Πολιτικο θριλερ στα χρονια της οργης

Ο ψυχαναλυτής ΜΟΡΙΣ ΑΤΙΑ μας είχε εντυπωσιάσει με τη διεισδυτική προσέγγιση της ύστερης αποικιοκρατίας στο «Μαύρο Αλγέρι» του. Ως καθρέφτη του επιτυχημένου αυτού βιβλίου έγραψε την «Κόκκινη Μασσαλία» όπου οι ήρωες, στην απέναντι πλευρά της Μεσογείου τώρα πια, συγκρούονται με το γκωλικό κράτος, σʼ ένα νουάρ ακραίας βίας με φόντο τον Μάη του ΄68.

Αν μπορούσε κανείς να φανταστεί ένα συγγραφικό υβρίδιο με «γονείς» τον Ζορζ Σιμενόν της περιόδου των αστυνομικών μπεστ σέλερ του και τον Νόρμαν Μέιλερ των Στρατιών της Νύχτας, αυτό θα ήταν κάτι πολύ κοντινό στον Μορίς Ατιά. Πράγματι, είναι σπάνιες οι περιπτώσεις όπου βιβλία με τόσο βαρύ πολιτικό φορτίο όπως αυτά του Γάλλου συγγραφέα υιοθετούν τη μορφή και τις συμβάσεις του κλασικού αστυνομικού μυθιστορήματος. Στην Κόκκινη Μασσαλία, όπως και στο Μαύρο Αλγέρι, καθώς τα πτώματα συσσωρεύονται, ανακαλύπτουμε πολιτικά κίνητρα δίπλα στα ιδιωτικά πάθη. Εδώ μάλιστα, το κυρίως σώμα της ιστορίας τοποθετείται στο πρώτο εξάμηνο του ΄68, με τη Γαλλία και τη λοιπή Ευρώπη σε αναβρασμό, τα πανεπιστήμια να τελούν υπό κατάληψη, τα συνδικάτα να εξεγείρονται και τη νεολαία να αναζητεί τον δικό της δρόμο προς την επανάσταση περιφρονώντας τις δομές του νεωτερικού βιομηχανικού κράτους.

Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, ο επιθεωρητής Πάκο Μαρτίνεθ, είναι εκείνος του Μαύρου Αλγερίου, αν και κατά λίγα χρόνια μεγαλύτερος. Γιος Ισπανού αναρχικού που δολοφονήθηκε κατά τον Εμφύλιο στη δεκαετία του ΄30, είναι μοναχικός, σινεφίλ και αρχετυπικά ηθικός. Η ερωμένη του από τα χρόνια του Αλγερίου, Ιρέν, ζει στο γειτονικό στη Μασσαλία Αιξ-αν-Προβάνς, αν και όχι μαζί του: και οι δύο διατηρούν την ανεξαρτησία τους ως κόρην οφθαλμού. Η προσκόλληση του Πάκο στο καθήκον ενοχλεί φυσικά την Ιρέν, καθώς εκείνος παίζει διαρκώς τη ζωή του κορώναγράμματα. Μάλιστα, σε κάποιο από τα πολλά βίαια επεισόδια του βιβλίου θα γλιτώσει παρά τρίχα τον θάνατο με τέσσερις σφαίρες στο κορμί του. Η γοητευτική Ιρέν- που έχει ένα ξύλινο πόδι ύστερα από μια βομβιστική επίθεση στο Αλγέρι- θα μείνει στο προσκέφαλό του όσο θα βρίσκεται σε κώμα και θα συνεχίσει να ανέχεται την επικίνδυνη ζωή του. Όχι όμως ώς το τέλος, όταν θα βιασθεί από τους διώκτες τού Πάκο. Έχουν μεσολαβήσει άπειρα φονικά, η εξόντωση της οικογένειας του αδελφού τού βοηθού του Πάκο, βίαιες σκηνές, καταδιώξεις και βασανισμοί.

