Φυλακτού.

Το ψήφισμα ανέγνωσε ο Κοσμήτορας στης ΣΚΑΣ Μανόλης Βαρβούνης, που μαζί με τον αντιπρύτανη κ. Βασίλη Γουργούλη περιένδυσαν τον τιμώμενο με την τήβεννο και το επιτηβέννιο του Ιδρύματος.

Βασίλειος Γουργούλης: «Ευελπιστούμε να αναπτύξετε περισσότερες συνέργειες και δεσμούς με τη Σχολή και τα τμήματά της»

Ένα λαμπρό επιστήμονα, αλλά και ένα καταξιωμένο ποιητή ενέταξε στην ακαδημαϊκή του κοινότητα το ΔΠΘ, τόνισε ο Αντιπρύτανης Διοικητικών Υποθέσεων κ. Βασίλειος Γουργούλης, που αναφέρθηκε στο πλούσιο ποιητικό, θεωρητικό και κριτικό του έργο, για το οποίο έχει τιμηθεί με σημαντικότατες διακρίσεις. «Για όλα αυτά, το πανεπιστήμιο μας είναι ιδιαίτερα περήφανο που φιλοξενεί τον κ. Νάσο Βαγενά, και τον εντάσσει στα επίτιμα μέλη του, μετά από πρόταση της Κοσμητείας της ΣΚΑΣ και ομόφωνη αποδοχή της Συγκλήτου του ΔΠΘ» ανέφερε.

Συνεχάρη για αυτό τους συναδέρφους του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας που πρότειναν αυτή την απονομή, αλλά και τον ίδιο για την αποδοχή. «Από σήμερα ανήκετε στην ακαδημαϊκή οικογένεια του ΔΠΘ, και από αυτή τη θέση ευελπιστούμε να αναπτύξετε περισσότερες συνέργειες και δεσμούς με τη Σχολή και τα τμήματά της, σε μια εποχή που οι συνεργασίες είναι κομβικής σημασίας» τόνισε, καλωσορίζοντάς τον.

Μανόλης Βαρβούνης: «Μια καταξιωμένη προσωπικότητα στο χώρο των νεοελληνικών σπουδών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό»

Στην προσφώνησή του ο Κοσμήτορας της Σχολής κ. Μανόλης Βαρβούνης, τόνισε πως τιμούν ένα λαμπρό ακαδημαϊκό λειτουργό που συνδυάζει στη ζωή και το έργο του την πρακτική με την πράξη, μελετά τη Λογοτεχνία και γράφει ποίηση, ασχολείται με την αισθητική θεωρεία, και εμπράκτως, κειμενικά, την εφαρμόζει. Διδάσκει θεωρία και κριτική της Λογοτεχνίας και παράγει παράλληλα έργο, που αποτελεί αντικείμενο του γνωστικού του πεδίου.

«Ο κ. Βαγενάς είναι μια καταξιωμένη προσωπικότητα στο χώρο των νεοελληνικών σπουδών στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, τόσο ως θεωρητικός και κριτικός της νεοελληνικής λογοτεχνίας και πανεπιστημιακός δάσκαλος, όσο και ως διακεκριμένος ποιητής» ανέφερε ο κ. Βαρβούνης. Για αυτό και η αναγόρευσή του ως επίτιμου καθηγητή, όπως προτάθηκε από τον κ. Βαβρούνη και τον κ. Κούγκουλο, αποτελεί αναγνώριση της πολύτιμης προσφοράς του σε ακαδημαϊκούς τομείς που θεραπεύει η σχολή, αλλά και θα ενισχύσει και θα προβάλλει την Κεντρική στόχευσή της: να καταστεί κόμβος των Νεοελληνικών Σπουδών στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης, εφόσον θα ενταχθεί στους κόλπους της ένας ονομαστός και διαπρεπής νεοελληνιστής, ο οποίος από το 2017 είναι μέλος της Academia Europea στον τομέα των Λογοτεχνικών και Θεατρικών Σπουδών.

