Τζειμς Μπολντουιν «Αν η Beale Street μπορουσε να μιλησει»: Ενα διαχρονικο μυθιστορημα για την αγαπη ως πραξη αντιστασης

Από τις εκδόσεις «Πόλις» κυκλοφορεί η μετάφραση ενός μοναδικού βιβλίου που αν και είναι γραμμένο το 1974 μοιάζει να αφηγείται μια ιστορία του σήμερα. Ο λόγος για το μυθιστόρημα με τίτλο «Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει» (2020) του Τζέιμς Μπόλντουιν σε μετάφραση της Άλκηστις Τριμπέρη, το οποίο αποτελείται συνολικά από 268 σελίδες. Το βιβλίο αυτό συνενώνει δυο άκρως αντιθετικά συναισθήματα, την αγάπη από τη μια, μεταξύ ενός άντρα και μιας γυναίκας αλλά και μεταξύ των μελών μιας οικογένειας που δεν φοβάται να προβεί σε ακραίες θυσίες, και από την άλλη τον ανθρώπινο πόνο ο οποίος πηγάζει από τις μαζικές φυλακίσεις, τη φτώχια και τον φυλετικό ρατσισμό. Θεματικές τολμηρές που αποδεικνύουν πως η αναζήτηση ταυτότητας αποτελεί πανανθρώπινη προσπάθεια, ανεξαρτήτως χώρου και χρόνου.

Έρωτας και αδικία

«Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει», θα μας έλεγε για τη δεκαεννιάχρονη Τις που είναι ερωτευμένη με τον Φόνι, έναν νεαρό μαύρο γλύπτη. Κατηγορούμενος για τον βιασμό μιας Πορτορικανής, τον οποίο δεν διέπραξε, ο Φόνι ρίχνεται στη φυλακή. Όταν η Τις ανακαλύπτει ότι είναι έγκυος, η οικογένειά της και ο πατέρας του Φόνι αποφασίζουν να αγωνιστούν για να αποδείξουν την αθωότητά του, ενώπιον ενός δικαστικού μηχανισμού για τον οποίο οι μαύροι είναι οι «ιδανικοί ένοχοι». Ο Τζέιμς Μπόλντουιν, με τη μοναδική, άμεση, πρωτοπρόσωπη αφήγηση, που γνωρίσαμε στο «Κουαρτέτο του Χάρλεμ» (εκδ. «Πόλις», 2019), μας μιλά, μέσα από τον δυνατό έρωτα ενός ζευγαριού, για την αδικία, τον φυλετικό ρατσισμό, τη συμπαράσταση αλλά και την προδοσία μεταξύ των μελών μιας οικογένειας, τον αδιάκοπο αγώνα για δικαιοσύνη, με μόνα όπλα την αγάπη, την αλληλοϋποστήριξη και την πίστη στην αλήθεια, παρά την απελπισία, την οργή και τη θλίψη η οποία πηγάζει από το μίσος που αυτό το ζευγάρι αντιμετωπίζει. Αισθησιακό, βίαιο, γεμάτο πόνο, βαθιά συγκινητικό και, δυστυχώς, επίκαιρο μυθιστόρημα, το «Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει» αφήνει στον αναγνώστη τη γλυκόπικρη αίσθηση των μπλουζ, που τόσο άρεσαν στον Τζέιμς Μπόλντουιν.

Το βιβλίο μεταφέρθηκε το 2018 στον κινηματογράφο, σε σκηνοθεσία του Barry Jenkins και πρωταγωνιστές τους: Ρετζίνα Κινγκ, Κίκι Λέιν, Στίβεν Τζέιμς.

