«Παρακινδυνευμενη η μονομερης διακηρυξη ανεξαρτησιας του Κοσοβου χωρις προηγουμενη αποφαση διεθνους οργανου»

Πιθανή είναι η μονομερής διακήρυξη ανεξαρτησίας του Κοσόβου μέσα στο Φεβρουάριο, σύμφωνα και με δηλώσεις του πρωθυπουργού του Κοσόβου, Χασίμ Θάτσι. Μία τέτοια ενέργεια, όμως, θα είχε επιπτώσεις τόσο στην σταθερότερα της ευρύτερης περιοχής, όσο και στην παγκόσμια σταθερότητα.

Για τις επιπτώσεις μιας τέτοιας ενέργειας ο ΠτΘ συζητά σήμερα με τον Γρηγόριο – Ευάγγελο Καλαβρό, Τακτικό Καθηγητή Διεθνούς Δικαίου στο ΔΠΘ.

Μονομερής διακήρυξη ανεξαρτησίας και διεθνές δίκαιο

ΠτΘ: κ. Καλαβρέ, πιθανή μονομερής διακήρυξη ανεξαρτησίας του Κοσόβου πόσο σύννομη είναι με το Διεθνές Δίκαιο;

Κ.Κ.: Όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που προβλέπει ο νόμος η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας ενός κράτους, με την έννοια δηλαδή ότι ένας λαός οργανωμένος σε μια κοινότητα, η οποία ασκεί εξουσία σε μια συγκεκριμένη εδαφική επικράτεια, διακηρύσσει προς εταίρους της διεθνούς κοινωνίας ότι συνεκρότησε κράτος και ότι διατηρεί την ιδιότητα του υποκειμένου του διεθνούς δικαίου καθαυτή, εφόσον συντρέχουν οι βασικές προϋποθέσεις για την ύπαρξη του κράτους, είναι νόμιμη. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση πρέπει να ερευνάται κατά πόσο η διακήρυξη ενός συνόλου, ενός λαού ότι αυτοανακηρύσσεται σε κράτος, δηλαδή σε υποκείμενο διεθνούς δικαίου, προσβάλλει δικαιώματα και σχέσεις που ρυθμίζει το διεθνές δίκαιο. Δηλαδή, όταν η διακήρυξη αυτή έχει ως αποτέλεσμα, ότι το νέο κράτος δηλώνει ότι θα ασκεί κυριαρχία σε ένα τμήμα, το οποίο ανήκει στην εδαφική επικράτεια ενός υφισταμένου και αναγνωρισμένου κράτους κατά το διεθνές δίκαιο, χωρίς να συντρέχει κανένας λόγος απόσπασης του εδαφικού αυτού τμήματος από την εδαφική επικράτεια του ανεγνωρισμένου κράτους, τότε προφανώς δεν είναι σύννομο. Και για να προχωρήσω ακόμη περισσότερομ τέτοια είναι η περίπτωση, και μάλιστα κραυγαλέα, του Βορείου Τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, το οποίο με την παρουσία τουρκικών, κατοχικών κατ’ ουσίαν δυνάμεων, που ανήκουν σε χώρα που είναι εγγυήτρια της ακεραιότητας της εδαφικής κυριαρχίας κατά τις συνθήκες του Λονδίνου και της Ζυρίχης, όπως επίσης και η περίπτωση του Κοσόβου. Και οι δύο περιπτώσεις, οι οποίες συνδέονται κατ’ ουσίαν με απόσπαση τμήματος εδάφους υφισταμένου και αναγνωρισμένου κράτους, κατά το διεθνές δίκαιο προς δημιουργία νέου κράτους προφανώς, δεν είναι σύννομες, πολύ περισσότερο όταν η διακήρυξη αυτή προσβάλλει κανόνες του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, αλλά και αρχές του Διεθνούς Δικαίου, προτάσεις δηλαδή κανονιολογικού, δεσμευτικού περιεχομένου, οι οποίες βρίσκονται σε ιεραρχική υπεροχή έναντι των γραπτών κανόνων του Διεθνούς Δικαίου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση των κανόνων του Χάρτη, όπως είναι η Αρχή του Σεβασμού της Ακεραιότητας και της Ανεξαρτησίας των Κρατών, η οποία αποτελεί γενική αρχή του Διεθνούς Δικαίου πέρα από προστατευόμενο δικαίωμα του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, καθώς όπως είναι και η Αρχή του Σεβασμού των Διεθνών Συνόρων. Υπό αυτήν την έννοια δηλαδή μία μονομερής ανακήρυξη χωρίς προηγούμενη απόφαση διεθνούς οργάνου και συγκεκριμένα του Συμβουλίου Ασφαλείας και ενδεχομένως, αν δεν είναι δυνατή η επίτευξη πλειοψηφίας ικανής να οδηγήσει σε απόφαση το Συμβούλιο Ασφαλείας λόγω άσκησης του δικαιώματος της αρνησικυρίας από το ένα από τα πέντε μόνιμα μέλη, ανακύπτει η αρμοδιότητα από τη γενική συνέλευση να εξετάσει το ζήτημα του αν είναι σύμφωνη με το Διεθνές Δίκαιο η ανακήρυξη του Κοσόβου ως ανεξαρτήτου κράτους.

