Καταληκτηρια κεντρικη ομιλια του Μανολη Βαρβουνη στις εργασιες του 4ου Συνεδριου των Νεοελληνιστων των Βαλκανικων Χωρων

Το 4ο Συνέδριο των Νεοελληνιστών των Βαλκανικών Χωρών, το Συνέδριο της Κομοτηνής, σε λίγη ώρα θα είναι πλέον τετελεσμένο γεγονός, και θα καταγραφεί, θετικά, αρνητικά ή αδιάφορα ο καιρός θα δείξει, στις δέλτους της επιστήμης. Όπως άλλωστε και στην έναρξη του Συνεδρίου είπαμε, πρόκειται να προχωρήσουμε και στην έκδοση των πρακτικών του, υπόθεση για την οποία σύντομα θα λάβετε ειδοποίησή μας και σχετικές οδηγίες, με την ελπίδα ότι θα ανταποκριθείτε θετικά.
Στο Συνέδριό μας έγιναν πολλές ανακοινώσεις από επιστήμονες και ερευνητές που προέρχονται από 18 χώρες, γεγονός που καταδεικνύει το εύρος και την εξάπλωση των νεοελληνικών σπουδών. Ενός κλάδου ο οποίος περιλαμβάνει γλωσσικές, ιστορικές, λογοτεχνικές, πολιτισμικές εν γένει, λαογραφικές και θεολογικές ακόμη προσεγγίσεις και οποίος καλλιεργείται σε διεθνές πλέον επίπεδο. Ενός κλάδου που έχει ξεφύγει από τον επαρχιωτικό εθνοκεντρισμό, όπως πολύ ωραία τον ανέλυσε ο καθηγητής Πασχάλης Κιτρομηλίδης στην ομιλία του κατά την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ, και διαθέτει έργα υποδομής και αναφοράς, αλλά και δυναμισμό ιδιαίτερο και τάσεις περαιτέρω εξάπλωσης. Κι αυτό, παρά τις δυσμενείς οικονομικές συνθήκες, τόσο στην  Ελλάδα όσο και διεθνώς, που συχνά οδηγούν σε έλλειψη πόρων και σε περιορισμό τόσο των εδρών όσο και του ανθρωπίνου δυναμικού τους, σε όλο τον κόσμο. Άλλωστε, με το θέμα αυτό είχε ασχοληθεί το συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη Σχολή μας πριν ένα περίπου χρόνο, το σχετικό με τις έδρες νεοελληνικών σπουδών, με την ευκαιρία της αναγόρευσης του καθηγητή Μόσχου Μορφακίδη σε επίτιμο διδάκτορά της.

Οι ανακοινώσεις που παρουσιάστηκαν στο Συνέδριό μας, όπως συνοπτικά θα αναφερθούν στη συνέχεια, κάλυψαν ένα πλήθος θεματικών, που σχετίζονται με την λογοτεχνία και την πρόσληψή της, τις σχέσεις με τη Δύση, την ελληνική γλώσσα στα Βαλκάνια, τον λαϊκό πολιτισμό (τελετουργίες ή έντεχνος λαϊκός λόγος), τον τύπο και τις συνάφειες με την ευρύτερη μεσογειακή περιοχή, τις πολιτισμικές ταυτότητες και τις συγκριτικές θεωρήσεις των πολιτισμών, τις λογοτεχνικές αναπαραστάσεις, την ιστορική συγκυρία, τα προσφυγικά ζητήματα, τη σχέση παράδοσης και νεωτερικότητας, το κίνημα του διαφωτισμού, τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, το θέατρο, και τον κινηματογράφο και ειδικότερα τον Ελληνισμό της Θράκης, τις ελληνικές κοινότητες στα Βαλκάνια, τις εθνικές ταυτότητες, τη θέση και τον ρόλο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, τις μεταφράσεις, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τις επαφές με την Κύπρο. Θεματικές που προήλθαν από μια προσπάθεια ομαδοποίησης των θεμάτων που επέλεξαν οι σύνεδροι, και βεβαίως αντανακλούν την πολυθεματικότητα, τη διαθεματικότητα, τη διεπιστημονικότητα και την πολυεπιστημονικότητα των νεοελληνικών σπουδών.
Για τους φιλίστορες που παρακολούθησαν τις εργασίες του Συνεδρίου, κατέστη σαφές αυτό που όλοι εμείς γνωρίζουμε, ότι οι νεοελληνικές σπουδές δεν ταυτίζονται με τη νεοελληνική φιλολογία, όπως κάποτε οι μη ειδικοί πιστεύουν στην Ελλάδα. Για τους συνέδρους το Συνέδριο υπήρξε, πιστεύω, βήμα παρουσίασης των ερευνητικών δραστηριοτήτων και του έργου ενός εκάστου, ευκαιρία ανακοίνωσης ευρημάτων και πορισμάτων, συγκυρία αγαθή, γόνιμη, παραγωγική και ωφέλιμη για την ανταλλαγή απόψεων, την κριτική πρόσληψη των επιμέρους προσπαθειών, την ανάλυση και τελικά τη σύνθεση, όπως σε ορισμένες ανακοινώσεις ήταν ολοφάνερο.

