Η ιστορια της Θρακης αναδεικνυεται μεσα απο το μυθιστορημα του Θεοδωρου Κ. Ορδουμποζανη

Της Άννας Δεληγιάννη Τσιουλπά*

Ο συγγραφέας Θεόδωρος Ορδουμποζάνης, με το ιστορικό μυθιστόρημα «Οίκαδε…», καταφέρνει να μας μεταφέρει στη Θράκη από τις αρχές του 20^ου αιώνα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Περιδιαβαίνει από το Ορτάκιοϊ, σημερινό Ιβαήλογκραντ της Βουλγαρίας βόρεια του νομού Έβρου μέχρι το Γενή Κιόι, τη σημερινή Σταυρούπολη Ξάνθης.

Μια κυρίως οικογένεια κρατάει, δένει με τις ενέργειές της όλη την ιστορία, της οποίας τα μέλη, μέσω της μυθοπλασίας αναδεικνύουν την ιστορία και πρόσωπα υπαρκτά, για τα οποία πολλοί δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα, πέρα από το όνομά τους. Αναφέρομαι στον τότε δήμαρχο Αλεξανδρούπολης Κωνσταντίνο Αλτιναλμάζη.

Αντιλαμβάνομαι τη γραφή του συγγραφέα ως αποτέλεσμα δυσανεξίας απέναντι σε πλευρές της ιστορίας που μένουν στην αφάνεια, αλλά και της κοινωνικής ζωής που επηρεάζεται από τα γεγονότα. Αυτό του επιτρέπει και την άριστη απόδοση της κίνησης των ηρώων του, κάτι που για εμάς τους αναγνώστες λειτουργεί περίεργα, εναγώνια και συνάμα λυτρωτικά. Προκαλεί εντύπωση η φράση στην 3^η σελίδα «σε όλους τους άσημους ήρωες της Θράκης». Τι κρύβεται άραγε πίσω της; Πόνος, καημός, αγανάκτηση, πόθος να τους φέρει στο φως, τι; Αυτά είναι τα κενά που καλείται ο καθένας που το διαβάζει να προσέξει γιατί κρύβουν πολύ συναίσθημα. Καταγράφει τα πραγματικά γεγονότα και εντέχνως τα περιπλέκει με τα μυθοπλαστικά  μέσα από έναν καθημερινό ανεπιτήδευτο λόγο και μέσα από τη δική του οπτική. Με τη δοκιμασμένη τεχνική, που τοποθετεί τα γεγονότα σε μια σειρά, επιστρατεύει όλες του τις δυνάμεις, για να κάνει ένα μυθιστόρημα προσιτό, ευκολοανάγνωστο, εμμένοντας στο πέρασμα ιδεολογικών και κοινωνιολογικών προβλημάτων, παρά στην αναγκαιότητα ανάδειξης του λογοτεχνικού τάλαντου. Το έργο το διατρέχουν ιστορικά γεγονότα, αντιθέσεις, συγκρούσεις θεμελιωδών ενστίκτων όπως έρωτας-θάνατος, ζωή-πόλεμος, αναζήτηση-απώλεια, νοσταλγία- πραγματικότητα, ομορφιά-βία, αγάπη-έχθρα.

Ως κριτικός αντιλαμβάνομαι ότι ο συγγραφέας φιλοδοξεί να συνοψίσει και να αποδώσει μυθιστορηματικά τις κοινωνικές ζυμώσεις, τις ηθικές διεργασίες πριν τον εκπατρισμό και στη συνέχεια μέχρι το τέλος των προσώπων-χαρακτήρων, και άρα μέχρι το τέλος του βιβλίου, αλλά παραθέτει τα ιστορικά γεγονότα όπως ακριβώς έλαβαν χώρα. Καταπιάνεται με ένα θέμα τόσο σοβαρό όσο η ίδια η ζωή, αφού σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία όπως η σημερινή, θεμελιώδη ερωτήματα για την πατρίδα, τον συνάνθρωπο, τον έρωτα, την οικογένεια, παραμένουν επίκαιρα και μας φέρνουν εκ νέου αντιμέτωπους με τη θέση μας γι’ αυτά. Με γραφή αισθαντική και με την απλότητα της γραμμικής αφήγησης –γεγονός που  κάνει πιο ρεαλιστικό το έργο του– δημιουργεί το ιστορικό και γεωγραφικό τοπίο, για να μας φέρει πιο κοντά στη δραματικότητα της ιστορικής περιόδου στην οποία αναφέρεται.