Η ανακήρυξη χωρίς προηγούμενη απόφαση διεθνούς οργάνου συνιστά μία παρακινδυνευμένη ενέργεια και εκείνοι που αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία για μια τέτοια κίνηση, αναλαμβάνουν και το ρίσκο της μη αναγνώρισης. Διότι η ανακήρυξη ανεξαρτήτου κράτους συνιστά μεν μία μονομερή διακήρυξη διεθνούς δικαίου, η οποία βέβαια δεν πρόκειται να οδηγήσει σε ένταξη του νέου κράτους άνευ άλλου τινός στα Ηνωμένα Έθνη και πολύ περισσότερο δεν μπορεί να οδηγήσει σε αναγνώριση από τα υπόλοιπα μέλη της Διεθνούς κοινότητας. Συνεπώς εκείνοι που αναλαμβάνουν το ρίσκο αυτό πέρα από τη γενική ευθύνη τους για την αποσταθεροποίηση της ειρήνης και σταθερότητας στη συγκεκριμένη περιφέρεια και στην ευρύτερη περιοχή αναλαμβάνουν και τον κίνδυνο να δημιουργήσουν ένα μόρφωμα το οποίο να μην αναγνωριστεί ποτέ. Και τέτοιες περιπτώσεις βέβαια υπάρχουν πάμπολλες στην ιστορία του Διεθνούς Δικαίου. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι εκείνοι που έχουν προαποφασίσει κάτι τέτοιο και οι οποίοι προφανώς έχουν κάνει τις διαβουλεύσεις τους με τα ισχυρά μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας ή και τα ισχυρά μέλη της Γενικής Συνέλευσης τα εκτός συμβουλίου Ασφαλείας και ξέρουν εκ των προτέρων και μπορούν να εικάσουν εκ των προτέρων ποιοι θα τους αναγνωρίσουν. Στην ιστορία, βέβαια, υπάρχουν και προηγούμενα τέτοιων πρωτοβουλιών οι οποίες ανελήφθησαν με την προοπτική ότι κάποια στιγμή θα οδηγήσει ο χρόνος σε νομιμοποίηση των τετελεσμένων και θα οδηγήσει δηλαδή σε μία ή ευρεία εν τοις πράγμασι αναγνώριση ή σε μία νομιμοποίηση με απόφαση διεθνούς οργάνου.

Η στάση της ΕΕ απέναντι στο θέμα του Κοσόβου

ΠτΘ: Ποια στάση θα κρατήσει η ΕΕ;

Γ-Ε.Κ.: Το πρώτο ζήτημα που τίθεται είναι ποια στάση θα κρατήσει η ΕΕ, γιατί το Κόσοβο είναι ένα διεθνές πρόβλημα στην αυλή της ΕΕ και αυτή έχει την πρώτη ευθύνη για το τι θα γίνει και πώς θα αντιμετωπισθεί το πρόβλημα αυτό και προς ποία λύση θα κινηθεί το ζήτημα. Με το δεύτερο πυλώνα, δηλαδή με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και την Πολιτική ασφάλειας έχει το δικαίωμα, αν υπάρχει ομοφωνία – διότι σε θέματα κοινής εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας απαιτείται ομοφωνία από το Συμβούλιο που είναι όργανο του πυλώνα αυτού – και διατυπωθεί μια ενιαία θέση από εκεί και πέρα αυτό θα είναι μια πρωτοβουλία μεγάλης πολιτικής εμβέλειας όχι μόνο για τους 27, οι οποίοι υποχρεούνται λόγω της αρχής της Κοινοτικής Πίστης που ισχύει στον πυλώνα αυτό, η οποία τους υποχρεώνει να συμμορφωθούν με την κοινή θέση και να μη προχωρήσουν σε ενέργειες που θα είναι αντίθετες με αυτήν και η οποία όμως θα έχει και μία επιρροή στην ευρύτερη περιοχή και σε ολόκληρη την οικουμένη. Όμως έχω την αίσθηση ότι πολύ δύσκολα θα επιτευχθεί ομοφωνία για διατύπωση κοινής θέσης στο θέμα της ανεξαρτησίας του Κοσόβου. Εάν δηλαδή η ανεξαρτησία αυτή διακηρυχθεί, ως προδιαφαίνεται, χωρίς προηγούμενη απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, ακριβώς λόγω της στάσης ενός μονίμου μέλους και όχι μόνο ενός αλλά πάντως δεδηλωμένα ενός, πάρα πολύ δύσκολα θα επιτευχθεί ομοφωνία στο επίπεδο της ΕΕ, για να υπάρξει κοινή θέση, όπως λέγεται, πάνω στο ζήτημα αυτό.