Γυναικεία φύση και ανισότητες

Η αφηγήτρια-πρωταγωνίστρια Τις, η οποία μιλά σε α΄ ενικό πρόσωπο, καθιστώντας τον τόνο άμεσο και προσωπικό, μας συνεπαίρνει στο δικό της εξομολογητικό κόσμο. Η περιγραφή της επικοινωνίας δυο ανθρώπων στο επισκεπτήριο της φυλακής, η οποία παρουσιάζεται και πρώτη, μοιάζει να αντικειμενοποιείται. Διαβάζουμε την παραδοχή της πρωταγωνίστριας:

« […] Είναι στη φυλακή. Έτσι βρισκόμασταν εκεί, εγώ καθόμουν σε έναν πάγκο, μπροστά από ένα πλαίσιο, κι εκείνος καθόταν σε έναν πάγκο, μπροστά από ένα πλαίσιο. Και κοιτιόμασταν μέσα από έναν γυάλινο τοίχο που μας χώριζε. Δεν μπορείς ν’ ακούσεις τίποτα μέσα από αυτό το τζάμι, έτσι ο καθένας έχει από ένα μικρό τηλέφωνο. Πρέπει να μιλάς μέσα από αυτό. Δεν ξέρω γιατί οι άνθρωποι κοιτάζουν πάντα κάτω όταν μιλάνε στο τηλέφωνο, αλλά αυτό κάνουν πάντοτε. Πρέπει να θυμάσαι να κοιτάζει τον συνομιλητή σου. […] Ελπίζω να μην αναγκάστηκε ποτέ κανείς να κοιτάξει κάποιον που αγαπάει μέσα από ένα τζάμι».

Η σωματική και η «γνήσια» λεκτική επαφή απουσιάζουν, καθώς την πρώτη την ανακόπτει ο γυάλινος τοίχος, και την δεύτερη το τηλέφωνο το οποίο γίνεται μέσο υπενθύμισης της παρακολούθησης. Ο λόγος-ρόλος της Τις καταδεικνύει τη δύναμη της γυναικείας φύσης να αντιμετωπίσει στο όνομα της αγάπης κάθε ανισότητα –ταξική, κοινωνική, φυλετική– καθώς μέσω του μοιράσματος γίνονται τα μεγαλύτερα θαύματα. Και σίγουρα στις αναγνωστικές σας περιπλανήσεις θα βρείτε αρκετά είτε εσωτερικά είτε εξωτερικά.

Γιάννης Ζαραμπούκας «Ενδιαφέρον στοιχείο του παρόντος βιβλίου είναι η επιβλητική παρουσία των γυναικών»

Στο «envivlio» ο  συγγραφέας Γιάννης Ζαραμπούκας κάνει λόγο για το διαχρονικό χαρακτήρα το βιβλίου, τη σημαντικότητα των οικογενειακών δεσμών, αλλά και τη δύναμη του γυναικείου φύλου: «Κάνοντας χρήση πρωτοπρόσωπης αφήγησης –η Τις μας αφηγείται όλα όσα συμβαίνουν– ο Μπόλντουιν δημιουργεί ένα μυθιστόρημα που κινείται ανάμεσα στο δύσβατο και τραγικό παρόν, αλλά και στις ανέμελες και ευτυχισμένες στιγμές του παρελθόντος! Οι γλυκές αναμνήσεις της Τις γίνονται το καύσιμο, προσφέροντας την απαραίτητη ενέργεια τόσο στην ίδια, όσο και στην οικογένεια της, ώστε να αγωνιστούν για την λύτρωση του Φόνι.  Ο Μπόλντουιν δημιουργεί ένα μυθιστόρημα με διαχρονικό χαρακτήρα, μέσα από το οποίο καταφέρνει να αναδείξει την αιώνια προσπάθεια του ανθρώπου να μάχεται πάρα τις αντιξοότητες που μπορεί να συναντήσει στον δρόμο του, να ελπίζει, να υπομένει, καρτερώντας μία καλύτερη ζωή, απαλλαγμένη από δύσκολες συνθήκες, με το δικαίωμα στα όνειρα να αψηφά φυλή, κοινωνική τάξη και οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό που μπορεί να λειτουργήσει ως τροχοπέδη. Η ανάγκη του ανθρώπου για όνειρα είναι ζώσας σημασίας και αυτό γιατί νοηματοδοτεί και προσφέρει ουσία στην καθημερινότητά του.

