Οταν οι σκυλοι μας διδασκουν την «αθανασια»

Κώστας Μαυρουδής, «Η αθανασία των σκύλων», εκδ. Πόλις, Αθήνα 2021, 3η έκδοση, σ. 210

Το αναγνωστικό κοινό αλλά και οι κριτικοί υποδέχθηκαν με ιδιαίτερη θέρμη τη συλλογή διηγημάτων του Κώστα Μαυρουδή, «Η αθανασία των σκύλων», που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Πόλις το 2013, και μόλις έναν χρόνο μετά βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος-Νουβέλας 2014, ενώ έλαβε το ίδιο βραβείο και από το περιοδικό «Ο αναγνώστης». Το βιβλίο αυτό επέλεξαν να επανεκδώσουν με ανανεωμένο εξώφυλλο οι  εκδόσεις Πόλις το 2021.

Με βασικό πρωταγωνιστή τον σκύλο, ο Κώστας Μαυρουδής διηγείται εβδομήντα ιστορίες ατόμων, που λαμβάνουν χώρα στην Αθήνα και στην επαρχία, σε πόλεις της Ευρώπης, σε μυθιστορηματικές σελίδες και σε φιλμ, συνδυάζοντας παράλληλα την ιστορία του ανθρώπου με τη διαχρονική πορεία της Τέχνης. Στο βιβλίο αυτό, θα μπούμε σε σκέψεις και θα αναρωτηθούμε για την «αθανασία» των σκύλων –η άγνοια δηλαδή του θανάτου και του χρόνου–, δίπλα στο εφήμερο των ανθρώπων, αλλά και για την έννοια του θανάτου, της ματαιότητας και του απροσδόκητου της ζωής.

Στις 210 σελίδες του λογοτεχνικού αυτού έργου παρελαύνουν πληθώρα σκύλων. Ο Άργος κουνάει πάντα τα αυτιά του αντικρίζοντας τον Οδυσσέα, ο Μπεντικό κυκλοφορεί στις σελίδες του Γατόπαρδου δίπλα στον Ντον Φαμπρίτσιο, ο Boatswain μνημειώνεται στον «Επιτάφιο για ένα σκύλο» του Μπάιρον. Δεκαεπτά σκύλοι υποδέχονται τον Πλαστήρα σε μια προεκλογική συγκέντρωση, ένα Μπόξερ καταστρέφει το υπό συγγραφή βιβλίο, έργο ζωής, και ο Λέων –σκύλος ενός ηλικιωμένου εφημέριου– παρακολουθεί τη Λειτουργία. Συνοδοιπόροι, άνθρωποι και σκύλοι, μοιράζονται πραγματικότητες και αλήθειες, συναισθήματα, εξομολογήσεις και σημαίνουσες στιγμές. Οι εβδομήντα μικρές ιστορίες του κ. Μαυρουδή συμπυκνώνουν τον χρόνο, αντιστέκονται στις απλοποιήσεις, ανοίγονται με φαντασία και λόγο στο απροσδιόριστο και «καταφάσκουν παρήγορα στη ζωή».

Στο βιβλίο αυτό, ο Μαυρουδής επιθυμεί εν ολίγοις να προκαλέσει τους αναγνώστες να σκεφτούν πάνω σε υπαρξιακά ζητήματα, αποφεύγοντας όμως τον διδακτισμό. Για να το επιτύχει, χρησιμοποιεί και έντονα στοιχεία διακειμενικότητας και αυτοαναφορικότητας, βγάζοντας έτσι τους ακροατές από το πλατωνικό σπήλαιο.

Αντιθέσεις και ερωτήματα σε έναν «σκυλίσιο» κόσμο

Στα εβδομήντα αφηγήματα της συλλογής χρησιμοποιείται άλλοτε πρωτοπρόσωπη αφήγηση και άλλοτε τριτοπρόσωπη, με αναφορά σε καθημερινά αλλά και ιστορικά γεγονότα. Ο σκύλος, όπως έγινε ήδη κατανοητό, αποτελεί βασικό στοιχείο των ιστοριών, τον οποίο ο συγγραφέας προσωποποιεί για να εκφράσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Επιπλέον, οι αφηγήσεις αυτές άλλοτε μοιάζουν με δοκίμιο και άλλοτε με ημερολογιακές καταγραφές, ενώ η γλώσσα που χρησιμοποιείται χαρακτηρίζεται από ακρίβεια, οικονομία και λιτότητα. Μέσα σε αυτές τις ιστορίες τίθενται επίσης υπαρξιακά ερωτήματα όπως: «Γιατί κρύβονται, σαν παιδιά που παίζουν, τα παλιά γεγονότα;», ή «Πεθαίνει ο σκύλος χωρίς να υποψιάζεται την απουσία του, χωρίς να ξέρει τίποτε για τον χρόνο… μιαν αθάνατη ύπαρξη;».

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, πως με αφορμή τους σκύλους, τονίζεται η έννοια του χρόνου και της σχετικότητας. Τα σκυλιά βρίσκονται σε άγνοια για τον χρόνο που περνάει, τις στιγμές, τον θάνατο και τη φθορά. Θα μπορούσαμε να πούμε πως τα στάδια ζωής του σκύλου από τη μικρή ηλικία, μέχρι το γήρας, εξιστορούνται σε μία νοητή γραμμή, τη γραμμή της ζωής που κάποια στιγμή τελειώνει. Επειδή όμως ο συγγραφέας γνωρίζει πως το σύνολο των ιστοριών αυτών δημιουργούν μια νοσταλγία, σταματάει ξαφνικά και συχνά την αφήγηση, με σκοπό από τη μία να εντυπωσιάσει και από την άλλη να αποφύγει τον μελοδραματισμό.

