Φρασεις πολιτικων που ενιοτε δυσκολευουν πολιτικους επιστημονες

Την εβδομάδα 2 Οκτωβρίου, ξεκινούν και τα μαθήματα στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης, γεγονός που για μια ακόμη φορά θύμισε την αλληλεπίδραση ‘πολιτικής’ (είτε ως politics, political, policies), πολιτικών στελεχών (αναγκαστικά καταφεύγω πάλι στα αγγλικά -politicians-) και πολιτικής επιστήμης.

Στο κείμενο που ακολουθεί θα αποπειραθώ να παρουσιάσω και εξετάσω φράσεις που είτε έχουν πράγματι ειπωθεί, είτε απλώς αποδίδονται σε πολιτικούς και να τις συζητήσω μέσα από ένα πρίσμα πολιτικής επιστήμης, προσπαθώντας να κρατήσω παρά τις δυσκολίες και ένα λίγο πιο ανάλαφρο ύφος.

Ως ένα πρώτο βήμα συζήτησης θα πω ότι οι Νόμοι είναι αποτελέσματα πολιτικών διαδικασιών και αντιπαραθέσεων εντός και εκτός Κοινοβουλίων, υπουργικών γραφείων κλπ.

Ανοίγω την προσέγγιση με μια κάποια διάθεση αυτοκριτικής. Είναι γνωστή σε αρκετούς η λαιμαργία μου, οπότε θα αναφερθώ σε φράση που αποδίδεται στον Μπίσμαρκ, ότι οι Νόμοι είναι σαν τα λουκάνικα. Τους εκμεταλλεύεσαι και τους εφαρμόζεις όπως σού προσφέρονται. Μην ρωτάς ούτε τι έχουν μέσα, ούτε πώς φτιάχτηκαν, αυτό είναι σιχαμένη και βίαιη διαδικασία για έμπειρους ενήλικες. Η πολιτική επιστήμη, πράγματι (μεταξύ άλλων), ‘σκαλίζει’ το πώς φτιάχτηκε ένας Νόμος, ποιες πολιτικές διαδικασίες ακολουθήθηκαν, ποιες ιδεολογικές απόψεις συζητήθηκαν, ποια συμφέροντα αντιπαρατέθηκαν σε θεσμικό και άλλο επίπεδο.  Τελικά ίσως και να προτείνει αν πρέπει να φάμε το λουκάνικο, ή να αλλάξουμε μέσα από πολιτικές διαδικασίες (ποιες;) τον λουκανικοπαραγωγό!

Ο λουκανικοπαραγωγός λοιπόν είναι και πρέπει να είναι σε διαρκή εγρήγορση, ετοιμότητα και ένταση, διότι (ειδικά αν θέλει να είναι παίκτης σε ίσως και παγκόσμιο επίπεδο) οτιδήποτε μπορεί να προκύψει κάθε στιγμή τού εικοσιτετραώρου (ας σκεφθούμε ότι η ΗΠΑ και η Αυστραλία έχουν τρεις ‘ζώνες ώρας’) όπως και η Ευρωπαϊκή Ένωση, και η Ρωσία εννέα! Ή επίσης ότι η Ουκρανία έχει 7 ώρες διαφορά από την Ουασινγκτον, ενώ η Ταϊβάν (που ναι μεν δεν βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση αλλά οι εντάσεις είναι δεδομένες) 12 ώρες. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να θυμηθούμε μια φράση αποδιδόμενη στον παλαιό Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζίμι Κάρτερ ότι «από όταν ανέλαβα ως Πρόεδρος κοιμάμαι σαν μωράκι!» και επεξήγησε «κάθε δυο-τρεις ώρες ξυπνάω και είμαι ανήσυχος, ταράσσομαι με το παραμικρό, πρέπει πάντα κάποιος να με φροντίζει και άλλα, ενώ πολλές φορές με ξυπνούν για δικά τους θέματα».

