Η «αγνωστη» ιστορια του ιστορικου κτιριου διπλα στο βυζαντινο τειχος

Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Βασιλειάδης

«Θέλω να ελπίζω ότι θα δούνε την ιστορικότητα του κτιρίου, την αξία του για την πόλη και θα σωθεί το κτίριο, χωρίς όμως να αλλοιωθεί και αυτό το ωραίο σχέδιο»

Μεγάλη αίσθηση προκάλεσε πριν από μερικές μέρες η κατεδάφιση του κτιρίου του ενοριακού βιβλιοπωλείου της Μητρόπολης Μαρωνείας και Κομοτηνής, ως το πρώτο βήμα για τη διάνοιξη του πίσω μέρους του Βυζαντινού κάστρου, όπου θα δημιουργηθεί περίπατος που θα αναδείξει σε όλο το μήκος της διαδρομής του το χώρο.

Σύντομα αναμένεται να προχωρήσει και η κατεδάφιση τμήματος του διπλανού κτιρίου, το οποίο από παλιότερα έχει διαχωριστεί από το κύριο κομμάτι του υπολοίπου κτίσματος.

Το κτίσμα που θα απομείνει στεγάζει σήμερα τον Σύλλογο Ποντίων Κομοτηνής και Περιφερείας «Ο Εύξεινος Πόντος», όμως είναι ένα από τα ιστορικότερα κτίρια της πόλης, έχοντας στεγάσει το Α΄ Δημοτικό Σχολείο, παρθεναγωγείο αλλά και Εμπορική Σχολή.

Για την ιστορία του, που ξεκίνησε από την εποχή της τουρκοκρατίας και ελπίζει πως θα έχει και συνέχεια, μίλησε ο  Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Βασιλειάδης στον ΠτΘ και τη Τζένη Κατσαρή-Βαφειάδη, εκφράζοντας την ελπίδα πως θα αναδειχθεί η ιστορικότητα του κτιρίου, η αξία του για την πόλη και θα σωθεί το κτίριο, χωρίς όμως να αλλοιωθεί και το ωραίο σχέδιό του.

Πρωτοπρεσβύτερος Δημήτριος Βασιλειάδης όμως…

ΠτΘ: Είδαμε να γκρεμίζεται το ενοριακό βιβλιοπωλείο και δίπλα να υπάρχει ένα σχολείο, το οποίο λέγεται ότι τμήμα του θα γκρεμιστεί. Ποιο είναι αυτό το κτίσμα και τι πρέπει να λέει στην Κομοτηνή και τους Κομοτηναίους;

Δ.Β.: Το κτίριο αυτό είναι κτισμένο σε απόλυτη επαφή με το φρούριο της Κομοτηνής. Είναι ένα κτίριο που λειτουργεί ως μνήμη της πόλεως. Η πρώτη χρήση του, όπως λένε και οι ειδικοί, ήταν ως παρθεναγωγείο της πόλεως μας. Φαίνεται ότι χτίστηκε γύρω στα 1878, στο τρίτο τέταρτο περίπου του 19ου αιώνα.

Αφού επί τουρκοκρατίας χρησιμοποιήθηκε επί σαράντα περίπου χρόνια ίσως και περισσότερο, ως διδακτήριο του παρθεναγωγείου, μετά την απελευθέρωση και την εγκατάσταση των ελληνικών αρχών, εγκαταστάθηκε εκεί το Α΄ Δημοτικό Σχολείο, που θεωρείται και το ιστορικό δημοτικό σχολείο της πόλεως μας.

Όταν μεταφέρθηκε στον νεόδμητο λιθόκτιστο κτίριο, το γνωστό που υπάρχει σήμερα το πρώτο δημοτικό σχολείο, εγκαταστάθηκε εκεί η Εμπορική Σχολή της πόλεως η οποία μετεξελίχθηκε στο Οικονομικό Γυμνάσιο. Τότε, στην τελευταία αυτή χρήση έγιναν και μερικές μεταβολές στο κτίριο, στην ανατολική του πλευρά, που προστέθηκε η σημερινή σκάλα που οδηγεί στον άνω όροφο.