Αφού αναφέρθηκε στις σπουδές και την αναγνώριση που έχει πετύχει το έργο του, τόνισε πως η ποίησή του χαρακτηρίζεται από ρυθμικότητα, ενσωματώνει προβληματισμούς της λογοτεχνικής θεωρίας, και εντάσσεται στο πλαίσιο της γενιάς του ’70. «Αυτή την ολοκληρωμένη προσωπικότητα, έναν άνθρωπο της θεωρίας και της πράξης, έναν εμπνευσμένο ερευνητή, ένα καταξιωμένο δημιουργό και ένα πολύκαρπο και καλλίκαρπο δάσκαλο τιμά η Σχολή μας» ανέφερε ο κ. Βαρβούνης, τόσο για την σπουδαία προσωπικότητα και το πρωτοποριακό έργο του, όσο και για την εξέχουσα θέση του στο πλαίσιο των νεοελληνικών σπουδών γενικότερα, στο οποίο εντάσσεται μεγάλο μέρος του ερευνητικού και διδακτικού έργου των τμημάτων και των μελών της Σχολής, η οποία με την σειρά της τιμάται ισόποσα από την παρουσία του σε αυτή.

Θανάσης Κούγκουλος: «Εντάσσεται στους κόλπους του ΔΠΘ ένας ονομαστός ελληνιστής»

Ο κ. Βαγενάς είναι μια καταξιωμένη προσωπικότητα στο χώρο των νεοελληνικών σπουδών, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, ως θεωρητικός και κριτικός της νέας ελληνικής λογοτεχνίας, πανεπιστημιακός δάσκαλος αλλά και ποιητής της γενιάς του ’70, τόνισε ο Επίκουρος Καθηγητής του ΤΙΕ κ. Θανάσης Κούγκουλος, που ανέγνωσε τον έπαινο του τιμώμενου Καθηγητή. «Εντάσσεται στους κόλπους του ΔΠΘ ένας ονομαστός ελληνιστής, που τιμήθηκε με τον χρυσό σταυρό του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας για το σύνολο του ποιητικού και κριτικού έργου του» τόνισε, πριν αναφερθεί εκτενώς στο βιογραφικό του τιμώμενου.

«Καθηγητά, καλωσορίσατε ως Επίτιμος Καθηγητής στη Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του ΔΠΘ, όλα τα μέλη της Σχολής και του Πανεπιστημίου αισθανόμαστε χαρούμενοι και περήφανοι διότι σας υποδεχόμαστε στην οικογένεια μας» κατέληξε.

Νάσος Βαγενάς: «Αισθάνομαι μεγάλη χαρά και τιμή, που το πανεπιστήμιο θα με αναγορεύσει επίτιμο καθηγητή»

«Αισθάνομαι μεγάλη χαρά και τιμή, που το πανεπιστήμιο θα με αναγορεύσει επίτιμο καθηγητή» ανέφερε ο κ. Βαγενάς, σημειώνοντας πως στο ΔΠΘ διδάσκουν ως καθηγητές δύο μαθητές του από την εποχή που δίδασκε στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, ο κ. Κωνσταντίνος Δανόπουλος και ο κ. Νίκος Μαυρέλος, και οι δύο στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας.

«Χαίρομαι που έχουν φτάσει σε ακαδημαϊκή βαθμίδα. Ένας καθηγητής είναι πάντα περήφανος, όταν βλέπει ότι οι φοιτητές του προοδεύουν και ήταν ήδη από φοιτητές πολύ αξιόλογοι. Αξίζουν την θέση που έχουν και κοσμούν με τη σειρά τους το Πανεπιστήμιο» ανέφερε. Τόνισε δε πως αυτή η τιμή αποτελεί την απαρχή μια ευρύτερης συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο, σε μια σειρά από δράσεις.