Η διαπίστωση αυτή μάς οδηγεί σε μία ακόμη φράση γνωστή σε όσους ασχολούνται με την βρετανική πολιτική ιστορία που αποδίδεται στον Χάρολντ Ουίλσον, (αρχηγό τού Εργατικού Κόμματος και Πρωθυπουργό από το 1964-70 και το 1974-76), και σε ερωτήσεις για την τότε (η ακριβής ημερομηνία είναι ασαφής, περίπου το 1964, ίσως πριν μια εκλογική αναμέτρηση) κατάσταση και εξελίξεις (φέρεται να) είχε πει ‘μια εβδομάδα είναι μακρύς χρόνος στην πολιτική’ ‘a week is a long time in politics’.

Πράγματι πολλά μπορεί να συμβούν μέσα σε μία εβδομάδα, αρνητικά ή θετικά τα οποία απαιτούν αποφάσεις και δράσεις ή και αλλάζουν κλίμα και τάσεις, ενίοτε και πλησίον εκλογών.

Έτσι οδηγούμαστε στην φράση τού αντιπάλου τού Ουίλσον, (επίσης Χαρολντ) ΜακΜίλλαν (των Συντηρητικών), που σε συνέντευξή για το ποιες ήταν οι μεγάλες δυσκολίες του ως Πρωθυπουργού και οι μεγάλοι φόβοι ενός Πρωθυπουργού είχε πει «Φοβάμαι αγαπητέ μου τα τυχαία συμβάντα, τα γεγονότα» «events dear boy events», κάτι το οποίο επιβεβαιώθηκε τραγικά τις πρόσφατες εβδομάδες και μήνες (δυστύχημα στα Τέμπη, πυρκαγιές στην Ρόδο, την Αττική και εδώ στην Θράκη, ναυάγιο στην Πύλο, θάνατος επιβάτη στο λιμάνι τού Πειραιά, πλημμύρες και καταστροφές στην Θεσσαλία. Ακόμη και αν δεχθούμε ότι σε μερικά από αυτά υπάρχει κυβερνητική ευθύνη, έστω ως ανεπιτυχής αντιμετώπιση, υπάρχουν και άλλα τυχαία γεγονότα-συμβάντα (Κροάτες χούλιγκαν) τα οποία επίσης διαμορφώνουν ‘κλίμα’  και επηρεάζουν τις αποφάσεις πολιτικών (politicians)  και κατόπιν δυσκολεύουν την ανάλυση και πρόβλεψη που πρέπει να κάνουμε οι πολιτικοί επιστήμονες.

Άμεση σχέση έχει πλέον η φράση που (επίσης) αποδίδεται στον Ταλλεϋράνδο σχετικά με εκτελέσεις πολιτικών αντιπάλων «είναι χειρότερο από έγκλημα, είναι λάθος». Ενίοτε οι επί-κεφαλής οφείλουν να αντιμετωπίζουν όχι μόνο ‘συμβάντα’, αλλά και την ειδικότερη κατηγορία ‘λάθη’, συχνά πυκνά υφισταμένων τους. Τέτοια γεγονότα και λάθη είναι πιθανό και δυνατό να συμβούν οποτεδήποτε μέσα στον ‘μακρύ χρόνο μίας εβδομάδας’, και να απαιτούν νέες πολιτικές αποφάσεις αλλά να αλλάζουν και το κλίμα και την απήχηση προσώπων ή και κομμάτων.

