Απο τον Καβαφη και τον Νεστορα Τσανακλη… στον συγχρονο Ελληνισμο της Αιγυπτου
«Η ιστορία του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού δεν αναδείχθηκε όπως της άξιζε»
«Ο Νέστωρ Τσανακλής ήταν τόσο σπουδαίος στο Κάιρο, που πολλοί Έλληνες έδιναν το όνομά του στα παιδιά τους»
«Το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου δεν έχει επίσημα οικονομική υποστήριξη από την Ελληνική Πολιτεία, εντούτοις είναι από τα πιο ενεργά πολιτιστικά κέντρα»
Πρόσφατα η Κομοτηνή, με αφορμή την εκδήλωση που διοργάνωσε το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και η Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών με θέμα «Νεοελληνικές Σπουδές στα Βαλκάνια: Η Σημασία του Ευεργετισμού», υποδέχθηκε προσωπικότητες από την ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων αλλά και την Αίγυπτο, φορείς του ελληνικού πολιτισμού, οι οποίοι με την πολύπλευρη προσφορά τους, ερευνητική, εκπαιδευτική αλλά και οικονομική, συμβάλλουν στη διάσωση και διάδοση των ελληνικών γραμμάτων σε περιοχές όπου κάποτε άκμαζε ο Ελληνισμός.
Μεταξύ αυτών, και ο κ. Χρίστος Παπαδόπουλος, Διευθυντής σήμερα του Ελληνικού Πολιτιστικού Κέντρου Καΐρου, όπου υπηρετεί ως εκπαιδευτικός με απόσπαση από το 2007. Με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη, και σπουδές στην Εκκλησιαστική Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης και στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στην Αθήνα, έχει μετεκπαιδευθεί στην Ειδική Αγωγή και στη Διδασκαλία της Ελληνικής ως Ξένης Γλώσσας. Κυρίως, όμως, είναι γνωστός ως στιχουργός, με πολλά τραγούδια του να είναι ιδιαιτέρως δημοφιλή και συνεργασίες με δεκάδες καταξιωμένους συνθέτες, μουσικούς και τραγουδιστές.
Παθιασμένος με τον ελληνισμό και τις πολιτισμικές του διαδρομές, ο κ. Παπαδόπουλος δεν θα μπορούσε να μην ερωτευθεί την Αίγυπτο, και δη την Αλεξάνδρεια, όπου έζησε και έγραψε ο «μεγάλος Αλεξανδρινός», ο ποιητής Κ. Π. Καβάφης, και το Κάιρο, εκεί όπου μεγαλούργησε ο «δικός» μας, διεθνούς φήμης επιχειρηματίας, Νέστωρ Τσανακλής.
Για το πάθος του για τη γραφή και τη στιχουργική, τον νεώτερο έρωτά του για τη συγκέντρωση και ανάδειξη αθησαύριστου αρχειακού υλικού για τον Αιγυπτιώτη Ελληνισμό, το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου, τον «καρμικό» του προορισμό να ζήσει στην Αίγυπτο και άλλα πολλά, ο κ. Χρίστος Παπαδόπουλος συνομίλησε μαζί μας στο Ράδιο Παρατηρητής.
