Αναζητωντας τα ιχνη της τοπικης ντοπιολαλιας και παραδοσης σε Ξυλαγανη και Προσκυνητες

«Το ενδιαφέρον ενός γλωσσολόγου είναι συνήθως η δομή μιας γλώσσας, από τη στιγμή όμως που χάνεται κάτι, πιστεύω πως είναι σωστό να κυνηγήσουμε τα πάντα»

Στην Ξυλαγανή και τους Προσκυνητές βρέθηκε τις προηγούμενες μέρες ο Βαλκανιολόγος κ. Thede Kahl, καθηγητής του πανεπιστημίου της Jena στη Γερμανία και επικεφαλής της επιτροπής «Υπό εξαφάνιση γλωσσών και πολιτιστικής κληρονομιάς» της Αυστριακής Ακαδημίας Επιστημών για να καταγράψει την ντοπιολαλιά που έφεραν οι πρόσφυγες από τις πατρίδες τους.

Ο κ. Kahl, άριστος γνώστης της Ελληνικής, ταξιδεύει σε διάφορες περιοχές, βοηθώντας στην τεκμηρίωση και την ανάλυση της γλωσσικής και πολιτιστικής πολυμορφίας που σταδιακά εξαφανίζεται, με την απώλεια των παλιότερων που μιλούσαν τις διάφορες ντοπιολαλιές, αλλά και γνώριζαν ιστορίες και θρύλους από τους προγόνους τους.

Άλλωστε στόχος και της επιτροπής, είναι όχι μόνο η τεκμηρίωση, η ανάλυση και η μακροπρόθεσμη αρχειοθέτηση της γλωσσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και η μεγαλύτερη ακαδημαϊκή ενασχόληση  με τη γλώσσα, μέσα από μια πολιτική συλλογών ανοιχτής πρόσβασης που μπορούν να εξυπηρετήσουν καλύτερα τόσο την επιστημονική έρευνα όσο και τις κοινότητες με στόχο τη διατήρηση της προφορικής τους κληρονομιάς.

Ο καθηγητής περιηγήθηκε τις περιοχές, με τη βοήθεια του κ. Τριαντάφυλλου Παπαδάκη και του κ. Πάνου Παρασκελίδη, συναντώντας μεγαλύτερους σε ηλικία κατοίκους των οικισμών που θυμούνται, ή μιλούν, ακόμα την λαλιά που μιλούσαν οι παλιότεροι.

Αναζητώντας ιδιώματα που κινδυνεύουν να χαθούν

Ο κ. Kahl μετά από την Ξυλαγανή και τους Προσκυνητές ταξιδεύει στον Έβρο, για να συγκεντρώσει και εκεί τοπικά ιδιώματα, μιας και γενικότερα σε συνεργασία με φοιτητές που κάνουν το μεταπτυχιακό ή το διδακτορικό τους, συγκεντρώνουν υλικό μέσω επιτόπιας έρευνας από ιδιώματα και γλώσσες που χάνονται.

Η επιτροπή στην Ακαδημία Επιστημών στην Αυστρία, αυτό ακριβώς προσπαθεί να κάνει, με γλώσσες και ιδιώματα που χάνονται, καθώς και την καταγραφή όλων των παραδόσεων μιας περιοχής.

«Το ενδιαφέρον ενός γλωσσολόγου είναι συνήθως η δομή μιας γλώσσας, από τη στιγμή όμως που χάνεται κάτι, πιστεύω πως είναι σωστό να κυνηγήσουμε τα πάντα» ανέφερε, ώστε να σωθεί ό,τι γίνεται.

Αυτό βλέπει, τόσο στην Ξυλαγανή, όσο και στους Προσκυνητές, όπου έχει γίνει ένα μείγμα των διαλέκτων, για αυτό και γίνεται πιο δύσκολο να ακούσει κανείς τη διάλεκτο του Μπογιαλικίου, για παράδειγμα, ενώ φυσικά και μέσα από την εκπαίδευση άλλαξε ο τρόπος ομιλίας όλων των περιοχών.

Για αυτό και καταγράφουν όλα αυτά, γιατί σταδιακά χάνονται ακόμα περισσότερο, και ήδη οι τελευταίοι παππούδες μιλούν «ανάμεικτα».

Ο ίδιος προτιμά να πηγαίνει προς εκεί που θεωρεί ότι χάνονται τα ιδιώματα, ενώ στην Ελλάδα βλέπει σε πολλές περιπτώσεις να γίνεται ταύτιση με μία περιοχή, χωρίς να υπάρχει λόγος. Έτσι για παράδειγμα υποστηρίζει πως δεν υπάρχει ένα Θρακιώτικο ιδίωμα, αλλά πολλά ιδιώματα που μιλιούνταν σε διαφορετικές περιοχές, με τις διαφορές να είναι εμφανείς μερικές φορές από χωριό σε χωριό.

