Μια εντυπη μεταμορφωση ζωης και λογου

2ο τεύχος για την διμηνιαία εκκλησιαστική εφημερίδα του Συνδέσμου Αγάπης «Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος» Καρυδιάς κι έγινε δεκτό με θέρμη και πίστη στην προσπάθεια των συντακτών του. Αποδεικνύει δε ότι μια εκκλησιαστική έκδοση δεν είναι απαραίτητο να κλείνεται σε όρια στενά και απαραβίαστα, αλλά επιχειρεί ένα άνοιγμα στην κοινωνία κι ένα πλησίασμα των ανθρώπων μέσα από άρθρα εισηγήσεις και διηγήσεις για τους τόπους λατρείας των αγίων στην περιοχή μας, για τις δράσεις του συλλόγου, τις δραστηριότητες της νεολαίας και των παιδιών του κατηχητικού, ιατρικές συμβουλές και ποικίλου ενδιαφέροντος δημοσιεύσεις.

«Πρόκειται για μια αξιέπαινη εκδοτική προσπάθεια. Ανάλογες ενέργειες καταξιώνουν στη συνείδηση του κόσμου το ιερό λειτούργημά σας, πολύ περισσότερο όταν η όλη προσπάθεια έχει ως αφετηρία την ενορία του μικρού, αλλά τόσο γνωστού για τις πολιτιστικές πρωτοβουλίες του χωριού της Καρυδιάς Κομοτηνής» αναφέρει στον χαιρετισμό της η βουλευτής Ροδόπης κ. Χρύσα Μανωλιά απευθυνόμενη στον Εφημέριο του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καρυδιάς Κομοτηνής, π. Κωνσταντίνο Τσουρέλη.

Παρόμοια λόγια ευχάριστου καλωσορίσματος απευθύνει και ο Πρόεδρος του Σωματείου Εθελοντών Αιμοδοτών Ν. Ροδόπης, Γιώργος Κεπελής, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «πρόκειται για μια ιδιαίτερη αξίας και βαρύνουσας σημασίας εκδοτική προσπάθεια, καθώς έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό στα δρώμενα των Καρυδιωτών. Έχω την πεποίθηση ότι οι εγνωσμένες σας ευαισθησίες και ικανότητες, εγγυώνται τη δημιουργία μιας πνευματικής «κυψέλης», η οποία θα επιτρέπει την ελεύθερη και απρόσκοπτη έκφραση των συνειδητοποιημένων πολιτιστικά συμπολιτών μας».

Εμείς επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε επιλεκτικά κάποια από τα κείμενα που φιλοξενεί το 2ο τεύχος της έκδοσης, και συγκεκριμένα κάποια άγνωστα ιστορικά στοιχεία για την ανέγερση του παλαιού παρεκκλησίου στον τόπο ανευρέσεως της θαυματουργού εικόνος της Παναγίας Φανερωμένης, στον Αμπελουργικό Σταθμό Αιγείρου, τη γνωστή μας Παναγία των Ρόδων. Το κείμενο υπογράφει ο Θεολόγος, Εκκλησιαστικός Ιστορικός και Νόμικος, Ιωάννης Ελ. Σιδηράς. Το δεύτερο κείμενο είναι του Εφημέριου του Ιερού Ναού Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Καρυδιάς π. Κωνσταντίνου Τσουρέλη, κι αφορά στον Άγιο Παντελεήμονα, τη χάρη του οποίου τιμούμε στις 27 Ιουλίου, μια μέρα μετά από τη γιορτή της Αγίας Παρασκευής.

Α.Χ.