Ας τον «ακούσουμε»[1]…
«Η Αίγυπτος είναι μία χώρα που την αγάπησα από την πρώτη στιγμή, ήταν καρμικός προορισμός για μένα»
ΠτΘ: Πώς αισθάνεται ένας Θεσσαλονικιός, που βίωσε την ποιητική ατμόσφαιρα της Θεσσαλονίκης, ζυμώθηκε μαζί της, και ζει πλέον στην Αίγυπτο;
Χ.Π.: Η λογοτεχνία, ο Καβάφης, ο Τσίρκας, ο Ντάρελ και η αιγυπτιακή ατμόσφαιρα ήταν από την αρχή η αιτία να αποσπαστώ στην Αίγυπτο ως εκπαιδευτικός, έχοντας φροντίσει βέβαια να μάθω από πριν τα αραβικά, γιατί μου αρέσει να μην πορεύομαι σαν τουρίστας, αλλά να καταλαβαίνω τον κόσμο. Η Αίγυπτος είναι μία χώρα που την αγάπησα από την πρώτη στιγμή, ήταν καρμικός προορισμός για μένα. Ήταν μάλιστα το πρώτο μου ταξίδι στο εξωτερικό, αρκετά χρόνια πριν πάω για δουλειά, όταν είχε πρωτο-ιδρυθεί το Μουσείο του Καβάφη, στις αρχές του 1990. Αυτή ήταν η αιτία να πάω στο εξωτερικό, το «προσκύνημα» στο Μουσείο του Καβάφη –όταν το επισκέφθηκα, ένιωσα πραγματικά ότι ήμουν στον «Πανάγιο Τάφο» της ποίησης.
Μετά από χρόνια, το 2007, πήγα στο Κάιρο, όπου και θέλω να μείνω για πάντα. Εκεί ξεκίνησε και η ενασχόλησή μου με τον Ελληνισμό της Αιγύπτου, η οποία υπήρξε ενδεχομένως επιφανειακή στην αρχή, αλλά όσο περνάνε τα χρόνια, έχω συγκεντρώσει ένα προσωπικό αρχείο με έντυπα, κοινοτικά έγγραφα, βιβλία, εφημερίδες από παλαιό ελληνικό αιγυπτιώτικο Τύπο –ορισμένες εκ των οποίων είναι αρκετά σπάνιες, ειδικά αυτές που κυκλοφορούσαν την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τότε δηλαδή που δεν έφταναν στην Ελλάδα. Μου αρέσει, λοιπόν, στη σελίδα μου στο Facebook[2] να επεξεργάζομαι παλιές ιστορίες που βρίσκω στο προσωπικό μου αρχείο και σε άλλα και να τις ξαναγράφω, γιατί η ιστορία του Αιγυπτιώτη Ελληνισμού δεν αναδείχθηκε όπως της άξιζε.
«Ο Νέστωρ Τσανακλής υπήρξε “πατέρας” του αιγυπτιακού τσιγάρου και της αιγυπτιακής οινοποιίας»
ΠτΘ: Μεταξύ άλλων και ερευνητής λοιπόν. Συλλέγοντας αρχεία και συνομιλώντας με τους γηγενείς, διαπιστώνετε πως παραμένει μνήμη ζώσα η συμβολή του Κομοτηναίου Νέστορα Τσανακλή στην Αίγυπτο;
Χ.Π.: Ο Νέστωρ Τσανακλής ήταν η κορωνίδα, η γενεσιουργός αιτία αυτής της Κοινότητας. Ήταν τόσο σπουδαίος Έλληνας στο Κάιρο, που πολλοί Έλληνες έδιναν το όνομά του στα παιδιά τους. Ήταν από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας της Ελληνικής Κοινότητας του Καΐρου και ο δεύτερος Πρόεδρός της. Ήταν αυτός που κατάλαβε ότι η Ελληνική Κοινότητα αναπτύσσεται και ότι δεν φτάνουν οι εκκλησίες και τα μικρά εκκλησάκια που υπήρχαν για να καλύψουν οι Αιγυπτιώτες τις θρησκευτικές τους ανάγκες, οπότε χρηματοδότησε τον Ιερό Ναό Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1905, αλλά τελικά εγκαινιάστηκε το 1914. Σε αυτόν τον Ναό, σε παρεκκλήσι εντός του, βρίσκονται πλέον τα οστά του. Εν ολίγοις, ο Νέστωρ Τσανακλής υπήρξε «πατέρας» του αιγυπτιακού τσιγάρου και της αιγυπτιακής οινοποιίας. Ήταν ο άνθρωπος που οργάνωσε την Ελληνική Κοινότητα στο Κάιρο και συνέβαλε στην επανίδρυσή της το 1904.
