Ενισχυση του Δημοκριτειου Πανεπιστημιου και αλλα παραμυθια

Πριν από λίγες μέρες δημοσιεύθηκε το πολυαναμενόμενο νομοσχέδιο του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, με τον (παραπλανητικό) τίτλο «Ενίσχυση του Δημόσιου Πανεπιστημίου – Πλαίσιο λειτουργίας μη κερδοσκοπικών παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων». Αφήνοντας, για την ώρα τουλάχιστον, το μείζον ζήτημα της συνταγματικότητας ή μη του Δ’ Μέρους του νομοσχεδίου, περί ιδρύσεως ιδιωτικών πανεπιστημίων (για τα οποία επινοείται ο νομικά ασαφής νεολογισμός «Νομικά Πρόσωπα Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης»), θα εστιάσω εδώ σε όσα αφορούν αποκλειστικά το ΔΠΘ.

Το πρώτο μέρος του νομοσχεδίου επιγράφεται «Οργανωσιακές αλλαγές στη δομή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης» και έχει σκοπό, όπως αναγράφεται, την «ενίσχυση του ΔΠΘ και της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης», καθώς και την «ποιοτική αναβάθμιση της περιοχής». Θα μπορούσε κανείς να μην είναι θετικός απέναντι σε τέτοιους ευγενείς στόχους; Πόσω μάλλον, που οι ρυθμίσεις αυτές προβάλλουν ως προνομιακές, αφού το ΔΠΘ αποτελεί το μοναδικό Πανεπιστήμιο της χώρας για το οποίο το νομοσχέδιο περιλαμβάνει ρυθμίσεις, με εξαίρεση το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, ένα Ίδρυμα άλλωστε με διαφορετικό καθεστώς σε σχέση με τα άλλα δημόσια.

Ας δούμε όμως με ποιο τρόπο επιδιώκεται η ενίσχυση του Πανεπιστημίου και της Περιφέρειας. Δημιουργούνται άραγε νέα Τμήματα; Προσελκύονται στην περιοχή νέοι φοιτητές και φοιτήτριες; Δημιουργούνται νέες εγκαταστάσεις και υποδομές, εξοπλίζονται καινούργιες βιβλιοθήκες, αναζωογονείται το φθίνον προσωπικό του Πανεπιστημίου με προσλήψεις νέου διδακτικού, ερευνητικού και διοικητικού προσωπικού; Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την παραγωγή επιστημονικής έρευνας και τη σύνδεση της έρευνας με την αγορά εργασίας ή για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας;

Στο άρθρο 5 του νομοσχεδίου εξαγγέλλεται η ίδρυση Σχολής Θετικών Επιστημών, στο άρθρο 6 η ίδρυση Σχολής Διοικητικής Επιστήμης και Λογιστικής και στο άρθρο 7 η ίδρυση Τμήματος Νοσηλευτικής στο ΔΠΘ. Πρόκειται λοιπόν για νέα Τμήματα, τα οποία θα συμβάλουν στην «ποιοτική αναβάθμιση της περιοχής»; Δυστυχώς, και ο πλέον καλόπιστος αναγνώστης απογοητεύεται ή και αγανακτεί  όταν διαπιστώνει ότι πρόκειται στην πραγματικότητα για τη διοικητική απλώς μεταφορά των πέντε ήδη υπαρχόντων τμημάτων της Καβάλας, από το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας (ΔΙΠΑΕ) στο Δημοκρίτειο, και για τη μεταφορά της έδρας του τμήματος Νοσηλευτικής του Διδυμοτείχου (που επίσης υπαγόταν στο ΔΙΠΑΕ) στην Αλεξανδρούπολη. Γιατί άραγε τα πολύπαθα τμήματα του πρώην ΤΕΙ Καβάλας, τα οποία πριν από λίγα μόλις χρόνια ανωτατοποιήθηκαν, μετονομάστηκαν και συγχωνεύθηκαν με το Διεθνές Πανεπιστήμιο, τώρα αποσπώνται από αυτό για να προσαρτηθούν στο ΔΠΘ; Μήπως επειδή πρόκειται για ισχυρά τμήματα που θα ενισχύσουν με τους πάσης φύσεως πόρους τους το Δημοκρίτειο; Κατόρθωσε, π.χ. το πρώην τμήμα Ηλεκτρολόγων του ΤΕΙ Καβάλας μέσα σε λίγα χρόνια, με την αφθονία ίσως της κρατικής ενίσχυσης, να εξελιχθεί σε ένα βιώσιμο και ανθηρό τμήμα Φυσικής που θα ενδυναμώσει το ΔΠΘ; Ή μήπως πρόκειται για ένα τραγικά υποστελεχωμένο – προφανώς με ευθύνη της πολιτείας – τμήμα με μόλις 6 καθηγητές Φυσικής (!) σε σύνολο 13 μελών ΔΕΠ, τη στιγμή που το ομώνυμο τμήμα του ΑΠΘ διαθέτει 61 μέλη ΔΕΠ, του ΕΚΠΑ 57 και του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων 33 μέλη ΔΕΠ;

