«Ξεκλειδωνοντας» τα μυστικα της Βυζαντινης Ροδοπης

Σε ένα ταξίδι στην γνωστή, αλλά ελάχιστα κατανοητή για πολλούς Βυζαντινή Ροδόπη ανέλαβε να ξεναγήσει όσους βρέθηκαν στην αίθουσα του ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής την Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου η Προϊστάμενη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ροδόπης κ. Χρύσα Καραδήμα, στο πλαίσιο του επιμορφωτικού κύκλου για τη Βυζαντινή Θράκη που διοργανώνουν το ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ροδόπης και το Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του ΔΠΘ.
 
Έτσι το κοινό μέσα από την παρουσίαση της αρχαιολόγου ταξίδεψε στα χνάρια της Εγνατίας οδού, από την Αναστασιούπολη και την Μαξιμιανούπολη μέχρι τα Κουμουτζηνά ή Κομοτηνά, από τα μοναστήρια του Παπικίου όρους μέχρι τα ερείπια των φρουρίων της Γραντιανού και της Νυμφαίας, πριν να «περάσει» στη βυζαντινή Μαρώνεια και τη Σύναξη στα παράλια της Ροδόπης. 

«Σημαίνοντας ο ρόλος της Θράκης στην ιστορία του Βυζαντίου» 

Όπως τόνισε η κ. Καραδήμα, η Θράκη στη βυζαντινή περίοδο, ευρισκόμενη ανάμεσα στην Κωνσταντινούπολη και τη Θεσσαλονίκη, έμελλε να διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο στην ιστορία του Βυζαντίου.  Η ευρύτερη περιοχή της Θράκης, η οποία διατηρήθηκε ως ενιαίος γεωγραφικός χώρος έως τα τέλη του 19ου αι., δέχτηκε πολλές εχθρικές επιδρομές στη χιλιόχρονη ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και αποτέλεσε το προτείχισμα της Κωνσταντινούπολης στην απόκρουσή τους.
 

Μέρος της Θράκης αποτελούσε η επαρχία Ροδόπης, περιοχή που κατελάμβανε την έκταση της σημερινής ελληνικής Θράκης στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες ενώ στους μεσοβυζαντινούς χρόνους είχε περιληφθεί στο Θέμα Μακεδονίας, ενώ από τον 11ο αι. η περιοχή της Ξάνθης και της Ροδόπης εμφανίζεται στις πηγές ως Βολερόν. Οι πιο σημαντικές βυζαντινές πόλεις, τα ερείπια των οποίων μπορούμε να επισκεφτούμε σήμερα, βρίσκονται σε επίκαιρες εμπορικά ή στρατιωτικά θέσεις, είτε στον άξονα της Εγνατίας Οδού, όπου προϋπήρχαν ρωμαϊκοί εμπορικοί σταθμοί, όπως η Αναστασιούπολις-Περιθεώριον, η Μαξιμιανούπολις-Μοσυνόπολις, τα Κουμουτζηνά ή Κομοτηνά, είτε σημαντικά λιμάνια και αρχαίες πόλεις, όπως η Μαρώνεια, η οποία διατήρησε το όνομά της και κατά τη βυζαντινή περίοδο.
 
Ιδιαίτερο χαρακτήρα είχε ο ορεινός και δυσπρόσιτος όγκος της οροσειράς της Ροδόπης, όπου έχουν εντοπιστεί ερείπια βυζαντινών μονών, εκκλησίες αλλά και πολλές οχυρές θέσεις και φρούρια, οι ονομασίες των οποίων άλλοτε μας είναι γνωστές από τις γραπτές πηγές, όπως η Γρατιανού ή Γρατιανούπολις, και άλλοτε άγνωστες, όπως το φρούριο της Νυμφαίας.
 
Στη Ροδόπη βρισκόταν και το σημαντικότερο μοναστικό κέντρο της Θράκης, το Παπίκιον Όρος, με περίοδο ακμής από τον 12ο μέχρι και τον 14ο αι., μοναδικό παράδειγμα για τη μελέτη του μοναχισμού στη βυζαντινή περίοδο. 

Απόλυτα απαραίτητη η διαφύλαξη, προστασία και ανάδειξη των μνημείων 

Η περιήγηση στα βυζαντινά μνημεία της Ροδόπης με οδηγό την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ροδόπης, είχε σαν σκοπό να γνωρίσει στους πολίτες της Θράκης την ιστορία και τα μνημεία της, αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στον τομέα της διαφύλαξης, της προστασίας και ανάδειξής τους. Το πρόβλημα είναι, σημείωσε η κ. Καραδήμα, ότι για να γίνει αυτή η ανάδειξη με ευρωπαϊκούς πόρους, θα πρέπει τα έργα να έχουν ωριμότητα, όμως το Υπουργείο Πολιτισμού δεν διαθέτει πόρους, ούτε η Εφορεία διαθέτει μηχανικούς ώστε  να τα ετοιμάσουν.
 