Το βιβλίο δεν είναι απλώς το προϊόν της γόνιμης φαντασίας του συγγραφέα και της εμβριθούς γνώσης της ανθρώπινης συμπεριφοράς, αλλά είναι προϊόν αγάπης για τον τόπο του, για τη γενέτειρά του, προϊόν ψυχοκοινωνικού στοχασμού, επίπονης και διεξοδικής μελέτης και παρουσίασης του ιστορικού και κοινωνικού πλαισίου, μέσα στο οποίο εξελίσσεται ο μύθος που αντιπαλεύει τον χρόνο, με πλοκή και εξέλιξη, που θα κρατήσει αμείωτη την προσοχή του αναγνώστη μέχρι την τελευταία σελίδα.  Ο ρυθμός είναι γρήγορος, γιατί τα πρόσωπα δεν αντέχουν τα αδιέξοδα και επιζητούν λύσεις. Το «Οίκαδε…» όμως τους ακολουθεί σαν παρήγορη σκέψη, σαν ελπίδα, σαν ανέσπερο καντήλι στη φαντασία τους, ακόμα και σαν στυλοβάτης σε μια προσωρινή συγκατοίκηση.

Στο μυθιστόρημα αναδεικνύεται, μέσα από τα πραγματικά γεγονότα και μια κλίμακα αξιών που σχετίζεται με το καθήκον του κάθε προσώπου χωριστά. Το κάλεσμα της πατρίδας, υπέρτατο καθήκον. Η μύηση σε κάποια οργάνωση για την απελευθέρωση του τόπου σου. Η οικογένεια παρέχει στήριξη και προσμονή. Η τήρηση των ηθών και εθίμων που περνάνε από γενιά σε γενιά. Η γονική αγάπη τελειώνει με τον θάνατο του γονιού. Μετά τον εκπατρισμό, νέες περιπέτειες αρχίζουν και ποτέ δεν είσαι βέβαιος για το πώς θα εξελιχθούν τα γεγονότα. Το κυριότερο: όπου βρεθείς, να οργανωθείς όσο πιο γρήγορα μπορείς και να δουλέψεις, να δουλέψεις σκληρά.

Ο συγγραφέας παρακινημένος από την ανάγκη να καταγράψει όλα αυτά που αφορούν στην απελευθέρωση της Δυτικής Θράκης χρησιμοποιεί πιστά ημερομηνίες και γεγονότα με μια τεχνική δική του, προσωπική. Επινοεί καταστάσεις, διαλόγους, σκέψεις και συναισθήματα για τις ανάγκες της μυθοπλασίας, τα οποία δένει επιμελώς με την πραγματικότητα. Και ενώ μεταφέρει χωρίς κενά τα πραγματικά γεγονότα, αφήνει κενά στον μύθο για να σταματά ο αναγνώστης πέρα από την πρόσληψη, στην ανταπόκριση που απαιτεί σκέψη εφόσον ο χώρος της λογοτεχνίας είναι χώρος συμμετοχής και συνενοχής. Μέσα σε 432 σελίδες, με την πατρίδα να έρχεται και να ξανάρχεται στα κεφάλαια του βιβλίου, με ρεαλιστικές προσβάσεις να συνδέονται με φανταστικά συμβάντα αφήνει να μετεωρίζεται η σκέψη μιας βέβαιης επανόδου. Έτσι ο αναγνώστης πρέπει να προσέξει αρχικά τον τίτλο «Οίκαδε…» και να αναρωτηθεί για τα αποσιωπητικά. Αυτή η επινόηση των αποσιωπητικών είναι τα κενά που αφήνονται προκειμένου να λάβει τροφή για σκέψη ο αναγνώστης. Θα επιστρέψουν τα πρόσωπα στην πατρίδα; Αν όχι γιατί; Τι συμβαίνει με τις αλησμόνητες πατρίδες εν γένει; Το τέλος που δίνει ο συγγραφέας στην ιστορία του, δεν κλείνει και το βιβλίο αλλά αντίθετα το αφήνει ανοιχτό, πρόσφορο για ένα άλλο τέλος που μπορεί να φανταστεί ο αναγνώστης ή ο ίδιος να περάσει στη συγγραφή ενός ακόμα βιβλίου που θα συσχετίζεται με το παρόν και θα φανερώνει περισσότερα κοινωνικά ζητήματα που επέφερε η τριπλή κατοχή σε ολόκληρη τη Δυτική Θράκη.

Ένα χαρακτηριστικό που εντυπωσιάζει είναι πώς τα καταφέρνει ο συγγραφέας και σε κάθε ένα από τα 39 κεφάλαια να γεννιέται η ανθρωπιά μέσα στα δύσκολα και η ελπίδα κι ας είναι παρών ο θάνατος, κι ας λαμβάνει κι αυτός το μερίδιό του.Το «Οίκαδε…» δεν είναι βιβλίο που περνάει απαρατήρητο ή δεν πρέπει να αγνοηθεί, όταν πέφτει πάνω του το μάτι του αναγνώστη, εκείνου που νοιάζεται για την τοπική ιστορία ως μέρος της ιστορίας του Ελληνικού έθνους.*Η Άννα Δεληγιάννη-Τσιουλπά είναι Φιλόλογος, συγγραφέας, ποιήτρια, κρητικός λογοτεχνίας

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.