Κατά τα λοιπά, το νομοσχέδιο εντάσσει (με την απαραίτητη μετονομασία) στο ΔΠΘ δύο ακόμη τμήματα του πρώην ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης με έδρα τη Δράμα, τα οποία επίσης είχαν μεταφερθεί διοικητικά στο ΔΙΠΑΕ. Πέραν αυτών των εντάξεων, η «ίδρυση σχολών και τμημάτων» που εξαγγέλλεται στο άρθρο 2 περιορίζεται σε ένα και μοναδικό «δωράκι», τη δημιουργία τμήματος Εργοθεραπείας στη Σχολή Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του ΔΠΘ. Αν και δόθηκε σε λάθος σχολή, σύμφωνα με τον Πανελλήνιο Σύλλογο Εργοθεραπευτών, ο οποίος σε δελτίο τύπου διαμαρτύρεται ότι σε όλο τον κόσμο τα τμήματα Εργοθεραπείας υπάγονται στις Σχολές Επιστημών Υγείας και όχι σε Σχολές Φυσικής Αγωγής.

Ίσως, θα αντιτείνει και πάλι ο καλόπιστος αποδέκτης αυτής της μεγέθυνσης του πανεπιστημίου μας, ίσως εκτός από την «περί ονομάτων σπουδή» των βαρύγδουπων μετονομασιών και της ίδρυσης στο χαρτί, να υπάρχει και η αντίστοιχη μέριμνα για τη στελέχωση του νεοϊδρυόμενου, καθώς και των μετακινούμενων πέρα δώθε τμημάτων, με το απαραίτητο διδακτικό, ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό. Το άρθρο 10 του νομοσχεδίου, που περιλαμβάνει «ρυθμίσεις για την υλοποίηση των οργανωσιακών αλλαγών στη δομή του ΔΠΘ», μας πληροφορεί ότι το πάσης φύσεως προσωπικό του ΔΙΠΑΕ μεταφέρεται στο ΔΠΘ (διοικητικά βεβαίως, διότι οι άνθρωποι θα παραμείνουν στις θέσεις τους), δεν περιλαμβάνει όμως καμιά περαιτέρω πρόβλεψη ούτε για την πλήρωση θέσεων στο νέο τμήμα, ούτε για την επαύξηση του φυλλορροούντος διοικητικού προσωπικού και του ελλιπέστατου διδακτικού προσωπικού των προσαρτώμενων, ούτε για νέες υλικοτεχνικές υποδομές.

