Δωρα ασημενια …βιβλια

Τρεις βιβλιοπροτάσεις φιλοξενούνται σήμερα στη στήλη με την προσδοκία ότι θα εμπλουτίσουν τους καταλόγους δώρων για τους αγαπημένους και  τους φίλους,  που αυτές τις ημέρες λίγο πριν την εκπνοή του 2016 ολοκληρώνονται. Εξάλλου, όπως γράφει και η καθηγήτρια Βενετία Αποστολίδου στο σημερινό «Περιδιαβάζοντας» το βιβλίο παραμένει ένα από τους πιο διαλεκτικούς συμβολισμούς αγάπης, ένα δώρο που προκύπτει από το διάλογο δυο αναγνωστικών επιθυμιών που καταλήγουν σε μια από καρδιάς,  κατά κυριολεξία, αφιέρωση. Ένα συναίσθημα που όλοι λίγο πολύ αφιερώνοντας ένα βιβλίο έχουμε νοιώσει… Σαν να μετακενώνουμε  τμήματα του εαυτού μας στον άλλο με την επιθυμία αυτός να τα …συναντήσει.
 
Τρία βιβλία ασημένια δώρα που εκκινούν φυσικά από τις δικές μας συνήθειες, τα δικά μας αναγνωστικά ήθη, την απεριόριστη αγάπη για τη ρωσική λογοτεχνία και τέχνη και φυσικά τα Ημερολόγια του έτους και τα θεματικά τους  αφιερώματα, χωρίς την αγορά των οποίων για την εναπόθεσή τους στη βιβλιοθήκη δεν γινόταν να περάσουμε τις γιορτές τα προηγούμενα χρόνια…
 
Τρία βιβλία, εκ των οποίων για «Το Αιγυπτιακό Γραμματόσημο» του Όσιπ Μαντελστάμ επιλέξαμε να  εστιάσουμε στον ποιητή του, για τον μαρτυρικό βίο και την πολιτεία του, όταν η επανάσταση μετρούσε στα σοβαρά την υπακοή στα κελεύσματά της των ανθρώπων και αποφάσιζε  για χάρη τους φυλακές και εξορίες… Δια χειρός του εκδότη του, του Δημήτρη Κανελλόπουλου του «Οροπεδίου», σε άψογο πολυτονικό που εξακολουθούμε προσωπικά να λατρεύουμε…
 
Και δυο ημερολόγια, για ενήλικες το ένα, και το άλλο για παιδιά, γιατί και τα παιδιά δικαιούνται το Ημερολόγιό τους αναντίρρητα, για να ανοίγουν τον δρόμο και προς τη γραφή και προς την ανάγνωση… Τ.Β. 

Μαντελστάμ Όσιπ, «Το Αιγυπτιακό γραμματόσημο», Εκδοτικός οίκος: Οροπέδιο, Μετάφραση: Βιργινία Γαλανοπούλου, Αθήνα 2016 

Ὁ ποιητής Ὄσιπ  Ἐμίλιεβιτς Μαντελστὰμ 
 

Ὁ Ὄσιπ Ἐμίλιεβιτς γεννιέται τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1891 στὴ Βαρσοβία, τμῆμα τότε τῆς αὐτοκρατορικῆς Ρωσίας. Ἕξι χρόνια ἀργότερα, οἱ Μαντελστάμ, μιὰ ἀστικὴ οἰκογένεια ἑβραϊκῆς καταγωγῆς, μετακομίζουν στὴν Πετρούπολη.
 
Ὁ πατέρας του, εὐκατάστατος ἔμπορος, κι ἡ μητέρα του, μιὰ γυναίκα μ’ ἐξαιρετικὲς μουσικὲς γνώσεις, γράφουν τὸν νεαρὸ Ὄσιπ σ’ ἕνα ἀπὸ τὰ καλύτερα σχολεῖα τῆς τσαρικῆς πρωτεύουσας, τὸ ὁποῖο θεωρεῖται φυτώριο πνευματικῶν ἀνθρώπων.
 
Τὸ 1907 ὁ Μαντελστὰμ πηγαίνει στὸ Παρίσι, παρακολουθεῖ τὶς διαλέξεις τοῦ Μπεργκσὸν καὶ τοῦ Μπεντιέ, γνωρίζεται μὲ τὸν Νικολάι Γκουμιλιώφ, τὸν συναρπάζει ἡ ποίηση τῶν Βιγιόν, Μπωντλαίρ, Βερλαίν. Τὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὴν Ἱστορία καὶ τὴ Φιλοσοφία θὰ τὸν ὁδηγήσει στὰ φοιτητικὰ ἕδρανα τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Χαϊδελβέργης. Τὸ 1911, ὅμως, ἡ οἰκονομικὴ κατάσταση τῆς οἰκογένειας χειροτερεύει δραματικά, κι ἔτσι οἱ σπουδὲς στὴν Εὐρώπη διακόπτονται.
 
