«Φτερουγισαν» στην Κομοτηνη «Τα κοκκινα πουλια» του Πασχαλη Κατσικα

Τα κόκκινα πουλιά

Μια ζοφερή νύχτα ονειρεύτηκες κόκκινα πουλιά

μέσα σε παραλήρημα

σκέπασαν άξαφνα με κρότους έναν ακάνθινο ουρανό

Από τότε κοιμάμαι μ’ εκείνα τ’ αγκάθια

καρφωμένα στον φάρυγγα

ουρλιάζω στα φλαμίνγκο σου ν’  αποδημήσουν

Αυτά λοιπόν είναι «Τα κόκκινα πουλιά», το ποίημα που αποτέλεσε το έναυσμα για να λάβει σάρκα και οστά η ομώνυμη τέταρτη ποιητική συλλογή του ποιητή και βιβλιοθηκονόμου στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης Πασχάλη Κατσίκα. Μια καλαίσθητη έκδοση η οποία κυκλοφόρησε το 2022 από τις εκδόσεις Δρόμων και κοσμείται στο εξώφυλλο από την αέρινη ακουαρέλα του αείμνηστου ζωγράφου Γιάννη Δημητράκη. Η συλλογή αυτή, που έτυχε της φιλολογικής επιμέλειας της επίσης συγγραφέως Ιφιγένειας Σιαφάκα, αφιερώνεται στην αγαπημένη τού ποιητή Σοφία, που μαζί με τον γιο του «φωτίζουν» τη ζωή του.

Η ωριμότερη ίσως ποιητική του απόπειρα, όπως χαρακτηρίστηκε, παρουσιάστηκε το απόγευμα της Πέμπτης στον καταλληλότερο χώρο, ήτοι στην ολάνθιστη και φιλόξενη αυλή του καφέ Gecko, σε μια εκδήλωση που διοργάνωσαν οι εκδόσεις Δρόμων, το Εργαστήριο Γλωσσολογίας του ΤΕΦ/ΔΠΘ «ΣυνΜόρΦωΣη», το Δημοκρίτειο Βιβλιοχαρτοπωλείο και ο «Παρατηρητής της Θράκης». Στην εκδήλωση αυτή, παρουσία του ποιητή που ανέλαβε τον ρόλο του συντονιστή, μίλησαν οι κ. Ζωή Γαβριηλίδου, Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Φοιτητικής Μέριμνας και Καθηγήτρια του ΤΕΦ/ΔΠΘ, Χάρης Μιχαλόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής του ΤΕΦ/ΔΠΘ και Σπύρος Κιοσσές, Μέλος ΕΔΙΠ του ΤΕΦ/ΔΠΘ, ενώ ποιήματα από τη συλλογή ανέγνωσε ο κ. Κάρεν Χαναγκιάν, φοιτητής του ΤΕΦ/ΔΠΘ.

«Τα κόκκινα πουλιά» «αγκάλιασαν» με την παρουσία τους πολλοί συνάδελφοι του κ. Κατσίκα από το ΤΕΦ. Συγκεκριμένα, οι Αναπληρωτές Καθηγητές κ. Σμαρώ Νικολαΐδου και Ιωάννης Ντεληγιάννης, τα μέλη ΕΤΕΠ κ. Αριλιά Σπάρταλη και Άγγελος Σισμάνης, η διδάκτωρ του ΤΕΦ/ΔΠΘ κ. Άρτεμις Αρχοντογιώργη, οι συγγραφείς κ. Χρήστος Χαρτοματσίδης, Λεύκη Σαραντινού, Φωτεινή Ναούμ και Νάγια Δαλακούρα, ο σκηνοθέτης και ιδρυτής του Μικρού Διάκοσμου κ. Γιάννης Βουλτσίδης, το Μέλος ΕΕΠ Γαλλικής Γλώσσας και Πολιτισμού της Νομικής Σχολής του ΔΠΘ κ. Στέφανος Γραβάνης, ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ κ. Δημήτρης Χαρίτου με τη σύζυγό του κ. Ελένη Λαφτσή, δημοτική σύμβουλο και επικεφαλή της «ΠOΛΗ-τικής Ανατροπής» και πολλοί άλλοι.