«Στο Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου, η διδασκαλία των ελληνικών ως ξένης γλώσσας καθώς και του ελληνικού πολιτισμού, λίγο πριν τον κορωνοϊό, είχε 170 Αιγύπτιους μαθητές»
ΠτΘ: Σήμερα, η Ελληνική Κοινότητα της Αιγύπτου θεωρείτε ότι είναι ακμαία;
Χ.Π.: Στη σημερινή εποχή θα μπορούσα να χαρακτηρίσω την Ελληνική Κοινότητα κραταιά, όχι όμως ακμαία. Μπορεί να είναι λίγοι οι Έλληνες που ζουν στην Αίγυπτο, αλλά είναι πολύ δυνατοί. Για παράδειγμα, ενώ το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καΐρου (ΕΠΚΚ) δεν έχει επίσημα οικονομική υποστήριξη από την Ελληνική Πολιτεία, αυτό είναι ένα από τα πιο ενεργά πολιτιστικά κέντρα στο Κάιρο. Προσπαθούμε με όσα μέσα διαθέτουμε να κάνουμε εκδηλώσεις, ακόμη και χρησιμοποιώντας τα κοινωνικά δίκτυα, για να συντηρήσουμε και να ενισχύσουμε την παρουσία μας.
Στο Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο, που βασική του δραστηριότητα είναι η διδασκαλία των ελληνικών ως ξένης γλώσσας καθώς και του ελληνικού πολιτισμού, λίγο πριν έρθει ο κορωνοϊός, είχαμε φτάσει να έχουμε 170 Αιγύπτιους μαθητές. Μας επηρέασε πολύ ο κορωνοϊός, όμως τώρα προσπαθούμε να επανέλθουμε. Να τονίσω, επίσης, πως είμαστε επίσημο Τμήμα Ελληνικής Γλώσσας, με αναγνώριση από το Υπουργείο Παιδείας της Ελλάδας και επίσημο εξεταστικό κέντρο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας για τις εξετάσεις ελληνομάθειας στο Κάιρο.
«Το Κάιρο είναι η πόλη των παραμυθιών, οπότε δεν γινόταν να μην επιδράσει όλη αυτή μαγεία και σε εμένα»
ΠτΘ: Εκτός από εκπαιδευτικός είστε και ένας λαμπρός στιχουργός. Η Αίγυπτος κατάφερε να εμπλουτίσει τους στίχους σας;
Χ.Π.: Το Κάιρο είναι η πόλη των παραμυθιών, οπότε δεν γινόταν να μην επιδράσει όλη αυτή μαγεία και σε εμένα, στους στίχους μου, σε αυτά που γράφω. Χωρίς βέβαια να ξεχνάω και τη Θεσσαλονίκη των ποιητών, στην οποία και μεγάλωσα. Ο Χριστιανόπουλος και ο Καβάφης ήταν πάντα «Πύργοι» στην ποίηση για μένα, όπως και ο Γιώργος Ιωάννου, στον οποίο έχω αφιερώσει το βιβλίο-cd «Κέντρο περίθαλψης… άγριων ζώων». Αυτό είναι μια έμμεση αναφορά στο «Κέντρο διερχομένων» του Γ. Ιωάννου. Eίναι τραγούδια δηλαδή που γράφτηκαν à la manière de Ιωάννου, όπου και προσπάθησα να φανταστώ πώς θα έγραφε εκείνος σήμερα αν ζούσε.
ΠτΘ: Το έργο του Καβάφη, η σκιά που έχει αφήσει, είναι ευεργετική;
Χ.Π.: Υπήρξαν φορές που περπατούσα στην Αλεξάνδρεια, αργά το βράδυ, και έκανα τη διαδρομή από την παραλία προς το σπίτι του Καβάφη, προσπαθώντας να φανταστώ τον ίδιο να επιστρέφει σπίτι του και να καταλάβω τι έβλεπε. Τι ήταν αυτό που γέμιζε την ψυχή του με εικόνες που τον ενέπνεαν, και προσέφερε σε όλο τον κόσμο τη μοναδική του ποίηση. Γιατί η ποίηση του Καβάφη συγκινεί όλο τον κόσμο, όχι μόνο τους Έλληνες.