Ιστορικά στοιχεία για την ανέγερση του παρεκκλησίου Παναγίας Φανερωμένης

Είναι γνωστό ότι η ιερά, ιστορική και θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης Βαθυρρύακος ευρέθη θαυματουργικώς σε σημείο εντός του σημερινού αμπελουργικού σταθμού Αιγείρου, όπου σήμερα ευρίσκεται το παρεκκλήσιο της «Παναγίας των Ρόδων». Η όλη περιοχή κατά την περίοδο της οθωμανοκρατίας έφερε την ονομασία «Φατήρ – Γιακά», ή «Πατρίκα» ή «Φατρίκα» ή «Βαθυρρύαξ», λόγω του παρακείμενου την εποχή εκείνη ποταμού.

Μετά την ανεύρεσή της, η ιερά εικών εφυλάσσετο επί δεκαετίες στον ιερό μητροπολιτικό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κομοτηνής, στον οποίο η ιδία η εικών επέλεξε με θαυμαστό τρόπο να εγκατασταθεί. Πώς συνέβη; Επειδή λοιπόν διεκδικούσαν διάφορα χωριά την φύλαξη της εικόνος, ο τότε μητροπολίτης απεφάσισε η εικών να τοποθετηθεί σε άμαξα στην οποία είχαν προσδέσει νέους βόες (βόδια), και ορίστηκε να εγκατασταθεί η εικών στο σημείο όπου θα σταματούσαν τα ζώα. Τελικώς τα ζώα σταμάτησαν στον ιερό μητροπολιτικό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κομοτηνής, όπου και παρέμεινε μέχρι το έτος 1955, οπότε μεταφέρθη από τον αείμνηστο και μέγιστο μητροπολίτη Μαρωνείας Τιμόθεο Ματθαιάκη (1954-1974) στην νεοανεγερθείσα τότε ιερά μονή της Παναγίας Φανερωμένης Βαθυρρύακος, στην τοποθεσία όπου ευρίσκεται μέχρι και σήμερα.

Στο μεταξύ, ο μητροπολίτης Μαρωνείας Άνθιμος Σαρρίδης (1922-1938), κατά το έτος 1930, όταν το κτήμα του σημερινού αμπελουργικού σταθμού πέρασε στο δημόσιο και το κράτος παρεχώρησε έκταση, όπου σήμερα ευρίσκεται η ιερά μονή Φανερωμένης, ανήγειρε μικρό παρεκκλήσιο προς τιμήν της Παναγίας. Για την ανέγερση του μικρού εκείνου παρεκκλησίου συνεισέφερε οικονομικά και ο ιερός μητροπολιτικός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κομοτηνής, όπου, όπως προαναφέραμε, εφυλάσσετο η θαυματουργός εικών. Εκείνο το παρεκκλήσιο κατεδάφισε ο μητροπολίτης Μαρωνείας Τιμόθεος και ανήγειρε το 1954-1955 το νέο καθολικό της μονής και εκεί τοποθέτησε την ιερά εικόνα. Σήμερα ούτε το επί Τιμοθέου ανεγερθέν καθολικό σώζεται, αλλά υπάρχει στη θέση του ο νέος σημερινός ναός.

Τα παραπάνω στοιχεία είναι εν πολλοίς γνωστά και από το αξιόλογο μικρό βιβλίο που συνέγραψε το 1972 ο αείμνηστος μητροπολίτης Τιμόθεος για την Παναγία Φανερωμένη. Τα άγνωστα όμως στοιχεία που θα παραθέσουμε στο παρόν άρθρο μας αφορούν στην ιστορία ανεγέρσεως του σημερινού υπάρχοντος και προσφάτως ανακαινισθέντος μικρού παρεκκλησίου στον αμπελουργικό σταθμό, στο σημείο όπου ευρέθη η θαυματουργός εικών.