Δημήτρης Μαρωνίτης, «Κώστας Μαυρουδής, ο πιο ευγενικός συγγραφέας στις απολίτιστες μέρες μας»

Σε κριτική του στην εφημερίδα «Το Βήμα», ο κορυφαίος κριτικός Δημήτρης Μαρωνίτης παραθέτει κάποια σημεία του βιβλίου εξηγώντας παράλληλα τις απόψεις του γι’ αυτό, ενώ αναφέρει χαρακτηριστικά πως: «Συνέπεσαν μέσα στο 2013 δύο ζωοφιλικά κείμενα ιδιαίτερης αξίας: το ένα ποιητικό, το άλλο πεζό. Το πρώτο επιγράφεται “Ζώα στα σύννεφα” και το δεύτερο τιτλοφορείται “Η αθανασία των σκύλων” και ανήκει στον Κώστα Μαυρουδή, τον πιο ευγενικό συγγραφέα στις απολίτιστες μέρες μας, που χρόνια τώρα ποτίζει το περιοδικό “Δέντρο”.

Ο αφηγητής, σε κατάσταση “αναίτιας ευφορίας” έχει όρεξη για κουβέντα. Βολταρίζοντας σ’ ένα μικρό πάρκο, βρίσκεται όρθιος μπροστά σε δύο ηλικιωμένους που κάθονται στο ίδιο παγκάκι. Καθένας με τον σκύλο του: ο πρώτος εφοδιασμένος με υπέργηρο σέτερ Λάβερακ, που ακούει στο όνομα Ερμής∙ ο δεύτερος έχοντας ένα ανώνυμο λευκό Κανίς.

Ο αφηγητής αποφαίνεται πως μάλλον δεν θα βρέξει, αλλά η απόφασή του δεν πιάνει τόπο. Αλλάζοντας τώρα συζήτηση, σχολιάζει τα καταπονημένα γηρατειά του Ερμή και παίρνει απρόβλεπτη απάντηση –αντιγράφω: “Είναι δεκαπέντε, διευκρίνισε ο κτήτορας, χαϊδεύοντας το κεφάλι του ζώου. Βαδίζει δύσκολα, έχει πρόβλημα καρδιάς και νεφρών, μένουμε όμως δίπλα. Είναι η μοναδική του μετακίνηση, πρόσθεσε, κι αμέσως πήρε λόγιο ύφος: Ο σκύλος, κύριε, είναι αθάνατος! Δεν είναι δική μου η σκέψις. Το έχει γράψει ένας Γάλλος συγγραφέας του περασμένου αιώνα. Πεθαίνουν μόνον εκείνοι που το γνωρίζουν […]. Ο Ερμής δεν έχει συνείδηση, αγνοεί το τέλος, όπως το δάσος δεν γνωρίζει τίποτε για το πριονιστήριο. Μακαριότητα. Έζησε και πεθαίνει, χωρίς να υποψιάζεται την απουσία του, χωρίς να ξέρει τίποτε για τον χρόνο. Σκέπτομαι ότι, όποτε χρειαστεί, θα υποβάλλω σε ευθανασία μια ανύποπτη, δηλαδή αθάνατη ύπαρξη”.

Αποκαλυπτική ιστορία, που η διήγησή της πιάνει μόλις μιάμιση σελίδα. Επιλέγοντας, θυμίζω πως ο Ερμής υπήρξε και χθόνιος θεός, για την ακρίβεια: “ψυχοπομπός”, οδηγώντας τις ψυχές των νεκρών στον Άδη».

Ο «κυνόφιλος» Κώστας Μαυρουδής

Ο Κώστας Μαυρουδής γεννήθηκε το 1948 στην Τήνο. Σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έγραψε την πρώτη του ποιητική συλλογή το 1973, με τίτλο «Λόγοι Δύο». Εξέδωσε επίσης τις ποιητικές συλλογές: «Ποίηση» (Εγνατία, 1977) και «Το δάνειο του χρόνου» (Κέδρος, 1990) και τη συλλογή ημερολογιακών σημειώσεων (ή πεζών ποιημάτων) «Με εισιτήριο επιστροφής: σημειώσεις 1976-81» (α΄ έκδοση: Εστία, 1983· β΄ έκδοση: Πλέθρον, 1999). Από το 1978 εκδίδει ανελλιπώς το λογοτεχνικό περιοδικό «Το Δέντρο».

Εκτός της ποίησης έχει γράψει και πεζογραφικά λογοτεχνικά έργα, με πυκνά και σύντομα κείμενα που θυμίζουν ημερολόγιο και αφοριστικό στοχασμό ή περιγραφές ταξιδιωτικών εντυπώσεων. Αυτά είναι τα εξής: «Με Εισιτήριο Επιστροφής» (α΄ έκδοση: Εστία 1983· β΄ έκδοση: Πλέθρον, 1999), «Οι Κουρτίνες του Γκαριμπάλντι» (Νεφέλη, 2000), «Στενογραφία» (Κέδρος, 2006), «Η Αθανασία των Σκύλων» (Πόλις, 2013) και «Η Ζωή με Εχθρούς» (α΄ έκδοση: Δελφίνι 1998· β΄ έκδοση: Μελάνι, 2008). Άρθρα και σχόλιά του δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς σε εφημερίδες και περιοδικά.

*Η Εβελίνα Βαβάτση και ο Νεκτάριος Μουρδικούδης είναι φιλόλογοι.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.