ΠτΘ: Στην περίπτωση που δεν υπάρξει κοινή θέση τι θα γίνει;

Γ-Ε.Κ.: Εάν δεν υπάρξει κοινή θέση, τότε οι 27 είναι ελεύθεροι να διατυπώσουν και να διαμορφώσουν την εθνική εξωτερική τους πολιτική έναντι αυτού του ζητήματος. Βέβαια, το τι στάση θα τηρήσουν οι 27 θα εξαρτηθεί και από το ποιοι θα σπεύσουν από τους 27 να αναγνωρίσουν το νέο μόρφωμα. Αν δηλαδή σπεύσουν να αναγνωρίσουν το νέο μόρφωμα μεγάλα και ισχυρά κράτη της Ένωσης, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Αγγλία, η Ιταλία ένας ευρύτερος κύκλος μεσαίων κρατών στα οποία ανήκει και η Ελλάδα θα διαμορφώσουν την εξωτερική τους πολιτική στο ζήτημα του Κοσόβου, λαμβάνοντας υπόψη και αυτό, αλλά και τις εθνικές επιπτώσεις που θα έχει πέρα από τις επιπτώσεις στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιφέρειας, τις επιπτώσεις που θα έχει στα εθνικά τους συμφέροντα και στη δική τους εθνική εξωτερική πολιτική.

ΠτΘ: Ποια κατά την άποψή σας πρέπει να είναι η στάση της Ελλάδας;

Γ-Ε.Κ.: Η Ελλάδα είναι προφανές ότι έχει συμφέρον κατ’ αρχήν να μην αναγνωρίσει ένα τέτοιο κράτος – χωρίς η θέση αυτή να είναι απόλυτη – δεδομένου ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη και οι ισορροπίες μέσα στην ΕΕ και οι παγκόσμιες ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή, καθώς επίσης και ο βαθμός που η λύση αυτή θα επηρεάσει την εξέλιξη της διαδικασίας αναζήτησης μετά τις Κυπριακές εκλογές για τη λύση του επίσης διεθνούς ζητήματος της Κύπρου.

«Το κράτος που θα δημιουργηθεί δεν θα είναι βιώσιμο»

ΠτΘ: Ο πολλαπλασιασμός μικρών κρατών δεν υπονομεύει τη διεθνή σταθερότητα;

Γ-Ε.Κ.: Η αλήθεια είναι ότι μετά την κατάρρευση της τελευταίας μεγάλης αυτοκρατορίας της Σοβιετικής Ένωσης, που ήταν ένα πολυπολιτισμικό, πολυφυλετικό και, αν θέλετε, πολυανεκτικό κράτος, η παρουσία του οποίου διαμόρφωνε το διπολικό σύστημα στις διεθνείς σχέσεις, έχουμε μπει σε ένα επίπεδο όχι δημιουργίας συνθέτων κρατών, αλλά αποσύνθεσης ομοσπονδιακών κρατών. Σε κάποιο βαθμό, βέβαια, θύμα αυτού ήταν κυρίως η Γιουγκοσλαβία. Η διαδικασία αποσύνθεσης ομοσπονδιακών κρατών, εκτός από τη διάστασή της την πολιτική και θεσμική, έχει και διάσταση που επηρεάζει τις διεθνείς σχέσεις σε παγκόσμια κλίμακα, ακριβώς διότι τα μικρά κράτη είναι αυτονόητο κατά κανόνα να διαθέτουν μικρότερη ισχύ, – με την εξαίρεση βέβαια, την οποία αναφέρουμε πάντοτε στη διδασκαλία μας, του κράτους του Ισραήλ, το οποίο μολονότι είναι μικρό, είναι εξαιρετικά ισχυρό.