Όσο κι αν προσπαθώ, δεν μπορώ να καταλάβω πώς συγκινείται με την ποίησή του ένας Αμερικάνος. Εμένα, αυτό που με συγκινεί είναι η γλώσσα. Παρόλα αυτά η ποίησή του πέρασε και πέρα από τη γλώσσα. Δεν ήταν μόνο η γλώσσα. Δεν ήταν το απαραίτητο «ένδυμα» για να πετύχει.
ΠτΘ: Ένας στιχουργός με τις δικές σας ποιητικές προδιαγραφές, με το πέρασμα των χρόνων διευκολύνεται ή δυσκολεύεται;
Χ.Π.: Όταν ξεκίνησα με τη στιχουργική, στην ελληνική δισκογραφία ο στόχος μου ήταν άλλος. Τώρα είναι μόνο ανάγκη εσωτερική, όχι επαγγελματική. Δεν κυνηγάω συνεργασίες, γιατί αυτό που κάνω θέλω να έχει ψυχή. Δεν με ενδιέφεραν ποτέ τα χρήματα από τη στιχουργική, καθώς δεν ζητούσα ποτέ κάτι παραπάνω, πέρα των πνευματικών δικαιωμάτων που μου ανήκαν.
Το «μετάλλιο» στη στιχουργική, η συνάντηση με τον Μάνο Χατζιδάκι
Η μακρόχρονη πορεία του στη στιχουργική, όπως ο ίδιος εκμυστηρεύεται, «σημαδεύθηκε» και από τη συνάντησή του με τον Μάνο Χατζιδάκι. Ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ήταν πριν ξεκινήσω τη δισκογραφία μου, το 1992, 11 Νοεμβρίου, όταν επισκεφτήκαμε τον Μάνο Χατζιδάκι με τον συνθέτη Δημήτρη Μαρκατόπουλο –τον οποίο χάσαμε πρόσφατα. Είχαμε μοιραστεί μια δουλειά μας με εκείνον. Του τη στείλαμε και μας απάντησε την επόμενη μέρα ότι μας περίμενε στο σπίτι του. Θυμάμαι πως μας υποδέχθηκε μια ανοιχτή αγκαλιά και ένα χαμόγελο. Ένας Χατζιδάκις που την προηγούμενη μέρα που του παραδώσαμε τη δουλειά μας ήταν ευγενής μα συγκρατημένος, την επόμενη μέρα ήταν παραδομένος. Ήταν ένας άνθρωπος ερωτεύσιμος, ερωτικός, γλυκός και τον ακούγαμε να μιλάει για τα τραγούδια μας. Μας είπε μάλιστα ότι ξεκινάμε την παραγωγή. Δυστυχώς όμως, μέχρι να γίνουν οι απαραίτητες διαδικασίες για να μπούμε στο studio, ορισμένα προβλήματα υγείας τον κατέβαλαν μέχρι που τον χάσαμε. Είχαμε τύχη όμως μέσα στην ατυχία μας. Ο ίδιος είχε δώσει τα τραγούδια και στον γιο του να τα ακούσει, στον Γιώργο Χατζιδάκι-Θεοφανόπουλο, στον οποίο επίσης άρεσαν. Κι έτσι μετά από κάποια χρόνια συναντηθήκαμε και αποφάσισε να τα εκδώσει. Έτσι βγήκαν τα “Τραγούδια του Χαμένου Ποιητή” από τη δισκογραφική του Χατζιδάκι “Σείριος”».
[1] Η πρώτη απομαγνητοφώνηση της συνέντευξης έγινε από τη Νίκη Αγγελακοπούλου.
[2] Eίναι η σελίδα με τίτλο ΠΑΛΙΑτζούρες.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