Μέσα από το έργο του ο Μπόλντουιν αναδεικνύει τη σημαντικότητα των οικογενειακών δεσμών, με την οικογένεια της Τις να αποτελεί πρότυπο οικογενειακού συστήματος, η εύρυθμη λειτουργία του οποίου προσφέρει την απαιτούμενη δύναμη και στήριξη στον επίπονο αυτό αγώνα αποφυλάκισης! Συγκεκριμένα, ο συγγραφέας αντιπαραβάλλει το στηρικτικό οικογενειακό περιβάλλον της πρωταγωνίστριας, με τη δυσλειτουργική οικογένεια του Φόνι, τα μέλη της οποίας όντας εγκλωβισμένα στα πάθη τους, αδυνατούν να δουν πέρα από το εγώ τους, με φυσικό επακόλουθο να μην του προσφέρουν καμία απολύτως βοήθεια.

Ενδιαφέρον στοιχείο του παρόντος βιβλίου είναι η επιβλητική παρουσία των γυναικών, οι οποίες δε λυγίζουν, αλλά αντίθετα σηκώνοντας στους ώμους το βάρος όλης αυτής της κατάστασης, αγόγγυστα “πολεμούν”. Ο συγγραφέας έμμεσα, μέσα από την Τις και τις γυναίκες της οικογένειάς της, θα έλεγα πως έξυπνα σχολιάζει τις πατριαρχικές νόρμες όχι μόνο της αμερικανικής, αλλά γενικότερα κάθε κοινωνίας, αναδεικνύοντας το μεγαλείο και την σπουδαιότητα του γυναικείου φύλου!  Ιδιαίτερα έντονη είναι η παρουσία της μουσικής στις σελίδες του βιβλίου αυτού, το οποίο είναι πλούσια διανθισμένο σε μουσικές αναφορές, από τον τίτλο του ακόμη, αφού από ότι φαίνεται ο Τζέιμς Μπόλντουιν εμπνεύστηκε από τον συνθέτη και στιχουργό W.C. Handy και το μπλουζ τραγούδι του “Beale street”, το οποίο κυκλοφόρησε το 1917 σε ερμηνεία της Gilda Grey!»

O «οραματιστής» Τζέιμς Μπόλντουιν

Ο Τζέιμς Μπόλντουιν (James Baldwin) γεννήθηκε το 1924 στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης και έφυγε από την ζωή το 1987 στο Σαιν-Πωλ-ντε-Βανς, κοντά στη Νίκαια της Γαλλίας. Από τους μεγαλύτερους μεταπολεμικούς Αμερικανούς συγγραφείς –μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, ποιητής και πολιτικός στοχαστής–, έγραψε περισσότερα από είκοσι βιβλία. Τα δοκίμιά του διακρίνονται για την πειστική και παθιασμένη υπεράσπιση της αξιοπρέπειας των μαύρων. Προπάντων, όμως, είναι ένας σπουδαίος μυθιστοριογράφος. Τα κυριότερα θέματά του: η ανακάλυψη και η αποδοχή του εαυτού, οι σχέσεις ανάμεσα στις φυλές και στα φύλα. Οι ήρωές του είναι συνήθως έφηβοι, ή μαύροι καλλιτέχνες με πολυτάραχη και τραγική ζωή. Υπήρξε εμβληματική μορφή του κινήματος πολιτικών δικαιωμάτων.

Το 1948 εγκατέλειψε τις ΗΠΑ για τη Γαλλία, όπου έζησε πολλά χρόνια, θέλοντας να ξεφύγει από τον ρατσισμό και την ομοφοβία. Από τις εκδόσεις «Πόλις» κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του «Το κουαρτέτο του Χάρλεμ» και «Δεν είμαι ο νέγρος σου», ενώ ετοιμάζεται και το μυθιστόρημά του «Go Tell It on the Mountain».

*H Γεωργία Ντεμίρη είναι φιλόλογος και διδακτορική φοιτήτρια στο ΤΕΦ/ΔΠΘ.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.