Ο κανόνας λοιπόν ότι τα μικρά κράτη έχουν και μικρότερη ισχύ επηρεάζει τις διεθνείς σχέσεις και αναδιαμορφώνει ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή και καθιστά περισσότερο ευάλωτη την εθνική εξωτερική πολιτική των μικρών κρατών στις πιέσεις των μεγάλων και ισχυρών. Λαμβανομένου υπόψη δε ότι, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, σε παγκόσμια κλίμακα το διπολικό σύστημα αντικαταστάθηκε από το μονοπολικό σύστημα της μιας μεγάλης και πανίσχυρης στρατιωτικά και οικονομικά υπερδύναμης, -παρενθετικά και σύντομα να πω ότι αυτή έχει καταναλώσει εξαιρετικά σύντομα το κεφάλαιο της επιρροής της στις διεθνείς σχέσεις λόγω της αποτυχημένης εξωτερικής πολιτικής των δύο διακυβερνήσεων των ρεπουμπλικάνων, – η ύπαρξη λοιπόν μιας δεδηλωμένης βούλησης της μιας δύναμης να εξωθήσει τα πράγματα προς αυτή την κατεύθυνση δημιουργεί μια δυναμική που κανείς δεν ξέρει, αν θα επιτύχει, πού θα οδηγήσει. Να μη θεωρούμε δεδομένο ότι επειδή το θέλουν οι ΗΠΑ θα συμβεί αυτό πράγματι, έστω κι αν το θέλει η αλβανόφωνη πλειονότητα των κατοίκων, όχι του λαού, γιατί δεν υπάρχει λαός του Κοσόβου, γιατί η πολιτική αυτή έχει αποτύχει να οδηγήσει σε ανεξαρτησία μετά από μία απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας πάνω από ενάμισι χρόνο ακριβώς λόγω της σθεναρής αντίστασης ενός μονίμου μέλους, πιθανότατα και δύο, του Συμβουλίου Ασφαλείας. Βέβαια, η ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου, όπως έγραψα και είπα στο παρελθόν έχει ήδη δρομολογηθεί από τη στιγμή που εγκατεστάθη εκεί διεθνής δύναμη με τα διακριτικά των Ηνωμένων Εθνών. Δεν υπάρχει προηγούμενο στην εδαφική επικράτεια ανεξαρτήτου κράτους να εγκαθίσταται διεθνής δύναμη χωρίς τη βούληση του κράτους που ασκεί την κυριαρχία στην περιοχή αυτή, που εδώ δεν υπάρχει βέβαια. Η ανεξαρτητοποίηση του Κοσόβου, όμως, έχει ήδη δρομολογηθεί.

ΠτΘ: Σε περίπτωση ανεξαρτητοποίησης του Κοσόβου πιστεύετε ότι το κράτος που θα προκύψει θα είναι βιώσιμο;

Γ-Ε.Κ.: Ακόμη και αν ευοδωθεί η προσπάθεια αυτή, δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα θα λυθεί και κυρίως ότι το κράτος που θα δημιουργηθεί θα είναι βιώσιμο. Το Κόσοβο έχει το χαμηλότερο δείκτη βιοτικού επιπέδου, μία εξαθλιωμένη και ανύπαρκτη εθνική οικονομία, η οποία, για να μπορέσει να επιβιώσει, θα αναγκασθεί να προσφύγει σε ενέσεις εκείνων των κρατών που θα την αναγνωρίσουν ή που θα συμμετάσχουν σε κάποια μελλοντική συνέλευση που θα συγκληθεί με πρωτοβουλία κάποιας καγκελαρίας ευρωπαϊκής φίλων και χορηγών και επενδυτών μελλοντικών του Κοσόβου. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος αυτό του οποίου η συνεισφορά στη διεθνή ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή, όπως επίσης και στο ζήτημα προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, ως παράγοντα διαμόρφωσης εξωτερικής πολιτικής των κρατών είναι πάρα πολύ αμφίβολη. Πρόσφατα διάβαζα τα απομνημονεύματα ενός πρώην διπλωμάτη των ΗΠΑ, ο οποίος υπαινίσσεται ότι μία ή δύο χώρες ευρωπαϊκές έχουν συμβάλει απεριόριστα στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας εκτός προφανώς διεθνούς δικαίου από της πλευράς των ΗΠΑ παρέχοντας διευκολύνσεις. Δεν είμαι σίγουρος ότι η μία από τις δύο χώρες είναι αυτή, υποπτεύομαι ότι είναι αυτή, εξ ου και η επιθυμία και επιμονή των ΗΠΑ να κατακερματίσουν τη Γιουγκοσλαβία για να δημιουργήσουν μικρά και εξαρτημένα κράτη, για να δημιουργήσουν πιο ευάλωτους παράγοντες αποδέκτες των επιδιώξεων της εξωτερικής τους πολιτικής. Το πρόβλημα, λοιπόν, δεν θα λυθεί με τη δημιουργία του κράτους, γιατί θα είναι ένα κράτος ασταθές, του οποίου η δημιουργία καθαυτή θα αποτελέσει προηγούμενο, ανεξαρτήτως του τι λένε εκείνοι που έχουν την πρωτοβουλία για την επίλυση του διεθνούς αυτού προβλήματος. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθεί και θα αποτελέσει προηγούμενο και για άλλα προβλήματα και πρωτίστως για το Κυπριακό. Έχω την αίσθηση ότι θα προκληθεί μια πολύ μεγάλη αστάθεια στην περιοχή.