Ὁ Ὄσιπ Ἐμίλιεβιτς γράφεται στὸ τμῆμα Ἱστορίας καὶ Φιλολογίας τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Πετρούπολης, τὸ ὁποῖο ὡστόσο δὲν τελειώνει ποτέ: ὡς φοιτητὴς δὲν διακρίνεται γιὰ τὴ συνέπειά του στὶς σπουδές. Τὴν ἴδια ἐποχή, δημοσιεύονται κάποια ποιήματά του στὰ περιοδικὰ «Ἀπόλλων» καὶ  «Ὑπερβόρειος»  καὶ ἐκδίδεται ἡ πρώτη συλλογὴ μὲ τὸν τίτλο «Πέτρα», μὲ τὴν ὁποία μπαίνει ὁριστικὸ τέλος στὴν ἕλξη τοῦ Μαντελστὰμ πρὸς τὸ συμβολισμὸ καὶ θεμελιώνεται ἡ ἀκμεϊστικὴ κατεύθυνση τῆς ποιητικῆς του. Γίνονται ἐπίσης κάποιες σημαντικὲς γνωριμίες: Ἄννα Ἀχμάτοβα, Ἀλεξάντρ Μπλόκ, ἀργότερα Μαξιμιλιὰν Βολόσιν, Μαρίνα Τσβετάγιεβα.
 
 Μετὰ τὴν Ὀκτωβριανὴ Ἐπανάσταση καὶ στὴ διάρκεια τοῦ ἐμφυλίου, περιπλανιέται στὴ νεαρὴ Σοβιετικὴ Ἕνωση – ἀπ’ τὸ ’19 μαζὶ μὲ τὴ μέλλουσα γυναίκα του, Ναντέζντα Γιάκοβλεβνα· στὴν Κριμαία τοῦ παρουσιάζεται ἡ δυνατότητα νὰ ἐγκαταλείψει τὴ χώρα, τελικὰ ὅμως ἀποφασίζει νὰ μείνει. Ἡ περίοδος αὐτὴ εἶναι ἰδιαίτερα παραγωγική: συνεργάζεται μ’ ἐφημερίδες, δημοσιεύει ἄρθρα λογοτεχνικῆς φύσης, ἐκδίδει τὴ συλλογὴ “Tristia” (1922). Ὡστόσο, τὰ χρόνια 1925-1930 ἀπέχει ἀπ’ τὴν ποιητικὴ δημιουργία, στρέφεται στὴν πεζογραφία καὶ κερδίζει τα πρὸς τὸ ζῆν χάρη στὶς μεταφράσεις.
 
Στίχους ἀρχίζει νὰ ξαναγράφει μετὰ τὸ ταξίδι στὸν Καύκασο, πλέον ὅμως δὲ δημοσιεύονται πουθενά. Τό ’33 προβαίνει σὲ μιὰ πράξη ποὺ ὁ Παστερνὰκ χαρακτηρίζει αὐτοκτονία: συνθέτει ἕνα ἐπίγραμμα γιὰ τὸν Στάλιν, «Ἕνας βουνίσιος στὸ Κρεμλίνο», ποὺ διαβάζει ἕνας ἐξαιρετικὰ περιορισμένος κύκλος ἀτόμων, κάποιο ἀπ’ τὰ ὁποῖα ὅμως καταδίδει τὸν ποιητή.
 
Τὸν Μάιο τοῦ ’34 ὁ Μαντελστὰμ συλλαμβάνεται κι ἐξορίζεται στὴν πόλη Τσέρντιν, κάνει ἀπόπειρα αὐτοκτονίας καί, χάρη στὶς προσπάθειες τῆς Ναντέζντα Γιάκοβλεβνα καὶ τὴν προστασία τοῦ Ν. Ἰ. (Νικολάι Ἰβάνοβιτς) Μπουχάριν, ποὺ θαυμάζει τὸ ἔργο τοῦ ποιητῆ, οἱ Μαντελστὰμ καλοῦνται νὰ ἐπιλέξουν τὸν τόπο ἐξορίας τους.
 