«Οι λογοτεχνικές σπουδές, έχουν περισσότερο απλωθεί σε δευτερεύοντα θέματα»

Ερωτηθείς για την θέση των λογοτεχνικών σπουδών στο πανεπιστήμιο, απάντησε πως δεν βλέπει να βρίσκονται σε καλό σημείο, γιατί έχουν υποστεί την επίδραση θεωρητικών άλλων γνωστικών αντικειμένων και έχει μετατοπιστεί η βάση των λογοτεχνικών σπουδών, που είναι η μελέτη της δημιουργίας του λογοτεχνικού φαινομένου. «Αντί να επικεντρώνονται σε αυτό οι λογοτεχνικές σπουδές, έχουν περισσότερο απλωθεί σε δευτερεύοντα θέματα, τα οποία είναι μεν χρήσιμα για τον προσδιορισμό της παραγωγής του λογοτεχνικού λόγου, αλλά δεν είναι κεντρικά». Πλέον σε κανένα τμήμα φιλολογίας, τόνισε, δεν διδάσκεται μετρική, που είναι η βάση για την μελέτη της λογοτεχνίας, κάτι που για τον ίδιο αποτελεί μια οπισθοδρόμηση.

«Είναι πολύ δύσκολο να ορθοποδήσουν οι λογοτεχνικές σπουδές»

Όμως, τόνισε, διερευνώντας τα αίτια και τους τρόπους αναστροφής αυτής της κατάστασης, δεν θα πρέπει να μένουμε μόνο στα πανεπιστημιακά πράγματα, μόνο στο δικό τους πεδίο, γιατί το φαινόμενο έχει σχέση με τη μέση εκπαίδευση, που έχει σχέση με την πρωτοβάθμια εκπαίδευση. «Δεν είναι ένας φαύλος κύκλος, είναι τρεις φαύλοι κύκλοι» τόνισε χαρακτηριστικά, καταθέτοντας την απαισιοδοξία του για το μέλλον των λογοτεχνικών σπουδών. «Είναι πολύ δύσκολο να ορθοποδήσουν. Σιγά σιγά θα φτάσουμε να μην μπορούμε να εκδώσουμε ένα αρχαίο κείμενο, επειδή έχει μετατοπιστεί το ενδιαφέρον από θέματα που σήμερα θεωρούνται στοιχειώδη, ενώ είναι βασικά, και χωρίς τα οποία δεν μπορείς να κάνεις θεωρία ούτε τίποτα» επισήμανε.

«Πρέπει ο κάθε ποιητής να φτιάχνει το δικό του στίχο, όχι από τους παλιούς, αλλά το δικό του ρυθμό»

Πέρα από δάσκαλος και κριτικός όμως, ο κ. Βαγενάς είναι και ποιητής. Στην ποίηση όμως, θεωρεί πως δεν έχουμε τόση οπισθοδρόμηση, όσο εμπροσθοδρόμηση τόσο μακριά που έχει βγει από το πεδίο της ποίησης. «Δεν υπάρχει μεταμοντερνισμός στην Λογοτεχνία, διότι ο μοντερνισμός έχει εξαντλήσει όλα τα όρια αυτού που ονομάζω παραγωγή λογοτεχνικού λόγου, με τον υπερρεαλισμό, με τον ντανταϊσμό, τον φουτουρισμό, όλες τις δοκιμές και τις δοκιμασίες» σημείωσε, και όποιος πάει πέρα από αυτά, βγαίνει έξω από την περιοχή της λογοτεχνίας.