Επιπτώσεις σε όλα τα ανοικτά μέτωπα

ΠτΘ: Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις σε περίπτωση μονομερούς ανεξαρτησίας του Κοσόβου στην ευρύτερη περιοχή;

Ε-Γ.Κ.: Καμία σερβική κυβέρνηση δεν μπορεί να αποδεχθεί τη δημιουργία ανεξαρτήτου Κοσόβου, έστω κι αν η προελθούσα από τις τελευταίες εκλογές προεδρεία είναι φιλοδυτική. Δεν μπορεί να σταθεί, αν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου. Έχω την εντύπωση δηλαδή ότι μπαίνουμε σε περιπέτειες στην αυλή μας και στην ευρύτερη περιοχή. Η αμερικανική εξωτερική πολιτική θέλει να κλείσει, για ευνοήτους λόγους, τα ανοιχτά ζητήματα στην Ευρώπη για να αφιερωθεί στα πλέον σοβαρά γι’ αυτήν προβλήματα της Μέσης Ανατολής και όχι μόνο και επίσης για να ασχοληθεί πιο ενεργά και πιο συστηματικά με την αντιμετώπιση της ενεργειακής επιθετικότητας της Ρωσίας.

ΠτΘ: Η ανεξαρτησία του Κοσόβου γιατί να μην είναι προάγγελος και της ανεξαρτησίας των Σέρβων και Κροατών στη Βοσνία – Ερζεγοβίνη; Ή γιατί να μην είναι προάγγελος αποσχιστικών τάσεων στην Ισπανία;

Γ-Ε.Κ.: Αυτό εννοούσα όταν είπα ότι θα υπάρξει προηγούμενο το οποίο θα επηρεάσει όχι μόνο το Κυπριακό, αλλά και πάρα πολλές άλλες μειονότητες ιδίως εκείνες που ακριβώς δεν θέλουν να μεταβληθούν σε μειονότητες. Μολονότι το σύγχρονο διεθνές δίκαιο αναγνωρίζει και προστατεύει μειονοτικά δικαιώματα σε πολύ μεγάλο βαθμό, εν τούτοις καμία συνιστώσα του λαού ενός κράτους δεν επιθυμεί να αναχθεί σε μειονότητα. Θέλει να είναι συνιστώσα του κράτους. Όπως επιδιώκουν, λόγου χάριν, στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας οι Αλβανόφωνοι.

Θα υπάρξουν επιπτώσεις σε όλα τα ανοικτά μέτωπα. Είμαι σίγουρος ότι η μεν εξωτερική αμερικανική πολιτική έχει διαγνώσει και ξέρει τα προβλήματα, αλλά έχει σταθμίσει ότι τα συμφέροντα από αυτές τις λύσεις για εκείνη είναι μεγαλύτερα και γι’ αυτό το λόγο κινείται προς αυτή την κατεύθυνση. Το ζήτημα είναι η ΕΕ τι θα κάνει. Πρέπει κάποια στιγμή η ΕΕ να απογαλακτισθεί από τον εναγκαλισμό της με τις Ηνωμένες Πολιτείες και να προσπαθήσει να διαμορφώσει μια κοινή εξωτερική πολιτική.

ΠτΘ: κ. Καλαβρέ, σας ευχαριστούμε πολύ.

Γ-Ε.Κ.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Α.Π.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.