Βέβαια η μορφή του, όπως σίγουρα θυμούνται οι παλαιότεροι, ήταν τελείως διαφορετική. Στην οδό Βενιζέλου υπήρχε κήπος με ωραία περίφραξη μεταλλική και μια μεταλλική είσοδος του κτιρίου γενικά, η οποία ήταν μια μικρή σκάλα που στο εσωτερικό της ήταν η είσοδος στο ισόγειο και από τη σκάλα ανέβαινες και ήταν η είσοδος στον επάνω όροφο.

Η ιστορική αξία του κτιρίου αυτού θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ μεγάλη διότι είναι το αρχαιότερο ελληνικό διδακτήριο της πόλης που σώζεται. Ξέρουμε πολύ καλά από μαρτυρίες ότι υπήρξαν προηγούμενα, αλλά κατεδαφίστηκαν λόγω παλαιότητας και αδυναμίας να συντηρηθούν ήδη προ της Απελευθερώσεως.

Αυτό επιβίωσε μέχρι τις μέρες μας. Γι’ αυτό το λόγο  προσωπικά, αλλά και πολλοί άλλοι θεωρούμε ότι έχει μια τεράστια ιστορική σημασία για την Κομοτηνή, γι’ αυτό πρέπει πάση θυσία να διατηρηθεί.

ΠτΘ: Αυτό το κτίριο είπατε ότι είχε συνεχή λειτουργία, δηλαδή από παρθεναγωγείο, μιλάμε για την εποχή της τουρκοκρατίας, έγινε και δημοτικό σχολείο, Εμπορική Σχολή και Οικονομικό Σχολείο.

Δ.Β.: Όταν εγκαταστάθηκε η ελληνική διοίκηση στην Κομοτηνή, στη Θράκη γενικότερα, επειδή η περιουσία ήταν ενιαία της ελληνικής κοινότητας, έγινε με συμβολαιογραφική πράξη διανομή των περιουσιακών στοιχείων μεταξύ των ναών και των σχολείων. Τελικά περιήλθαν στον ΟΣΚ και με την τελευταία νομοθεσία περιήλθαν στην αρμοδιότητα των αντιστοίχων δήμων.

Όταν περιήλθαν στην αρμοδιότητα των δήμων, τότε παραχωρήθηκαν τμήματα του κτιρίου σε διαφόρους φορείς, όπως είναι ο Μορφωτικός Σύλλογος Ποντίων, ο Σύλλογος Αδριανουπολιτών, ο Σύλλογος Παλαιμάχων της ΑΕΚ, κλπ. και στεγάζονται διάφοροι τέτοιου φορείς της πόλεως.

Κάτω από το Καμπαναριό το πάλαι η είσοδος του Ναού της Παναγίας

ΠτΘ: Σ’ αυτό το κτίριο που μας μιλάτε, μας αναφέρετε ότι προστέθηκε η σκάλα στην πρόσθια όψη, όπως το βλέπουμε σήμερα οι σύγχρονοι Κομοτηναίοι, αλλά φαίνεται σαν να είναι κατασκευασμένο από δύο τμήματα αυτό το κτίριο.

Δ.Β.: Το καμπαναριό κάτω ήταν κενό, και ήταν η είσοδος του Ναού της Παναγίας που πήγαινε, μέσα από αυτόν τον στενό διάδρομο που υπάρχει και του οποίου στην ανατολική πλευρά ήταν τα κάγκελα, τα οποία οριοθετούσαν αυτή τη δίοδο.

Πολύ αργότερα, στις μέρες που εγώ ήμουν παιδί διαμορφώθηκε και είχε ήδη διανοιχθεί η οδός Θεμιστοκλή Σοφούλη και απέκτησε η εκκλησία της Παναγίας άμεση πρόσβαση από αυτήν, τότε η εκκλησιαστική επιτροπή αποφάσισε και το ισόγειο του καμπαναριού το διαμόρφωσε σε παρεκκλήσι.