Οι στόχοι μας, πέρα από την αυτονόητη πρόοδο της επιστήμης και την επαφή των αυτουργών και πρωταγωνιστών της σχετικής έρευνας, ήταν πρωταρχικά δύο: αφενός μεν η ανάδειξη της πολυθεματικότητας και της διεπιστημονικότητας των νεοελληνικών σπουδών, σε συνδυασμό με την ενίσχυση και κατάδειξη της διεθνούς τους διάστασης, και αφετέρου η προβολή της αυτονόητης για μας αλήθειας ότι στις νεοελληνικές σπουδές πρέπει να υπάρχει στενή σχέση και ανατροφοδότηση μεταξύ έρευνας και διδασκαλίας: Ούτε η πρώτη καταξιώνεται χωρίς τη δεύτερη ούτε και η δεύτερη αποτελεί αυτοσκοπό, και έχει νόημα χωρίς την πρώτη. Γι’ αυτό άλλωστε και στα σχετικά με τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν μονοπώλησαν τις ανακοινώσεις, χωρίς βέβαια και να απουσιάζουν, δεδομένου ότι οι νεοελληνικές σπουδές μπορεί να στηρίζονται στη διδασκαλία αυτή, έχουν όμως πολύ ευρύτερη προοπτική και δυναμική.

Το αν και κατά πόσο πετύχαμε τους στόχους αυτούς θα το δείξει η συνέχεια στο επόμενο 5ο συνέδριο. Θα το δείξει επίσης η υποδοχή που θα επιφυλάξει ο επιστημονικές κόσμος ημεδαπής και αλλοδαπής στους τόμους των πρακτικών του συνεδρίου, που όπως ήδη είπαμε, σχεδιάζεται να συγκροτηθούν και να τυπωθούν το προσεχές χρονικό διάστημα με την πολύτιμη συνεργασία και βοήθεια όλων σας.
Το Τμήμα μας, το Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, του οποίου έχω την τιμή να είμαι Πρόεδρος, με τα γνωστικά του αντικείμενα, το ερευνητικό, διδακτικό και εν γένει ακαδημαϊκό έργο του, θεραπεύει κατεξοχήν αυτή τη διευρυμένη και πολυθεματική ή πολυπρισματική διάσταση των νεοελληνικών σπουδών. Και στόχος του είναι να καταστεί ένα από τα κομβικά κέντρα των νεοελληνικών σπουδών –υπό την έννοια αυτή– στο χώρο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, όπου βρισκόμαστε γεωγραφικά, εντασσόμαστε πολιτισμικά και δραστηριοποιούμαστε ερευνητικά. Για τον λόγο αυτό άλλωστε αποφάσισε να διοργανώσει το παρόν Συνέδριο, αλλά και να αναπτύξει σειρά ερευνητικών, εκδοτικών και εν γένει ακαδημαϊκών και επιστημονικών πρωτοβουλιών, στο επόμενο χρονικό διάστημα.

Ελπίζουμε στη στήριξη και στη συνεργασία όλων σας. Ευχαριστούμε θερμά για την εδώ παρουσία σας, που είναι ιδιαιτέρως τιμητική για μας. Δεν θα επαναλάβω τις ευχαριστίες που εξέφρασα κατά την έναρξη, καθώς θα καταγραφούν και στα πρακτικά, όλοι όμως οι συντελεστές του Συνεδρίου αυτού έχουν την ευγνωμοσύνη μας.

Σε λίγη ώρα το συνέδριό μας θα τελειώσει και όλοι θα πάρετε το δρόμο επιστροφής στα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα όπου εργάζεστε. Παρά την απουσία όμως φυσικής εγγύτητας πιστεύουμε ότι η σφυρηλατημένη εδώ και αλλού πνευματική και επιστημονική επαφή μας θα συνεχιστεί. Εργαζόμαστε όλοι για τον ίδιο σκοπό και παρά τις όποιες διχογνωμίες μας, είμαστε στρατευμένοι στον ίδιο αγώνα, κι αυτό συνιστά δεσμό ακατάλυτο.
Καλό ταξίδι λοιπόν, και με το καλό να βρεθούμε και πάλι σε ανάλογες διοργανώσεις, με οιωνούς αίσιους και αισθήματα και πρακτικές παραγωγικής συνεργασίας.

Σας ευχαριστώ και πάλι για την παρουσία σας στην Κομοτηνή και στο Πανεπιστήμιό μας.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.