Ας δούμε όμως αναλυτικότερα τον τρόπο με τον οποίο ανέγνωσαν τα ποιητικά αποτυπώματα του κ. Κατσίκα οι εισηγητές.

Ζωή Γαβριηλίδου, «Ο Πασχάλης μάς παίρνει από το χέρι με τις λέξεις του και, σαν σε διαδικασία μύησης, μας βάζει να δούμε τον κόσμο από τη δική του ποιητική σκοπιά»

Αρχικά, τον λόγο έλαβε η κ. Ζωή Γαβριηλίδου, που με την εισήγησή της επικεντρώθηκε στα θεματικά μοτίβα της ποίησης του κ. Κατσίκα αλλά και στη γλωσσολογική τους διάσταση. Επισήμανε μεταξύ άλλων: «Θέμα και αυτής της συλλογής είναι ο έρωτας, ο οποίος δίνει το “παρών” ήδη από το πρώτο ποίημα. Είναι ένας έρωτας που προσωποποιείται, κοιμάται στην άμμο ή αναπαρίσταται μεταφορικά ως νόστιμο έδεσμα. Ένας έρωτας άλλοτε σαρκικός, άλλοτε υπαινικτικός, άλλοτε εξομολογητικός και άλλοτε αισθαντικός. […]

Ως γλωσσολόγος δεν θα μπορούσα να μην κάνω ιδιαίτερη αναφορά στη γλώσσα. Και πιο συγκεκριμένα στον ρηξικέλευθο συνδυασμό λέξεων που καταλήγουν σε έντονη εικονοποιία, η οποία είναι συχνά μεταφορική, μετωνυμική, ή γεμάτη αντιθέσεις. Διαβάζουμε φράσεις όπως “σατέν βλέμματα”, “αιχμάλωτα χάδια”, “κόκκινη ανάσα”, “γέλια κοφτερά”, “καφτάνι από όνειρα”. Φράσεις σαν και αυτές, που φτάνουν τη γλώσσα στα όριά της και τα ξεπερνούν, αναδεικνύουν τη μεγάλη πορεία που διένυσε ο Πασχάλης. Είναι μια γλώσσα που διακρίνεται από την ανταπόκριση στη σημασία στον ήχο και τη μορφή, που παντρεύει το σημαίνον με το σημαινόμενο και είναι κατά τη γνώμη μου ένα από τα χαρακτηριστικά εκείνα που δίνει πάθος στην ποίηση του Πασχάλη, γιατί ο Πασχάλης αυτό που κάνει είναι μας πάρει από το χέρι με τις λέξεις του και, σαν σε διαδικασία μύησης, μας βάζει να δούμε τον κόσμο από τη δική του ποιητική σκοπιά».

Χάρης Μιχαλόπουλος, «Πρόκειται για μια δουλειά, όπου ο ποιητής έχει κατακτήσει τα μέσα και τους τρόπους της ποιητικής του ιδιοπροσωπίας»

Ακολούθως, στην τετραμερή δομή της συλλογής καθώς και στην ποιητική ταυτότητα του κ. Κατσίκα που έχει πλέον αποκρυσταλλωθεί, αναφέρθηκε ο κ. Χάρης Μιχαλόπουλος. Τόνισε συγκεκριμένα: «“Τα κόκκινα πουλιά” αποτελούν την τέταρτη χρονολογικά ποιητική δουλειά του Πασχάλη Κατσίκα και δεν το αναφέρω έτσι τυπικά. Το αναφέρω γιατί θεωρώ πως αποτελεί μια ιδιαίτερη στιγμή στην ποιητική του εξέλιξη. Πρόκειται για μια δουλειά, όπου ο ποιητής νιώθει πιο στερεά τα βήματά του και έχει κατακτήσει τα μέσα και τους τρόπους της ποιητικής του ιδιοπροσωπίας. Πρόκειται για μία συλλογή από σύντομα, πυκνά, απαιτητικά και υπαινικτικά ποιήματα που προσκαλούν σε πολλαπλές αναγνώσεις.