Μέχρι τότε δεν ήταν παρεκκλήσι, ήταν ένα διαβατικό. Το οποίο έκλεισε με σιδερένια πόρτα δίφυλλη επιβλητική, η οποία λέγεται ότι ήταν δωρεά του Ζαφειρίου Στάλιου.

Ο διάδρομος αυτός είναι ιδιοκτησία του Ιερού Ναού της Παναγίας και γι’ αυτό η σκάλα χτίστηκε με άδεια του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου του Ιερού Ναού της Παναγίας. Δεν είχε πρόσβαση το σχολείο σε αυτό το χώρο. Οι πόρτες του σχολείου ήταν από την οδό Βενιζέλου μέσω της αυλής που υπήρχε.

ΠτΘ: Αυτό δείχνει ένα ζήτημα που είναι συνυφασμένο με την εποχή, ότι δεν είχαμε επίγνωση της ιστορικότητας του χώρου ή οι σύλλογοι πάντα στην Κομοτηνή αντιλαμβάνονταν ως κιβωτοί διάσωσης της παράδοσης και της ιστορίας;

Δ.Β.: Νομίζω ότι ήταν μια πρόνοια του Δήμου Κομοτηνής να στηρίξει τους πολιτιστικούς φορείς. Και επειδή ο Μορφωτικός Σύλλογος Ποντίων είναι από τους αρχαιότερους πολιτιστικούς φορείς της πόλεως, και εκπροσωπεί ένα δυναμικό στοιχείο της κοινωνίας μας, οι τότε δημοτικοί άρχοντες –δεν μπορώ να θυμηθώ ποιοι ήταν όταν έγινε η παραχώρηση– θεώρησαν καλό να το παραχωρήσουν.

Οι άλλες παραχωρήσεις που σας έλεγα έγιναν πολύ αργότερα, διότι για αρκετό διάστημα ο όροφος όλος χρησιμοποιήθηκε και από φορείς που είχαν σχέση με το υπουργείο παιδείας.

«Η σκέψη είναι να αποφευχθεί η κατεδάφιση, αλλά να γίνει διάνοιξη μιας διαβάσεως»

ΠτΘ: Η Μητρόπολη επέτρεψε την κατεδάφιση του ενοριακού βιβλιοπωλείου για την ανάδειξη του φρουρίου και μάλιστα εκεί είναι και ο μεγαλύτερο πύργος. Μας καταθέσατε την εμπειρία σας, την ιστορική αξία του σχολείου γι’ αυτό το κτίριο, το πρώτο παρθεναγωγείο της Κομοτηνής. φαντάζομαι ότι δεν θα γκρεμιστεί αυτό.

Δ.Β.: Το μικρό κτίριο αυτό, ιδιοκτησίας του Ιερού Ναού της Παναγίας, που ο Σεβασμιώτατος το παραχώρησε χωρίς κανένα αντάλλαγμα για να κατεδαφιστεί, δεν είχε καμία ιδιαίτερη ιστορική αξία και έκλεινε την εικόνα του τείχους. Ακριβώς το αντίθετο συμβαίνει με το σχολείο. Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια πράξη τακτοποιήσεως η οποία ξέρουμε ότι περιμετρικά του τείχους το σχέδιο πόλεως προβλέπει και τη δημιουργία μιας ζώνης πρασιάς σε επαφή με το κτίριο, ενός πεζοδρόμου και άλλη πάλι να είναι η πρασιά και οι αυλές των οικοπέδων που περιέρχονται εκεί για να μην εμποδίζεται η θέα και η πρόσβαση στο κτίριο.

Ακριβώς αυτή η πράξη που συνετάγη είχε στόχο να γίνει αυτή η διάνοιξη του δρόμου και γι’ αυτό το λόγο οι συντάκτες της πράξεως, του κειμένου αυτού της πράξεως που είναι πολλών ετών, προέβλεψαν την κατεδάφιση του τμήματος του κτιρίου το οποίο περιλαμβάνεται στην πρασιά και στον πεζόδρομο αυτόν.