Πριν από ολίγες ημέρες έφτασαν στα χέρια μας, ύστερα από μακρά, προ τριών μηνών, έρευνα που κάναμε στους κώδικες της πατριαρχικής αλληλογραφίας στο Φανάρι, περί τα 250 ανέκδοτα έγγραφα που αναφέρονται στην εκκλησιαστική ιστορία της Μητροπόλεως Μαρωνείας. Ένα από τα έγγραφα αυτά είναι μία ανέκδοτη επιστολή του έτους 1904, την οποία είχε αποστείλλει ο οικουμενικός πατριάρχης Ιωακείμ Γ΄ (1901-1912) στον τότε Μητροπολίτη Μαρωνείας Νικόλαο Σακκόπουλο (1902-1914). Σύμφωνα με την επιστολή αυτή, το οικουμενικό πατριαρχείο κατόπιν του προηγουμένως υποβληθέντος σχετικού αιτήματος από τον μητροπολίτη Νικόλαο, είχε προβεί στις δέουσες ενέργειες και είχε επιτύχει την έκδοση του υπουργικού τεσκερέ (απόφαση αδείας) από το αρμόδιο υπουργείο για την ανέγερση εκκλησίας στο τσιφλίκι «Φατήρ Γιακά» ή «Φατρίκα», με εξ ολοκλήρου δαπάνες των νέων τότε ιδιοκτητών του τσιφλικίου (σημερινό κτήμα αμπελουργικού σταθμού) Ελευθερίου Τελωνίδη και Κων/νου Σκουτέρη, οι οποίοι είχαν αγοράσει το 1903-1904 το τσιφλίκι από τον προηγούμενο ιδιοκτήτη, που ήταν Οθωμανός αγάς.

Οι δύο αυτοί εν πολλοίς, άγνωστοι Κομοτηναίοι ευεργέτες, όπως και πολλοί άλλοι (Λάμπρος Κομνηνός, Θεοχάρης Ζωήογλου, Μιχαήλ Σούζος, Αθανάσιος Καστάνιας, Ιωάννης Ζωίδης, Γεώργιος Σίτης, Χατζηγιώργος Τσακίρογλου, Νικόλαος και Τηλέμαχος Μπάζμπας και Κυριάκος και Οδυσσέας Κούλογλου), ύστερα από την έντονη προτροπή των κατά τόπους Ελλήνων προξένων της Θράκης (Αδριανουπόλεως και Δεδέαγατς) και του τότε μητροπολίτη Μαρωνείας Νικολάου, ο οποίος εκτελούσε σχετική εντολή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, είχαν αγοράσει μεγάλες εκτάσεις γης (τσιφλίκια και αγροτεμάχια) στην ύπαιθρο του καζά Γκιουμουλτζίνας, ειδικότερα πέριξ της Κομοτηνής και των Σαπών, προκειμένου οι εκτάσεις αυτές να μην περιέλθουν στα χέρια της τότε «Πανσλαβικής Εταιρείας» και των Βουλγάρων εξαρχικών, οι οποίοι επιθυμούσαν διακαώς να διεισδύσουν και εγκατασταθούν στα εσώτατα του καζά Γκιουμουλτζίνας.

Την περίοδο εκείνη και οι δύο ευεργέτες Ελ. Τελωνίδης και Κων/νος Σκουτέρης αγόρασαν το 15 στρεμμάτων αγροτεμάχιο στο «Κιρ – τσιφλίκι», το οποίο ανήκει στον Οθωμανό αγά Αμέτ Εφέντη Μποσνάκογλου και περιελάμβανε σε ένα σημείο του και στην περιοχή «Φατήρ – Γιακά» (Φατρίκα ή Πατρίκα), όπου πολύ αργότερα, όπως προαναφέραμε, ανήγειρε ο Μαρωνείας Άνθιμος το παρεκκλήσιο (1930) της Παναγίας.