Το «μωσαϊκό»

Ο Πάκο αντιμετωπίζει αλλεπάλληλες σπαζοκεφαλιές διασχίζοντας τη Μασσαλία, την Αιξ και τη λοιπή Κυανή Ακτή, καθώς προσπαθεί ν΄ ανασυνθέσει τα κομμάτια ενός κοινωνικού παζλ σε αναβρασμό. Κατά περίεργο τρόπο, από την αρχή του βιβλίου, ο συναισθηματικός αλλά μάλλον απολίτικος πρωταγωνιστής θα βρεθεί αντιμέτωπος με την πολιτική πραγματικότητα του καιρού: αριστερίστικες οργανώσεις, εισοδιστές τροτσκιστές, το γκωλικό παρακράτος, η Άκρα Δεξιά, οι σοσιαλιστές του Μιτεράν και το Κ.Κ. Γαλλίας συμπλέκονται με την επαναστατημένη νεολαία και τα συνδικάτα, με τον Ντανιέλ Κον Μπεντίτ και την εξέγερση του Μάη. Οι απόηχοι της αποικιοκρατίας, η αμφισβήτηση της καθεστηκυίας τάξης, ο ξεσηκωμός κατά του βρώμικου πολέμου στο Βιετνάμ, ο διεθνισμός, ο χιπισμός και τα νέα κοινωνικά κινήματα σκιαγραφούνται λιγότερο ή περισσότερο καλά, μπροστά στα έκπληκτα μάτια του εστέτ Πάκο που ανακαλύπτει διαρκώς πτώματα κάτω από σωρούς επαναστατικών φυλλαδίων και λίστες μυστικών υπηρεσιών. Κυρίως ένοχοςκατά τον Ατιά- είναι το παρακράτος του στρατηγού Ντε Γκωλ αλλά και διάφορες ακροδεξιές παραφυάδες που επωφελούνται από την πολιτική αναταραχή για να ξεκαθαρίσουν προσωπικούς λογαριασμούς. Κι ακόμη, υπόρρητος πρωταγωνιστής ο υπόκοσμος της Μασσαλίας που συμπλέει με το δεξιό κράτος και παρακράτος προκειμένου να επωφεληθεί από τη σύγχυση ή έστω να αμνηστευθεί. Δράση

Ο Ατιά κάνει καλά τη δουλειά του. Πολιτική και κοινό έγκλημα συμπλέκονται καθώς ο αφηγητής αλλάζει από υποκεφάλαιο σε υποκεφάλαιο. Οι ήρωες γίνονται αρκούντως συμπαθείς καθώς, κινούμενοι από την πλήξη και τα υπαρξιακά τους αδιέξοδα, αντιμετωπίζουν με στωικότητα και ελπίδα την ανθρώπινη μοίρα. Η κοινωνική εξέγερση μοιάζει αναγκαία και πολλά υποσχόμενη. Ο συναισθηματισμός και ο ερωτισμός βρίσκονται σε σωστές αναλογίες. Και οι διαρκείς σπαζοκεφαλιές- αν και θα μπορούσαν να είναι λιγότερες, όπως και τα πτώματα- διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον του ανθεκτικού αναγνώστη. Ο οποίος έχει, μεταξύ άλλων, να μάθει πολλά για μια όχι τόσο μακρινή εποχή- ούτε μισός αιώνας δεν πέρασε- η οποία, στους καιρούς που ζούμε, φαντάζει σαν προϊστορία των σημερινών μας περιπετειών. Εντέλει, εν μέσω της καταιγιστικής δράσης, ο αναγνώστης (αλλά και οι πρωταγωνιστές) έχουν λησμονήσει το κινούν αίτιο όλων αυτών των συγκρούσεων- κάτι σαν το περίφημο Μαν Γκάφιν του μετρ του σασπένς Άλφρεντ Χίτσκοκ, που κανείς δεν ήξερε τι ήταν, αλλά που εύστοχα το μνημονεύει ο συγγραφέας.

Μιχάλης Μοδινός,

«Βιβλιοδρόμιο», «Τα Νέα»

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.