Απ’ ό,τι ξέρω, γιατί έγινε μια παρέμβαση από αρκετούς ειδικούς επιστήμονες, η σκέψη είναι να αποφευχθεί η κατεδάφιση, αλλά να γίνει διάνοιξη μιας διαβάσεως στο ισόγειο του κτιρίου, η οποία αφενός μεν θα επιτρέπει αυτόν τον περίπατο γύρω  από το κτίριο, που προβλέπεται και είναι σωστός, αφετέρου δε δεν θα θίξει και το κτίριο.

Η δική μου εναγώνια προσδοκία είναι ότι θα εφαρμοστεί αυτό ακριβώς, διότι θα είναι πολύ μεγάλο λάθος κατά τη γνώμη μου να κατεδαφιστεί. Είναι κρίμα να κατεδαφιστεί, αλλά δεν έχω βεβαία γνώση για το τι ακριβώς είναι στις προσθέσεις των αρμοδίων.

Θέλω να ελπίζω ότι θα δούνε την ιστορικότητα του κτιρίου, την αξία του για την πόλη και θα σωθεί το κτίριο, χωρίς όμως να αλλοιωθεί και αυτό το ωραίο σχέδιο, να είναι δυνατή μια περιήγηση κατά μήκος της εξωτερικής όψεως του κτιρίου. Μπορεί να γίνει ο συνδυασμός και δεν θα δημιουργηθεί κανένα πρόβλημα στατικό.

«Για τα θέματα της παιδείας στην Κομοτηνή επί τουρκοκρατίας έχουν ασχοληθεί και ειδικότεροι από εμένα»

ΠτΘ: Ξέρουμε ότι αφιερώσατε σημαντικό τμήμα της ζωής σας μελετώντας την ιστορία της πόλης. Είναι από τις μελέτες και τα ψαξίματα σας αυτή η οριοθέτηση των παλιών κτιρίων, τον πυρήνα της πόλεως που ήταν γύρω από το φρούριο, είναι αποτέλεσμα προσωπικής ενασχόλησης, διαβάσματος;

Δ.Β.: Ναι, και της ζωντανής παράδοσης του τόπου, διότι εγώ προέρχομαι από μια οικογένεια της οποίας οι ρίζες ανάγονται σε πολλούς αιώνες από τώρα, στον τόπο. Γι’ αυτό έχουμε και τη ζωντανή παράδοση, και την οικογενειακή, αλλά και τον κύκλο μας. Διότι ο κύκλος  της οικογένειάς μου ήταν οι γηγενείς Κομοτηναίοι, αυτοί που ήταν φορείς αυτής της παραδόσεως.

Γι’ αυτά τα θέματα έχουν ασχοληθεί και ειδικότεροι από εμένα, για τα θέματα της παιδείας στην Κομοτηνή επί τουρκοκρατίας, οι οποίοι έχουν αναλυτικότερα ασχοληθεί με τα κτίρια αυτά που λέμε τώρα. Αναφέρω την πιο πρόσφατη ενασχόληση του κ. Γιάννη Σιγούρου, του εκπαιδευτικού, ο οποίος έχει ασχοληθεί πάρα πολύ με αυτά τα θέματα.

ΠτΘ: Και ο κ. Γιάννης Βασιλειάδης, ο γιος σας, ο οποίος ασχολήθηκε εμπεριστατωμένα με το φρούριο. Φαίνεται ότι αγαπούσατε πολύ αυτόν τον πυρήνα της Κομοτηνής οικογενειακά.

Δ.Β.: Ο Γιάννης ασχολήθηκε πολύ και με το φρούριο και με τη γύρω περιοχή. Το σπίτι του προπάππου μου είναι ακριβώς απέναντι από την όψη αυτού του κτιρίου για το οποίο μιλάμε. Καταλαβαίνεται ότι υπάρχει και ένας συναισθηματικός δεσμός, οικογενειακός.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.