Σημαντικά στοιχεία για την περιοχή Βαθυρρύακος μας παρέχει σε έγγραφη έκθεση, που συνέταξε το έτος 1906, ο επιθεωρητής των σχολείων Θράκης Δ. Σάρρος, ο οποίος αναφέρει τα εξής: «Το τελευταίον δε Βαθυρρύαξ, όπερ είναι κατά τα δύο τρίτα κτήμα ομογενών Ηπειρωτών, έχει αγίασμα τι, περί ο γίνεται κατ’ έτος πανήγυρις των περιοίκων μεγάλη, καθ’ ην συλλέγονται περί τας 40 λίρας προς ίδρυσιν εκκλησίας εκεί. Έχουσι μέχρι τούδε 200 λίρας οι ιδιοκτήται του χωρίου. Δέον να επιταχυνθεί η ίδρυσις της Εκκλησίας εν η θα εκκλησιάζωνται και πάντα τα παρ’ αυτό λοιπά υμέτερα σλαβόφωνα χωρία, άτινα περιτρέχει ο Βούλγαρος ιερεύς προς προσηλυτισμόν».

Ο δε καθηγητής του γυμνασίου Αδριανουπόλεως Χ. Σκαλισιάνος στην έγγραφη «Αναφορά – έκθεση», που συνέταξε το έτος 1907 για την ίδια περιοχή, γράφει: «Εν ταύτη υπάρχουσι τσιφλίκια ανήκονται εις ημετέρους κατά το πλείστον και αγίασμα απολαύον μεγάλου σεβασμού παρά των κατοίκων των πέριξ χωρίων, έχει δε εισπραχθεί εξ αφιερωμάτων εις το αγίασμα τούτο ποσόν υπέρ τας 200 λίρας. Δια των χρημάτων τούτων, άτινα ευρίσκονται εις χείρας του εν Γκιμουλτζίνη ομογενούς Σκουτέρη, εις ου το τσιφλίκιον ευρίσκεται το αγίασμα, ηδύνατο να οικοδομηθεί εκκλησία, εις ην θα εκκλησιάζοντο οι κάτοικοι των χωρίων Ορτατζή (Αμβροσία) και Κιρσάρτζα (Μεσσούνη), και συν τω χρόνω, αγοραζομένων των τσιφλικίων τούτων και ιδρυομένου μικρού ελληνικού συνοικισμού εν Βαθυρρύακι, θα κατωρθούτο δια της συνεχούς επικοινωνίας των χωριών τούτων προς την εκκλησία και τον ελληνικόν συνοικισμόν του Βαθυρρύακος, ο εξελληνισμός τούτων».

Οι δύο ευεργέτες Τελωνίδης και Σκουτέρης στη συνέχεια παρεχώρησαν το κτήμα τους στον μητροπολιτικό ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Κομοτηνής. Το βέβαιο πάντως είναι ότι μέχρι το έτος 1907 δεν είχε ανεγερθεί το πολύ μικρό παρεκκλήσιο της Παναγίας που βλέπουμε σήμερα στο σημείο όπου ευρέθη, εντός του νυν αμπελουργικού σταθμού, η θαυματουργή εικόνα. Θα πρέπει, με κάθε επιφύλαξη, να υποθέσουμε ότι το μικρό παρεκκλήσιο ανηγέρθη στο χρονικό διάστημα 1908-1912, πριν δηλαδή από τη βουλγαρική κατοχή του τότε Καζά Γκιουμουλτζίνας. Το μικρό εκείνο παρεκκλήσιο ανακαινίστηκε το 1994 και σήμερα υπάρχει πανέμορφο για να μας υπενθυμίζει το σημείο ευρέσεως της ιστορικής και θαυματουργού εικόνας της Παναγίας Φανερωμένης.

Πάντα ταύτα εγράφησαν ως ελάχιστη συμβολή στην τοπική εκκλησιαστική μας ιστορία. Σε επιστημονική εργασία μας, την οποία ετοιμάζουμε, θα εκδώσουμε αυτά τα πολύτιμα ανέκδοτα έγγραφα.