Υπάρχει μόνο μεταμοντέρνα θεωρία της λογοτεχνίας, κάτι το διαφορετικό από την μεταμοντέρνα λογοτεχνία, που θεωρεί πως δεν υφίσταται. Οι νέοι ποιητές, τόνισε, δυστυχώς δεν διαβάζουν παρά μόνο ποιητές του ελεύθερου στίχου, και όχι παλαιότερους του έμμετρου. Ο έμμετρος στίχος, τόνισε, έχει εξαντλήσει στις τελευταίες μορφές του τις δυνατότητές του, και τώρα χρειάζεται ψάχνοντας άγνωστες πτυχές του έμμετρου στίχου, ανεκμετάλλευτες προηγουμένως, να τις εκμεταλλευτεί κάποιος για να φτιάξει καλό ελεύθερο στίχο. Άλλωστε ο όρος ελεύθερος στίχος περιλαμβάνει αντίθεση όρων, μιας και ένας στίχος είναι πειθαρχία «Πρέπει ο κάθε ποιητής να φτιάχνει το δικό του στίχο, όχι από τους παλιούς, αλλά το δικό του ρυθμό» τόνισε.

Συνάντηση με τον Καβάφη και τον Σεφέρη

Στην ομιλία του ο τιμώμενος, με τίτλο «Ο Καβάφης, ο Σεφέρης και το νόημα της ποίησης» μίλησε για την έννοια της λογοτεχνίας μέσα από το πρίσμα της συνάντησης δύο ποιητών με τους οποίους έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα.

Δύο ποιητές που έτυχαν να γεννηθούν εκτός Ελληνικής επικράτειας, στην Αλεξάνδρεια ο πρώτος και στη Σμύρνη ο δεύτερος, που έζησαν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους εκτός του Ελλαδικού χώρου» σημείωσε, μια γεωγραφική απόσταση η οποία μαζί με την βαθιά γνώση της Ελληνικής ιστορίας, τους επέτρεψε να δουν καθαρότερα την εικόνα της νεότερης Ελλάδας, και να διακρίνουν τις ιστορικές διακυμάνσεις του Ελληνισμού, τα στοιχεία που θα τους επέτρεπαν να αποτυπώνουν με ενάργεια το νόημα της ανθρώπινης μοίρας που είναι το χαρακτηριστικό κάθε ποίησης που κατορθώνει να υπερβεί την εποχή της.

«Ο χρόνος, με την αναπότρεπτη φθορά και το τέλος της ζωής του ανθρώπου που επιφέρει, είναι το ένα από τα βασικά συστατικά της ανθρώπινης συνθήκης, το άλλο είναι ο πόθος υπέρβασης της φθοράς, η αναζήτηση μιας ανθρώπινης λύτρωσης» ανέφερε. Οι εθνικές, μυθολογικές και ιστορικές αναφορές που αφθονούν στους στίχους των δύο ποιητών, τόνισε, υπηρετούν και ως συστατικά μιας εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς αυτή την αναζήτηση.

Άλλωστε οι αναφορές αυτές είναι κοινόχρηστες στην δυτική λογοτεχνική παράδοσης και όχι μόνο. Η μυθολογία και η ιστορία αποτελούσαν πάντοτε θεματικό υλικό για την λογοτεχνία, όμως στην εποχή του Λογοτεχνικού Μοντερνισμού, που η εμφάνισή του, στις αρχές του 20^ου αιώνα, συμπίπτει με την ωρίμανση του Καβάφη, με τον Σεφέρη να εμφανίζεται αργότερα, στις αρχές του ’30, χρησιμοποιείται με τρόπο αισθητά διαφορετικό από ό,τι πριν.