Η συλλογή αυτή διακρίνεται για τη σαφή και σοφή δομή. Αποτελείται από τέσσερις ενότητες, οι οποίες ορίζονται αντίστοιχα από τέσσερα ποιήματα, των οποίων η στοίχιση γίνεται στο δεξί μέρος της σελίδας, και ένα άλλο χαρακτηριστικό τους είναι η απουσία της στίξης. Εντόπισα μόλις 5 ερωτηματικά, 11 κόμματα και καμία τελεία. Η απουσία αυτή λειτουργεί αποσταθεροποιητικά, τις περισσότερες όμως φορές με δημιουργικό τρόπο για τον αναγνώστη.

Στις πρώτες συλλογές του κεντρική θέση έχει η εικόνα, ως μέσο και ως θεματική, σε μια προσπάθεια του δημιουργού να χτίσει το ποιητικό του σύμπαν. Στα “κόκκινα πουλιά”, η εικόνα δίχως να χάσει τον καταλυτικό της ρόλο, παραχωρεί το προσκήνιο στην αφήγηση. Τα ουσιαστικά και τα επίθετα υποχωρούν έναντι των ρημάτων και το ποιητικό υποκείμενο από παρατηρητής μετατρέπεται σε αφηγητή».

Σπύρος Κιοσσές, «Η φωνή του ποιητή έχει αποκρυσταλλώσει τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά»

Η εισήγηση του κ. Σπύρου Κιοσσέ, που παρακολουθεί την ποιητική πορεία του κ. Κατσίκα από τότε που εξέδωσε την πρώτη του συλλογή, τα «Τεταρτημόρια» (εκδ. Παρατηρητής της Θράκης, 2019), ολοκλήρωσε τον κύκλο των ομιλιών. Ο ίδιος επισήμανε ενδεικτικά: «Διαβάζοντας τα ποιήματα της τέταρτης αυτής συλλογής του συναδέλφου μας Πασχάλη Κατσίκα, μου δίνεται η αίσθηση πως σχηματίζεται με αρκετά μεγάλη ευκρίνεια ο ποιητικός τρόπος του. Η φωνή του έχει αποκρυσταλλώσει θεωρώ τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά:

• Τον ρυθμό της, αλλού πιο αργός, αλλού πιο γρήγορος, αλλού πιο καταιγιστικός σε κάποια σημεία. 
• Τον επιτονισμό της, άλλοτε χρωματικός, άλλοτε θαυμαστικός.
• Την έντασή της, σε κάποιους στίχους και ποιήματα χαμηλόφωνη και σε άλλα με μία αποφασιστική δύναμη.

Αν έπρεπε να δώσω έναν συνολικό χαρακτηρισμό στο πρόσφατο αυτό λογοτεχνικό του πόνημα θα ήταν κάτι σαν σπουδή στον έρωτα. Σπουδή με την πολλαπλή σημασία του όρου. Αρχικά η συλλογή του Πασχάλη Κατσίκα είναι πάντοτε μία σπουδή, με την έννοια της μεθοδικής μελέτης ορισμένου αντικειμένου-θέματος. Μεθοδική όχι με τις αυστηρές προϋποθέσεις της επιστημονικής έρευνας, αλλά με την ιδιότητα και τη χαρακτηριστική μέθοδο της ποίησης».

Η ποιητική βραδιά έληξε με την καθηλωτική ανάγνωση ποιημάτων της συλλογής από τον κ. Κάρεν Χαναγκιάν και τον κ. Κατσίκα, που περιέγραψε τον τρόπο με τον οποίο συνεργάστηκαν με την κ. Σιαφάκα στην παρούσα έκδοση, τη γνωριμία του με τον εκδότη των εκδόσεων Δρόμων καθώς και με τον αείμνηστο ζωγράφο Γιάννη Δημητράκη, αφιερώνοντάς του μάλιστα δύο ανέκδοτα ποιήματά του.

*Η Ευαγγελία Βαβάτση είναι τεταρτοετής φοιτήτρια του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας ΔΠΘ και συνεπιμελήθηκε το παρόν ρεπορτάζ στο πλαίσιο της πρακτικής της άσκησης τον Μάιο του 2022.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.