Γι’ αυτό, παρατήρησε ο ίδιος, ειδικά στο τραγούδι και στο χορό που παραμένουν ζωντανά στην Ελλάδα, παρόλο που υπάρχουν πολλές εργασίες, και καλές εργασίες, υπάρχει μια τάση να αποδοθεί ένας αντιπροσωπευτικός χορός για όλη την περιοχή.

Την ίδια ώρα εντοπίζει πολλά παραδείγματα, όπου πολλοί επειδή νομίζουν πως πρέπει να μιλούν όπως έμαθαν στο σχολείο, αλλάζουν τις παλιότερες λέξεις.

Αναζητώντας τρόπους για να διασωθεί η ομιλία των ιδιωμάτων

Η δουλειά αυτή που γίνεται για την καταγραφή όλων αυτών των ιδιωμάτων, δεν γίνεται τόσο για ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς σκοπούς, αλλά γιατί ο κ. Kahl επιθυμεί να συμμετάσχει στην αναβίωση και την ζωή αυτών, και να δώσει εργαλεία για το πώς θα μπορούν να γραφούν και να επιβιώσουν.

Όπως εξήγησε μάλιστα ο ίδιος, το πρόβλημα αυτό, δεν είναι ελληνικό φαινόμενο, αλλά είναι ίδιο σε όλο τον κόσμο, είτε πρόκειται για τα ελληνικά, είτε για παράδειγμα τα βουλγαρικά, τα γερμανικά ή τα πολωνικά ιδιώματα.

«Υπάρχουν τρόποι για να διασωθούνε και να ίσως να αναβιώσουν οι ντοπιολαλιές», σημείωσε, και με αυτό τον τρόπο πιστεύουν ότι μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτό. Για αυτό και δημοσιεύουν τα πάντα, κάτι το οποίο όμως παίρνει χρόνο, γιατί προηγουμένως θέλουν να έχουν τα πάντα, όπως την άδεια των ανθρώπων που μιλούν, και στη συνέχεια, μετά από κάποια χρόνια, την μετάφραση και περιγραφή στα αγγλικά, αλλά και υπότιτλους του ιδιώματος σε φωνητική μορφή, ώστε να αποδοθεί σωστά.

Σημείωσε δε πως είναι πολύ σημαντική η επαφή με τους ομιλητές, και προσπαθεί όσο μπορεί να κρατήσει την επαφή με όσους συμμετάσχουν σε αυτή την προσπάθεια, κάτι που είναι δύσκολο λόγω του όγκου του υλικού, αλλά βοηθούν οι συνεργάτες καθώς και η χρήση του διαδικτύου να μείνουν σε επαφή.

Όσο για το αν μπορούν να «ζωντανέψουν» ξανά οι ντοπιολαλιές, σημείωσε πως πρέπει να υπάρχει θέληση, και στην Ελλάδα, σε πολλές περιπτώσεις, ίσως είναι αργά.

Και αυτό γιατί παλιότερα, σε πολλές περιπτώσεις, κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα, θεωρεί πως υπήρχε μια αποστροφή, σε κεντρικό επίπεδο, για τη χρήση των τοπικών ιδιωμάτων, με πίεση να μιλούν όλοι τα «κανονικά» Ελληνικά, για αυτό και υπήρξε δυσκολία να κρατηθούν τα ιδιώματα ζωντανά.

Από τη στιγμή όμως που στην Ελλάδα, όπως πιστεύει ο ίδιος, αυτός ο ιδιότυπος γλωσσικός καταναγκασμός έχει ξεπεραστεί, και δεν υπάρχει καχυποψία απέναντι σε γλωσσικές ομάδες, δεν υπάρχει πια κανένας να τους εμποδίσει, όμως δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις, είναι πλέον αργά.

«Έχει χαθεί η συνείδηση ότι τώρα μπορούμε να μιλάμε έτσι, δεν ενοχλούμε κανένα, δεν γελάνε μαζί μας, όμως πολλές φορές αυτό έρχεται αργά» ανέφερε, σημειώνοντας πως ακόμα και σε πιο μεγάλες ομάδες, που πλέον κάνουν σημαντική προσπάθεια να διατηρήσουν το ιδίωμα, όπως οι Πόντιοι, να το κρατούν κυρίως στο τραγούδι και λιγότερο στην ομιλία.

Το ίδιο βλέπει και στην περιοχή μας, όπου διασώζονται πολλά τραγούδια του τοπικού ιδιώματος, όμως η ομιλία έχει κατά μεγάλο μέρος εξαφανιστεί από την καθημερινότητα.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.