Λυδια Μιτιτς,* «Η συγγραφεας προτεινει την ενταξη του ChatGPT στην εκπαιδευτικη διαδικασια με εναν τροπο δημιουργικο και ηθικο»

Ζωή Γαβριηλίδου, «Διδάσκοντας και μαθαίνοντας γλώσσα με το ChatGPT», Γιώργος Μικρός πρόλ., εκδ. Κριτική, Αθήνα 2024, σ. 128

Όλοι όσοι βρισκόμαστε εδώ σήμερα γνωρίζουμε τη Ζωή Γαβριηλίδου, το πολύπλευρο ερευνητικό και διεπιστημονικό της έργο, την καθοριστική της συνεισφορά ως Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Θεμάτων και Φοιτητικής Μέριμνας, την προσφορά της στην τοπική κοινωνία σε όλα τα επίπεδα, όπως και σε πολλούς άλλους τομείς. Εγώ επιθυμώ ωστόσο να σας μιλήσω για τη Ζωή που γνωρίζω προσωπικά και για κάποια από τα χαρακτηριστικά της που δεν παύω να θαυμάζω.

Θα σας πω μια ιστορία που μου είπε η ίδια πριν από αρκετά χρόνια. Όταν λοιπόν ήταν πολύ μικρή, σχεδόν μωρό, ο μπαμπάς της την πήγε στη θάλασσα, και για να μάθει να κολυμπά, απλά την πέταξε μέσα. «Και τι έκανες εσύ;» τη ρώτησα σοκαρισμένη. Μου απάντησε «και εγώ κολύμπησα», έτσι απλά. Η Ζωή είναι το πιο τολμηρό άτομο που γνωρίζω. Βουτάει στα βαθιά και κολυμπάει με χάρη (μερικές φορές ανάμεσα σε καρχαρίες, άλλες ανάμεσα σε χρυσόψαρα), αλλά με μια μοναδική δύναμη και σιγουριά που τη μεταδίδει και σε μας, τους όχι τόσο τολμηρούς.

Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό της Ζωής, που πάντα ξεχωρίζω, είναι η περιέργειά της. Μια παιδική, αλλά ταυτόχρονα βαθιά επιστημονική περιέργεια για τα πάντα γύρω της, από τον πιο απλό άνθρωπο με την καθημερινότητά του, μέχρι το πιο σύνθετο επιστημονικό φαινόμενο. Πάντα κάνει τις σωστές ερωτήσεις (όλες εκείνες που προσπαθώ να διδάξω στους φοιτητές και τις φοιτήτριές μου όταν μιλάμε για τη μεθοδολογία έρευνας) που το ανήσυχο πνεύμα της γεννάει ασταμάτητα.

Στον πρόλογο του βιβλίου η ίδια αναφέρει ότι η χρήση του ChatGPT “φέρνει επί τάπητος μια σειρά από προκλήσεις”: τα ζητήματα λογοκλοπής και αξιολόγησης των γραπτών εργασιών, την εγκυρότητα των πληροφοριών, προκαταλήψεις που μπορεί να προκύψουν και άλλα πολλά. Σε αυτές τις πρακτικές δηλώνει ρητά την αντίθεσή της, προτείνοντας μέσα από το βιβλίο της την ένταξη του ChatGPT στην εκπαιδευτική διαδικασία με έναν τρόπο δημιουργικό και ηθικό

Και τέλος, η διορατικότητά της. Η Ζωή παίζει σκάκι με τον Κασπάροβ, βρίσκεται πέντε κινήσεις στη σκακιέρα μπροστά και αυτή η ικανότητά της μερικές φορές μας εμποδίζει να την καταλάβουμε τη δεδομένη στιγμή, και μόνο εκ των υστέρων, συνειδητοποιούμε πόσο σημαντικό και προοδευτικό ήταν αυτό που πρέσβευε. Για όλους αυτούς τους λόγους, για μένα προσωπικά, ήταν αναμενόμενο ότι η Ζωή Γαβριηλίδου θα έγραφε ένα βιβλίο με τίτλο «Διδάσκοντας και μαθαίνοντας γλώσσα με το ChatGPT».

Η ανάγκη της να βουτήξει σε έναν καινούριο θαυμαστό κόσμο που εμείς οι υπόλοιποι, ακόμα μουδιασμένα, παρακολουθούμε και μόνο σπασμωδικά, και ίσως κρυφά, προσπαθούμε να συλλάβουμε (τώρα τελευταία, πρέπει να το αναγνωρίσω, αρχίζουμε και θέτουμε τα ερωτήματα και μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας πιο συστηματικά και συγκεντρωμένα), είναι προφανώς ένα από τα βασικά κίνητρα για τη συγγραφή του βιβλίου της. Στον πρόλογο του βιβλίου η ίδια αναφέρει ότι η χρήση του ChatGPT «φέρνει επί τάπητος μια σειρά από προκλήσεις»: τα ζητήματα λογοκλοπής και αξιολόγησης των γραπτών εργασιών, την εγκυρότητα των πληροφοριών, προκαταλήψεις που μπορεί να προκύψουν, και άλλα πολλά, και αναφέρεται στους ανασταλτικούς χειρισμούς αντιμετώπισης από τα πανεπιστήμια, ακόμα και την απαγόρευσή του. Σε αυτές τις πρακτικές δηλώνει ρητά την αντίθεσή της, προτείνοντας μέσα από το βιβλίο της την ένταξη του ChatGPT στην εκπαιδευτική διαδικασία με έναν τρόπο δημιουργικό και ηθικό.