«Όχι απλώς ως πηγή για την εικονογράφηση ενός συμβατικού θέματος αντλημένου από το παρελθόν, αλλά κυρίως ως μέσο για την δραστικότερη έκφραση των συναισθημάτων της εποχής του ποιητή που ανήκουν στα διαχρονικά συναισθήματα του ανθρώπου» ανέφερε. Έτσι ο μοντερνιστής συγγραφέας δεν επισκέπτεται την εποχή του μύθου και της ιστορίας, αλλά προβάλλει το μύθο και την ιστορία στην εποχή του, χρησιμοποιώντας ένα συνεχή παραλληλισμό μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, «για να ελέγξει και να βάλει σε τάξη, ή να δώσει μορφή και νόημα στο απέραντο πανόραμα της ματαιότητας και της αναρχίας που είναι η σύγχρονη Ιστορία», όπως είχε πει ο Τ. Σ. Έλιοτ, περιγράφοντας τη μυθική μέθοδο, στην κριτική του για το μυθιστόρημα «Οδυσσέας» του Τζέιμς Τζόυς, το 1922, το ίδιο έτος που εκδίδεται και η «Έρημη χώρα» του ποιητή. Αυτή είναι η μέθοδος του Σεφέρη και στην ίδια μέθοδο είχε οδηγηθεί και είχε αρχίσει ήδη να εφαρμόζει ήδη από τη δεκαετία του 1910 ο Καβάφης, με τη διαφορά ότι αντί για το μύθο, χρησιμοποιεί την ιστορία.

Ενώ όμως οι μοντερνιστές χρησιμοποιούν αισθησιακή γλώσσα, ο Καβάφης έχει γλώσσα στεγνή, ασυγκίνητη, πεζολογική, καταφέρνει όμως να προκαλέσει ποιητική συγκίνηση στον αναγνώστη με το δραματικό στοιχείο της ποίησης του, που είναι εντονότερο των άλλων ποιητών, ενώ στη γλώσσα του είναι έντονη η χρήση της ειρωνείας, που στη γλωσσική της έκφραση είναι συναίσθημα διατυπωμένο σε «διανοητική» μορφή υποκρυπτόμενο πίσω από την επιφάνεια των λέξεων, που στην επαφή με τον δέκτη του αποσυμπυκνώνεται ακαριαία.

Ο διάλογος του Σεφέρη με την Καβαφική ποίηση

Αν ο Καβάφης εισήγαγε στην ελληνική ποίηση έναν ωμό ρεαλισμό, μεταμφιεσμένο με ιστορικό ένδυμα, ο Σεφέρης εξανθρώπισε τους μυθολογικούς ήρωες με τα χαρακτηριστικά των ανθρώπων της δικής του εποχής. Και οι δύο προσγείωσαν την ελληνική ποιητική γλώσσα από το εξηρμένο λυρικό ιδίωμα της εποχής της εμφάνισής τους, στον λόγο της καθημερινής ομιλίας, ενώ συγχρόνως, με την απομάκρυνση του στίχου τους από τις αυστηρές φόρμες της έμμετρης ποίησης, ο Καβάφης με τον ελεύθερα κινούμενο Ιαμβικό, ο Σεφέρης με τον ελεύθερο στίχου του, συνέβαλαν περισσότερο από κάθε άλλο ποιητή στην καθιέρωση του ελεύθερου στίχου στην Ελλάδα, δηλαδή στην ανανέωση των τρόπων της ποιητικής εκφοράς στον τόπο μας.

Σε αντίθεση με τον Καβάφη, που διαμόρφωσε την αιρετική μοντερνιστική φωνή του έπειτα από μια μακρά και άγονη περιπλάνηση στα ποιητικά πεδία του δεύτερου μισού του 19^ου αιώνα, ο Σεφέρης έφτασε στην έκφραση ενός ορθόδοξου μοντερνισμού μέσα από μια σύντομη αλλά γόνιμη θητεία στον Γαλλικό Συμβολισμό.  Ο Σεφέρης αρχικά ήταν δύσπιστος με την ποίηση του Καβάφη, νιώθοντάς την ασύμβατη με τη δική του αίσθηση των σχέσεων της ποίησης με την ιστορία. Έπρεπε να βρεθεί στην Αίγυπτο, το 1941, και να γνωρίσει τον κόσμο που ζούσε ο Καβάφης, για να κατανοήσει καλύτερα την ιστορική αίσθηση της ποίησης του Αλεξανδρινού, κάτι που τον έκανε να αισθάνεται την ανάγκη για μια ποιητική συνομιλία με την Καβαφική ποίηση.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.