Άλλωστε η διαχρονική αδιαφορία της πολιτείας απέναντι στο ΔΠΘ είναι πλέον φανερή και στα παλαιά – και το πάλαι ποτέ κραταιά – τμήματά του. Θα αναφερθώ στα καθ’ ημάς, στη Νομική Σχολή του ΔΠΘ, ιδρυτική σχολή του Πανεπιστημίου με πολλές χιλιάδες απόφοιτους και  απόφοιτες, που έχει να επιδείξει συνεχείς διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς, καθηγητές και καθηγήτριες πανελλήνιας και διεθνούς αναγνώρισης με σπουδαιότατο επιστημονικό έργο, λαμπρές σταδιοδρομίες αποφοίτων της σε όλα τα νομικά επαγγέλματα στην Ελλάδα και σε πολλές χώρες του εξωτερικού, αλλά και στο στίβο της πολιτικής. Η Νομική είναι το πολυπληθέστερο τμήμα του ΔΠΘ και αριθμεί περισσότερους από 5.000 φοιτητές και φοιτήτριες (περί τις 4.000 προπτυχιακούς και περί τους 1.050 μεταπτυχιακούς και υποψήφιους διδάκτορες). Το ακαδημαϊκό και διοικητικό έργο που προσφέρεται σε όλα αυτά τα παιδιά καλύπτεται από ένα προσωπικό που συνεχώς μειώνεται την τελευταία δεκαπενταετία, και απαρτίζεται πλέον από 4 μόνο διοικητικούς υπαλλήλους και 6 ΕΤΕΠ, που υπερβάλλουν εαυτούς προκειμένου να ανταποκριθούν στα πολλαπλά καθήκοντά τους, και από 55 μέλη Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού, τα οποία ηρωικά όσο και εναγωνίως αντεπεξέρχονται στα διδακτικά, διοικητικά και ερευνητικά τους καθήκοντα. Και τα οποία σε λίγους μήνες, λόγω έξι ακόμη αφυπηρετήσεων καθηγητών, θα μειωθούν σε 49 και στην πράξη σε 46, καθώς τρία μέλη βρίσκονται σε αναστολή καθηκόντων. (Ενδεικτικά, η Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, με λιγότερους εισακτέους κάθε χρόνο, διαθέτει 79 μέλη ΔΕΠ, 4 ΕΔΙΠ, 3 Επιστημονικούς συνεργάτες και 23 διοικητικούς υπαλλήλους.) Σαράντα έξι λοιπόν καθηγητές και καθηγήτριες που, παρόλα αυτά, εξακολουθούν να παρέχουν το υψηλής ποιότητας διδακτικό έργο τους, συνεχίζουν να συμμετέχουν σε συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και να διοργανώνουν επιστημονικά συνέδρια επαιτώντας σε χορηγούς για την κάλυψη των εξόδων της κάθε διοργάνωσης, και επιμένουν να παράγουν ερευνητικό έργο με ίδιους πόρους και ενθαρρύνουν τους φοιτητές τους στην έρευνα δίχως καμιά χρηματοδότηση – αφού για να επιτευχθεί  χρηματοδότηση από κάποιο ερευνητικό πρόγραμμα χρειάζεται ολόκληρο επιτελείο που θα το προετοιμάσει.

Ας δούμε όμως τον τρίτο πυλώνα των οργανωσιακών αλλαγών του νέου νομοσχεδίου, τη συγχώνευση και μετονομασία τμημάτων του ιδρύματος. Με το άρθρο 9 μια ολόκληρη Σχολή (Κλασσικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών) υποβιβάζεται σε ένα μόνο τμήμα (άλλως: Μονοτμηματική Σχολή), στο οποίο συγχωνεύονται τρία ήδη λειτουργούντα τμήματα, και όπου στο εξής θα υλοποιούνται δύο διαφορετικά προγράμματα (!).

Περίσσευε άραγε το δραστήριο τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας στη Θράκη και έπρεπε να καταργηθεί; Παρείχε μήπως σπουδές κατώτερης ποιότητας από τα υπό ενσωμάτωση τμήματα; Ήταν περιττή άραγε η λειτουργία του τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών στην Κομοτηνή, του μοναδικού τμήματος πανελληνίως που παρείχε αυτό τον κλάδο σπουδών; Μήπως θα έπρεπε να ενισχυθούν αντί να ενωθούν με το καταξιωμένο τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας για να δημιουργήσουν μια τερατογένεση με τον τίτλο «Τμήμα Ανθρωπιστικών Σπουδών»; Ως γνωστόν, οι Ανθρωπιστικές Σπουδές (Humanities) αποτελούν παγκοσμίως μια ξεχωριστή επιστημονική κατηγορία με διαφορετικούς κλάδους, που με τη σειρά τους περιλαμβάνουν πολλά επιμέρους γνωστικά αντικείμενα, τα οποία κανείς πουθενά δεν διανοήθηκε να πετσοκόψει. Πώς θα προλάβουν οι μελλοντικοί απόφοιτοι του τμήματος «Ανθρωπιστικών Σπουδών» μέσα σε τέσσερα έτη να αποκτήσουν επαρκή και στέρεη επιστημονική γνώση και στην Φιλολογία, και στην Ιστορία και στην Ανθρωπολογία, όταν οι συνάδελφοί τους σε όλο τον κόσμο μελετούν ξεχωριστά τα τρία αυτά αντικείμενα;