Ἐγκαθίστανται στὸ Βορόνεζ καί, παρ’ ὅτι ζοῦν κάτω ἀπὸ συνθῆκες ἐξαθλίωσης, ὁ Ὄσιπ Ἐμίλιεβιτς γράφει τὴν ἐξαιρετικὴ ποιητικὴ συλλογὴ «Τετράδια τοῦ Βορόνεζ». Τὸ 1937 δίνεται στοὺς Μαντελστὰμ ἡ ἄδεια νὰ φύγουν ἀπ’ τὴν πόλη· ὡστόσο, ἡ «ὑπόθεση Μαντελστὰμ» δὲν ἔχει κλείσει. Τὸν Μάιο τοῦ ’38 συλλαμβάνεται ξανὰ λίγο ἔξω ἀπ’ τὴ Μόσχα, καταδικάζεται σὲ πέντε χρόνια ἐγκλεισμοῦ σὲ σωφρονιστικὸ στρατόπεδο ἐργασίας καὶ μεταφέρεται στὸ Βλαντιβοστόκ, ὅπου καὶ πεθαίνει στὶς 27 Δεκεμβρίου τοῦ ἴδιου χρόνου.
 
Ἡ σορὸς του μένει ἄθαφτη ὅλον το χειμώνα, γιὰ νὰ θαφτεῖ τὴν ἄνοιξη σὲ ὁμαδικὸ τάφο, ποὺ ἡ ἀκριβής του τοποθεσία ἀγνοεῖται. Ὁ Μαντελστὰμ θ’ ἀποκατασταθεῖ τὸ 1956 γιὰ τὶς κατηγορίες ποὺ τὸν βάραιναν τό ’38, καὶ τὸ 1987 γιὰ τὴν ὑπόθεση τοῦ ’34. 

Ημερολόγια 2017
Ρωσική Πρωτοπορία, Εισαγωγή: Ελένη Μηλιαρονικολάκη,  Επίμετρο: Γιώργος Ρωμανός, Με 32 έγχρωμες φωτογραφίες, Εκδόσεις Γκοβόστης, Αθήνα 2016 

Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Ρωσική Επανάσταση, η οποία πλαισιώθηκε από το κίνημα της Ρωσικής Πρωτοπορίας. […] Ο όρος «Ρώσικη Πρωτοπορία» δόθηκε από τους ιστορικούς της τέχνης μεταγενέστερα και αφορά το σύνολο των καλλιτεχνικών κινημάτων και ρευμάτων που εμφανίστηκαν στη Ρωσία την εικοσαετία 1910-1930 και τα οποία –παρά τις μεταξύ τους διαφοροποιήσεις και τις έντονες συχνά διαμάχες– είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: την απόρριψη του καλλιτεχνικού παρελθόντος και την αναζήτηση καινοτόμων μορφών και μέσων έκφρασης στα διάφορα είδη της τέχνης και τη μεταξύ τους σύνδεση, στο φως των συνταρακτικών κοινωνικο-οικονομικών εξελίξεων εκείνης της περιόδου. 

«Tα παιδία λέγει», Εκδόσεις Παπαδόπουλος, Αθήνα 2016 

«Έχω πολλά γέλια μέσα στο κεφάλι μου», λέει ένας άλλος μικρός φιλόσοφος, η τετράχρονη Υακίνθη στο ημερολόγιο «Τα παιδία λέγει» που ετοίμασαν οι εκδόσεις Παπαδόπουλος σε συνεργασία με το Ταλκ και σε εικονογράφηση της Έλλης Γρίβα, σύμφωνα με την παρουσίαση της Αννας Ρούτση στο www.elculture.gr.  Πρόκειται για μια συλλογή κειμένων, φράσεων και αναπάντεχων ερωτήσεων από παιδιά που χρωματίζει κάθε μήνα και βδομάδα μας: «Μαμά σ’ αγαπώ μέχρι να σπάσει ο ουρανός». Ή πιο υπαρξιακά ερωτήματα όπως : «Όταν πεθάνει κάποιος και πάει στο θεό, μπορεί να επιστρέψει άμα θέλει;» ή «Άρχισα πάλι τα Σόιμπλε και τα γκρίνιες μου», όπως λέει η τετράχρονη Γιάννα. Περί έρωτα μιλά η πεντάχρονη Ήρα: «Ξέρεις, μαμά, αγαπάω τον Μανώλη και μ’ αγαπάει κι αυτός, αλλά δε θα παντρευτούμε. Είπαμε πως είναι καλύτερα να είμαστε ερωτευμένοι…».

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.