Ο Άγιος Παντελεήμων

Τον καιρό που τα μαύρα σύννεφα της ειδωλολατρίας σκέπαζαν απειλητικά όλη την οικουμένη, στα τέλη δηλαδή του τρίτου αιώνα μετά Χριστόν, γεννήθηκε στη Νικομήδεια της Μικράς Ασίας ο Άγιος μεγαλομάρτυρας Παντελεήμων. Την εποχή εκείνη αυτοκράτορας της Ρώμης ήταν ο φοβερός διώκτης των Χριστιανών, ο Μαξιμιανός.

Ο πατέρας του λεγόταν Ευστόργιος και ήταν ειδωλολάτρης αξιωματούχος, μέλος της συγκλήτου. Η μητέρα του λεγόταν Ευβούλη και ήταν θερμή Χριστιανή. Το όνομα που έδωσαν στο παιδί τους ήταν Παντολέον.

Ο Παντολέον ήταν πολύ έξυπνος, ευγενικός, επιμελής, ταπεινός και πράος, γεμάτος αρετή, παρ’ όλο που ακόμη δεν είχε βαπτιστή Χριστιανός. Όταν μεγάλωσε, ο πατέρας του τον παρέδωσε σ’ ένα φημισμένο γιατρό, τον Ευφρόσυνο, για να του διδάξει την ιατρική επιστήμη. Σε λίγο καιρό ο Παντολέον ξεπέρασε όλους τους συνομήλικους του στη μόρφωση και όλοι μιλούσαν με θαυμασμό για το χαρακτήρα του. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας, μαθαίνοντας για την αρετή και την εξυπνάδα του, τον προόριζε για να γίνει γιατρός στο παλάτι, ο γιατρός των ανακτόρων.

Τον ίδιο καιρό ο γέροντας ιερέας της Νικομήδειας Ερμόλαος, φωτισμένος από το Άγιο Πνεύμα κάλεσε στο σπίτι που κρυβόταν τον Παντολέοντα για να τον γνωρίσει. Αφού συνομίλησαν για πολλή ώρα, ο Ερμόλαος κατενθουσιάστηκε από τις αρετές που κοσμούσαν τον νέο και αποφάσισε να του γνωρίσει την πίστη στο Χριστό. Έτσι αναπτύχθηκε ανάμεσά τους μια άριστη πνευματική σχέση. Ο Παντολέον επισκεπτόταν καθημερινά τον Άγιο Ερμόλαο και απολάμβανε τους Χριστιανικούς του λόγους. Στερεωνόταν έτσι σιγά – σιγά στην αληθινή πίστη.

Ένα εντυπωσιακό γεγονός κάνει τον Παντολέοντα να πάρει τη σοβαρή και γενναία απόφαση να δεχθεί το Άγιο Βάπτισμα, να γίνει Χριστιανός. Ενώ περπατούσε στο δρόμο συνάντησε ένα παιδί που το δάγκωσε μια οχιά και πέθανε. Λέει λοιπόν στον εαυτό του: Θα προσευχηθώ στο Χριστό να αναστήσει αυτό το παιδί και αν πράγματι το παιδί αναστηθεί, εγώ πια δεν υπάρχει λόγος να καθυστερώ τη βάπτισή μου, θα γίνω Χριστιανός, θα πιστέψω ότι ο Χριστός είναι ο Θεός ο αληθινός, ο Σωτήρας του κόσμου. Αυτά σκέφτηκε και προσευχήθηκε θερμά στον Κύριο. Αμέσως το παιδί ζωντάνεψε και το φίδι απέθανε.

Γεμάτος χαρά ο Παντολέον τρέχει στο γέροντα Ερμόλαο, του διηγείται το θαύμα και του ζητά να τον βαπτίσει. Και ο Ερμόλαος, επειδή γνώριζε ποιος οδηγείται στην τελειότητα, γεμάτος συγκίνηση οδήγησε στο φωτισμό του θείου βαπτίσματος τον Παντολέοντα.