Αλλά η επιστημονική γνώση, αν και κατ’ εξοχήν προορισμός του Πανεπιστημίου, παραδόξως δεν αναφέρεται σε κανένα σημείο του νομοσχεδίου. Όπως σε κανένα σημείο δεν προβλέπεται η ουσιαστική ενίσχυση του ΔΠΘ με διδακτικό, ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό και με υλικοτεχνικές υποδομές. Διότι, ας μη γελιόμαστε, μόνον αυτή η ενίσχυση θα κρατήσει στα πόδια του το ΔΠΘ και θα επιτρέψει την εκπλήρωση της ακαδημαϊκής αποστολής του Πανεπιστημίου, καθώς και την ποιοτική αναβάθμιση της περιοχής. Όπως τονίζεται στην ιδρυτική πράξη του, η λειτουργία του Δημοκριτείου, το οποίο φέτος γιορτάζει τα πενήντα χρόνια του, εξυπηρετεί πέραν των ακαδημαϊκών και εθνικούς σκοπούς. Αλλά οι εθνικοί σκοποί, μαζί με την επιστημονική γνώση, βρίσκονται πλέον καταχωνιασμένοι σε κάποιο ξεχασμένο συρτάρι του Υπουργείου. Και αγνοείται τελείως η καίριας σημασίας για την πατρίδα μας γεωγραφική θέση του ΔΠΘ.

Η μεγαλόσχημη ενίσχυση του Δημοκριτείου αποδεικνύεται λοιπόν πως δεν είναι άλλο από χάντρες και καθρεφτάκια προς ιθαγενείς. Ο στόχος της ενίσχυσης και αναβάθμισης του Πανεπιστημίου και της περιοχής δυστυχώς δεν επιτελείται με τη διοικητική μεταφορά ήδη υπαρχόντων και ενίοτε προβληματικών τμημάτων από το ένα πανεπιστήμιο στο άλλο, ούτε με την εφεύρεση ευφάνταστων μετονομασιών τύπου «Τμήμα Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Ανθεκτικότητας». Μόνον η ουσιαστική ενίσχυση σε ανθρώπινο δυναμικό και σε οικονομικούς πόρους θα επιτρέψει την εκπλήρωση των ακαδημαϊκών και εθνικών σκοπών του ΔΠΘ και θα αναβαθμίσει ποιοτικά την περιοχή. Είναι απαραίτητες και αναγκαίες οι γενναίες προσλήψεις διοικητικού προσωπικού, είναι απαραίτητες και αναγκαίες στα περισσότερα τμήματα του ΔΠΘ οι εκλογές πολλών νέων μελών του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού. Είναι απαραίτητη και αναγκαία η ενίσχυση των βιβλιοθηκών μας με την αγορά βιβλίων και βάσεων δεδομένων. Είναι απαραίτητη και αναγκαία η στήριξη των χιλιάδων φοιτητών και φοιτητριών που βρίσκονται μακριά από τα σπίτια τους με τη δημιουργία φοιτητικών εστιών και με άλλα κίνητρα, όπως η θέσπιση ενός επιδόματος υπό προϋποθέσεις, το οποίο θα επιτρέψει στις οικογένειες να στείλουν τα παιδιά τους να σπουδάσουν στη Θράκη, στο δημόσιο Πανεπιστήμιο, αντί να υποχρεωθούν να τα εγγράψουν στα πάσης φύσεως υπό δημιουργία και υφιστάμενα ιδιωτικά μορφώματα, που έχουν όμως το προσόν ότι βρίσκονται κοντά στο σπίτι τους. Αν δεν ενισχυθούν με αυτόν τον ουσιαστικό τρόπο, αναρωτήθηκε άραγε κανείς από τους συντάκτες του νομοσχεδίου, πόσα τμήματα του ΔΠΘ θα αποδυναμωθούν και τελικά θα κλείσουν όταν θα αρχίσουν να ξεφυτρώνουν τα ιδιωτικά παραρτήματα και παρακλάδια, με εγγυημένη την ισοτιμία των πτυχίων τα οποία θα απονέμουν επί χρήμασι, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού πληθυσμού;

Ας μην ανησυχούν όμως οι Θρακιώτες για τις σπουδές των παιδιών τους. Ίσως κάποια ιδιωτικά («μη κερδοσκοπικά» πάντως) παραρτήματα  πανεπιστημίων γειτονικών χωρών να προσέλθουν εδώ για να καλύψουν τα κενά και, γιατί όχι, να ανταγωνιστούν και τα ήδη υπάρχοντα, διαχρονικά εγκαταλελειμμένα από την πολιτεία, τμήματα του ΔΠΘ.

*Η Μαρία Γιούνη είναι Καθηγήτρια Νομικής ΔΠΘ

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.