Παρόλα αυτά έχουν ενημερώσει, πέρα του Υπουργείου, και τις τοπικές αρχές, την Περιφέρεια ΑΜΘ, το Δήμο, την Μητρόπολη για θέματα που αφορούν τα βυζαντινά μνημεία, από όπου μάλιστα υπήρξε ανταπόκριση. Μάλιστα η κ. Καραδήμα έκανε ειδική μνεία στον αείμνηστο Περιφερειάρχη κ. Γιώργο Παυλίδη, ο οποίος από την πρώτη χρονιά που είχε αναλάβει τους είχε υποσχεθεί κάποιους πόρους, και τώρα βρίσκονται στην τελική ευθεία για την διάθεση 40.000 ευρώ για προκαταρκτικές εργασίες στην Αναστασιούπολη. «Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο θα προσπαθήσουμε να ωριμάσουμε δύο μελέτες» σημείωσε η κ. Καραδήμα, τονίζοντας πως υπέρ τους λειτουργεί το γεγονός ότι λόγω της διέλευσης του TAP, πραγματοποιούνται μελέτες στο διατείχισμα της πόλης.
 
Όσο για την Μαρώνεια, η κ. Καραδήμα είχε επαφές με την Περιφέρεια ώστε να προχωρήσουν οι εργασίες που έχουν ξεκινήσει στην περιοχή του Αγίου Χαραλάμπους, την Επισκοπική Βασιλική στη Μαρώνεια, τον Επισκοπικό ναό της Μαρώνειας. Ταυτόχρονο, όπως ανέφερε στη συνέχεια η ίδια, τον δρόμο τους έχουν πάρει τα έργα εντός της Κομοτηνής, το βυζαντινό τείχος και το Ιμαρέτ, ενώ το Υπουργείο προχωρά το έργο του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου. 

Απόλυτη ανάγκη ενίσχυσης με ανθρώπινο δυναμικό 

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων αντιμετωπίζει πάντως ιδιαίτερα σοβαρά προβλήματα υποστελέχωσης, ενώ είναι χαρακτηριστικό πως δεν διαθέτει ούτε ένα βυζαντινολόγο.
 

Το Υπουργείο Πολιτισμού σχεδιάζει ένα νέο οργανισμό, προσχέδιο του οποίου δόθηκε σε διαβούλευση, όπου έχουν βγει οι ειδικότητες, όμως δεν έχει γίνει η κατανομή των θέσεων, όμως όπως ανέφερε η κ. Καραδήμα δεν φαίνεται προς το παρόν να έχει μεγάλες διαφορές με τον παλιό. Το μεγάλο πρόβλημα των Περιφερειακών Εφορειών όπως η Ροδόπη και ο Έβρος, σημείωσε, είναι η υποστελέχωση, μιας και δεν έχουν όχι μόνο αρχαιολόγους με τις ειδικότητές τους, αλλά και συντηρητές και μηχανικούς. «Αυτά είναι τα θέματα. Παλεύουμε, προσπαθούμε με τις δυνάμεις μας και εμείς να τα καταφέρουμε» έκλεισε.  

Συνεχίζεται η συνεργασία ΔΗΠΕΘΕ και Εφορείας Αρχαιοτήτων 

Στη διαπίστωση πως οι πολύ σημαντικές αυτές εκδηλώσεις έχουν αγκαλιαστεί και από τον κόσμο της Κομοτηνής προέβη η Πρόεδρος του ΔΗΠΕΘΕ κ. Σοφία Μενεσελίδου, τονίζοντας πως παρατίθενται επιστημονικές πληροφορίες από τους πιο έγκυρους επιστήμονες και αρχαιολόγους, λύνοντας ταυτόχρονα απορίες που μας γεννιούνται, ως πολίτες του τόπου που θέλουν να γνωρίσουν την ιστορία μας. «Η επιτυχία του περυσινού κύκλου της ιδέας που ξεκίνησε από την κ. Καραδήμα προσδιόρισε και τον φετινό και νομίζω θα προσδιορίζει και τους επόμενους που θα αφορούν άλλα κομμάτια της ιστορίας μας» σημείωσε, τονίζοντας πως θα έχουν όλοι την ευκαιρία να τους παρακολουθήσουν.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.