Όπως προανέφερα, η Ζωή ξέρει πώς να θέτει τα πιο έγκυρα και καίρια ερωτήματα. Το ίδιο κάνει και στο βιβλίο της. Το κάθε ένα από τα δέκα μαθήματα που περιέχει απαντάνε σε ερωτήματα, όπως:

—πώς μπορεί το ChatGPT να μας βοηθήσει στον σχεδιασμό του μαθήματος,

—πώς θα μπορέσουμε, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητές του, να ενισχύσουμε το λεξιλόγιο, την προφορά μας, την κατανόηση και παραγωγή λόγου, κτλ.

και εάν δεν σας έχω πείσει για το πόσο καλή είναι στο να θέτει ερωτήματα, αρκεί μόνο να δείτε το παράρτημα του βιβλίου και τα πενήντα παραδείγματα υποκίνησης στο ChatGPT για εκμάθηση γλώσσας.

Όταν άκουσα για πρώτη φορά για το συγκεκριμένο βιβλίο, η αρχική σκέψη μου ήταν ότι ίσως είναι πρόωρο, επειδή το φαινόμενο της τεχνητής νοημοσύνης και των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων εξελίσσεται τόσο ραγδαία και αυτή η νέα πραγματικότητα είναι τόσο ρευστή. Ωστόσο, όταν το διάβασα, κατάλαβα γιατί η Ζωή είναι όντως διορατική –γιατί είναι καθοριστικής σημασίας να καταγραφεί η συγκεκριμένη στιγμή και τα δεδομένα της για το μέλλον

Όταν άκουσα για πρώτη φορά για το συγκεκριμένο βιβλίο, η αρχική σκέψη μου ήταν ότι ίσως είναι πρόωρο, επειδή το φαινόμενο της τεχνητής νοημοσύνης και των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων εξελίσσεται τόσο ραγδαία και αυτή η νέα πραγματικότητα είναι τόσο ρευστή. Ωστόσο, όταν το διάβασα, κατάλαβα γιατί η Ζωή είναι όντως διορατική –γιατί είναι καθοριστικής σημασίας να καταγραφεί η συγκεκριμένη στιγμή και τα δεδομένα της για το μέλλον και την εξέλιξη του συγκεκριμένου εργαλείου και γιατί οι βάσεις που θέτει και οι προοπτικές που συζητά θα είναι, κατά τη γνώμη μου, ο σταθμός αναφοράς όλων όσων αρχίζουμε δειλά να ασχολούμαστε με τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα και τις εφαρμογές αυτών.

Είμαι βέβαιη ότι το βιβλίο σου θα αποκτήσει ευρύ κοινό, πράγμα το οποίο ήδη συμβαίνει, και ότι θα είναι μόνο το πρώτο σε μια σειρά παρόμοιων πονημάτων για όλους αυτούς τους λόγους που προανέφερα. Καλοτάξιδο.

*Η Λύδια Μίτιτς είναι Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Επιστημών της Εκπαίδευσης στην Προσχολική Ηλικία του ΔΠΘ. Το παρόν κείμενο είναι η ομιλία της στην εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου της Ζωής Γαβριηλίδου, «Διδάσκοντας και μαθαίνοντας γλώσσα με το ChatGPT» (Γιώργος Μικρός πρόλ., εκδ. Κριτική, Αθήνα 2024), που διοργανώθηκε από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κομοτηνής, στο πλαίσιο των δράσεων που υλοποιούνται με την ΚΟΙΝΣΕΠ «Κομοτηνή Εν Δράσει», τις εκδόσεις Κριτική, το Εργαστήριο Γλωσσολογίας ΣυνΜόρΦωΣη του ΤΕΦ/ΔΠΘ, το Δημοκρίτειο Βιβλιοχαρτοπωλείο και τον «Παρατηρητή της Θράκης» Media Group, στις 20/6/2024, στον χώρο της Βιβλιοθήκης, στο πλαίσιο του Colloquium μεταπτυχιακών και υπ. διδακτόρων της ειδίκευσης Γλωσσολογίας του ΤΕΦ/ΔΠΘ.

Δείτε τις εισηγήσεις των υπολοίπων ομιλητών εδώ.

google-news Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.