Από τότε ο Παντολέον έγινε ανάργυρος ιατρός. Θεράπευε με τη δύναμη του Ιησού Χριστού τους ασθενείς, χωρίς να παίρνει καθόλου χρήματα. Ακόμη, όταν εύρισκε φτωχούς τους βοηθούσε ποικιλότροπα, δίνοντας τους χρήματα και άλλα αναγκαία είδη. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά θαύματα του Αγίου ήταν η θεραπεία ενός τυφλού, με τη δύναμη και πάλι του παντοδύναμου Θεού μας, του Χριστού.

Οι θαυμαστές θεραπείες του Αγίου προκάλεσαν το θαυμασμό των κατοίκων της Νικομήδειας, αλά και το μίσος και το φθόνο των άλλων ιατρών της πόλης. Οι τελευταίοι κατήγγειλαν τον Παντολέοντα στον Αυτοκράτορα Μαξιμιανό, το φοβερό αυτό διώκτη του Χριστιανισμού.

Ο Μαξιμιανός κάλεσε τον Άγιο στα ανάκτορα για να ζητήσει εξηγήσεις. Ο Άγιος ομολόγησε με θάρρος ότι είναι Χριστιανός. Ο αυτοκράτορας στην αρχή προσπάθησε να τον πείσει με διάφορες κολακείες και υποσχέσεις να αρνηθεί το Χριστό και να θυσιάσει στα είδωλα. Ο Παντολέον όμως έμεινε πιστός και ακλόνητος. Δεν αρνήθηκε. Δεν πρόδωσε το Χριστό.

Ο αυτοκράτορας εξαγριωμένος, διέταξε φοβερά βασανιστήρια, για να κλονίσει τον Άγιο και να τον εξαναγκάσει να θυσιάσει στα είδωλα.

Οι στρατιώτες του αυτοκράτορας, άρχισαν να του ξέουν τη σάρκα με μαχαίρια και να καίνε τις πληγές με λαμπάδες. Ο Χριστός, όμως, ήλθε σε βοήθεια του Αγίου και του θεράπευσε τις πληγές, φωτίζοντάς τον με αστραπές. Στη συνέχεια έβαλαν τον Παντολέοντα μέσα σε ένα καζάνι που έβραζε. Με τη βοήθεια όμως και πάλι του Θεού ο Άγιος έμεινε σώος και αβλαβής και η φωτιά θαυματουργικά έσβησε. Ακολούθως βύθισαν τον Άγιο στα βάθη της θάλασσας, αφού έδεσαν στο λαιμό του μια τεράστια πέτρα. Ο Χριστός, όμως, έκανε την πέτρα πιο ελαφριά από φύλλο και έδωσε στον Παντολέων τη δύναμη να περπατά πάνω στα νερά. Έτσι σώος και αβλαβής, βγήκε στη στεριά. Στη συνέχεια έριξαν τον Άγιο σε πεινασμένα άγρια θηρία. Όμως τα ζώα, αντί να τον κατασπαράξουν, έγλειφαν ήρεμα και ειρηνικά με τη γλώσσα τους τα πόδια του, κουνώντας τις ουρές τους.

Έκπληκτος αλλά και εξαγριωμένος ο ηγεμόνας, διατάσει τον αποκεφαλισμό του Αγίου. Θαυματουργικός το ξίφος λυγίζει και αντί αίμα τρέχει γάλα. Λίγο πριν από το μαρτυρικό δια αποκεφαλισμού θάνατο του Αγίου, ακούσθηκε φωνή απ’ τον ουρανό. Ήταν η φωνή του Θεού που του έδωσε το όνομα Παντελεήμων, που σημαίνει τον Άγιο που όλους τους βοηθά και τους ελεεί ακόμη και τους εχθρούς του.

Το Τίμιο Σώμα του Αγίου τάφηκε με τιμές από τους Χριστιανούς. Η εκκλησία μας τιμά την μνήμη του την 27η Ιουλίου.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.