Παράλληλα, ένα επιπρόσθετο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν πολλοί άνθρωποι και έτσι και πολιτικοί κυρίως υψηλών θέσεων είναι ήδη από την εποχή ….των παγετώνων (ή έστω λίγο αργότερα αλλά οπωσδήποτε από όταν ο Βρούτος ‘αιφνιδίασε’ τον Ιούλιο Καίσαρα) οι μηχανορραφίες, λυκοφιλίες, συνωμοσίες και τόσα άλλα σε βάρος τους. Οι πολιτικοί επενδύουν σε φαιά ουσία και χρόνο είτε για να τις εξυφάνουν, είτε για να τις παρακολουθούν (το ένα τους αυτί είναι συχνά εκεί), είτε για να τις αντιμετωπίζουν. Παίζουν ενίοτε ρόλο στις εξελίξεις, αλλά ο πολιτικός επιστήμονας αδυνατεί να τις παρακολουθεί μία προς μία, απλώς διαπιστώνει ότι το πολιτικό προσωπικό αποσυνδέεται από την πολιτική κοινωνία, τους πολίτες, τους εκλογείς και δρα με άλλες λογικές και στοχεύσεις. Απάντηση σε αυτό κατά την προφορική πολιτική παράδοση είχε δώσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πρεσβύτερος, όταν συνεργάτης του τον ενημέρωσε να προσέχει κάποιους από τους υπουργούς του διότι κάτι ετοίμαζαν….., και εκείνος απάντησε: «δεν φοβάμαι τις δολοπλοκίες τους εναντίον μου, φοβάμαι τις ανοησίες τους» (ή ίσως και κάποια περισσότερο σκληρή λέξη που μπορεί να ξεφύγει σε ιδιωτική συζήτηση, αλλά αρνούμαι να γράψω σε φιλόξενες στήλες αγαπητής εφημερίδας).

Και αυτές οι δράσεις και πράξεις είναι δυνατόν και πιθανόν να επηρεάσουν τις εξελίξεις, την απήχηση, αλλά και την δυναμική κομμάτων, παρατάξεων κλπ, οδηγώντας μας ενίοτε και πάλι σε αδυναμία και απροσδιοριστία πρόβλεψης εκλογικών αποτελεσμάτων, όπως για πολλούς περισσότερους λόγους από τους προαναφερθέντες συνέβη στις εθνικές εκλογές ανήμερα τής ονομαστικής μου εορτής!!

Είμαστε πάλι σε προεκλογική περίοδο και αρκετές και αρκετοί περιμένουν προβλέψεις, αλλά θα τους απογοητεύσω, θυμίζοντας μία ακόμη φράση που αποδίδεται στον Χαρίλαο Φλωράκη (κάποιοι αντίθετα την αποδίδουν στον Καραμανλή πρεσβύτερο για μια ακόμη φορά): «Η κάλπη είναι γκαστρωμένη, ξέρεις ότι θα γεννηθεί παιδί, δεν ξέρεις όμως αν θα είναι αγόρι ή κορίτσι». Από όταν ειπώθηκε η εν λόγω φράση έχουν βελτιωθεί τόσο οι εξετάσεις και διαγνώσεις μέσω υπερήχων, όσο και οι τεχνικές δημοσκοπήσεων (κάτι που εσφαλμένα στα ελληνικά λέμε ‘γκάλοπ’), αλλά ο ‘πονηρός’ μπορεί πάντα να μάς εκπλήξει, καθότι μπορεί αγαπητέ μου να έχουμε ‘απρόβλεπτα γεγονότα’ (‘events my dear boy, events’) μέσα και στην τελευταία εβδομάδα (‘that is a long time in politics’) και διαρκεί μακρόχρονα, ή κάποιοι όσο χρόνο ‘παρασκευάζουν λουκάνικα’ να προβούν σε ‘δολοπλοκίες’ ή  ‘ανοησίες’ , ή ακόμη σημαντικότερο σε ‘λάθη’ και όχι απλώς ‘εγκλήματα’, και έτσι να κοιμόμαστε ‘σαν μωράκια’ δηλαδή να έχουμε ανήσυχο και διακεκομμένο ύπνο.

Όλα τα παραπάνω καθιστούν την πολιτική και την πολιτική επιστήμη κάτι το διασκεδαστικά περίπλοκο, το συναρπαστικό που εξάπτει τόσο την φαντασία, αλλά κυρίως και την προσεκτική σκέψη στην προσπάθεια να συλλάβουμε το πολυσύνθετό της.

Με τις κάπως αποσπασματικές αυτές σκέψεις υποδέχομαι τους νέους και τις νέες πρωτοετείς φοιτήτριες και φοιτητές και τους εύχομαι καλές σπουδές, ελπίζοντας πως θα απολαύσουν τα και θα ωφεληθούν από τα μαθήματα στο Τμήμα στο οποίο επέτυχαν.

*Ο Κωνσταντίνος Δικαίος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του ΔΠΘ.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.