Κουκλες – κλειδια που ανοιγουν τις παιδικες ψυχες

Το κουκλοθέατρο είναι μέσο έκφρασης, αμφίδρομης και ουσιαστικής. Καλλιεργεί τη φαντασία, κοινωνικοποιεί, ασκεί την κριτική σκέψη, δίνει την ευκαιρία στα παιδιά για ανάπτυξη πρωτοβουλιών, συντελεί στη νοητική και γλωσσική ανέλιξη και, από τις συζητήσεις που διαδραματίζονται πίσω από τη σκηνή, αναβλύζουν ερωτήσεις, απαντήσεις και επιδοκιμασίες που έχουν μεγάλη παιδευτική αξία. Το κουκλοθέατρο είναι παρατηρημένο ότι εξωτερικεύει τις αυθόρμητες εκδηλώσεις των παιδιών.

Μια κούκλα στα χέρια ενός παιδιού αποκτά συνήθειες, ομιλία, συναισθήματα, ζωή. Όταν οι μικροί μαθητές παίζουν ή βλέπουν κουκλοθέατρο, εξωτερικεύουν τις απορίες, τις ανησυχίες, τα προβλήματά τους και παράλληλα, με αυτόν τον τρόπο, η νηπιαγωγός έχει στα χέρια της έναν γνώμονα αναγνώρισης της κάθε παιδικής ψυχής.

Για όλα αυτά τα θέματα, ο ΠτΘ συνομιλεί σήμερα με την καθηγήτρια του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αντιγόνη Παρούση. Να σημειωθεί ότι η κ. Παρούση βρέθηκε στην πόλη μας συμμετέχοντας σε Εργαστήρι που διοργάνωσαν οι Παιδικοί Βρεφονηπιακοί Σταθμοί του Δήμου Κομοτηνής και ο Σύλλογος Παιδαγωγών Πρώην Βρεφονηπιακών Σταθμών Ν. Ροδόπης.

ΠτΘ: κ. Παρούση, πώς λειτουργεί το κουκλοθέατρο ως μέσο έκφρασης στο παιδί;

Α.Π.: Η κούκλα του κουκλοθέατρου είναι κάτι που μπαίνει μέσα στα χαρακτηριστικά της παιδικής του ηλικίας. Ένα παιδί ζωντανεύει ένα αντικείμενο, ένα κουτί, ένα φορτηγό, ένα αεροπλάνο γιατί είναι μέσα στα χαρακτηριστικά της ηλικίας του. Για παράδειγμα ζωντανεύει ένα κουτί τσιγάρα, πόσο μάλλον όταν υπάρχει ένα αντικείμενο που από μόνο του τού λέει «όταν με φτιάξεις εγώ ζωντανεύω γιατί είναι δουλειά μου να ζωντανέψω». Αυτό έχει μία άμεση επαφή και σχέση με το παιδί. Άρα το παιδί μέσα από αυτήν τη διαδικασία προβάλλει και ταυτίζεται.

ΠτΘ: Πόσο μεγάλη είναι τελικά η παιδαγωγική και ψυχολογική αξία του κουκλοθέατρου;

Α.Π.: Αν το πούμε έτσι μοιάζει με τσιτάτο. Σαφώς και είναι. Το θέμα είναι ότι όσο μεγάλη είναι η παιδαγωγική αξία του κουκλοθέατρου, άλλο τόσο μεγάλη μπορεί να είναι και η κακή του χρήση. Άρα είναι στο χέρι του παιδαγωγού το πώς θα το χειρισθεί. Μπορεί να είναι για τον παιδαγωγό πολύ καλό εργαλείο ή μπορεί να είναι μία παρωδία προσπαθώντας να μιμηθεί και κάνοντας τον εαυτό του σκηνοθέτη ή κάνοντας τον εαυτό του καλλιτέχνη. Είναι λάθος να θέλω να στήσω παραστάσεις και να κάνω τον καλλιτέχνη και τον σκηνοθέτη σε σχέση με τα παιδιά. Πρέπει να το δω σαν εργαλείο. Αν το δω έτσι είναι πολύ μεγάλη η αξία του. Μπορώ να περάσω γνώση, μπορεί να είναι καλή ευκαιρία για ψυχαγωγία, μπορεί να είναι ευκαιρία δημιουργικής έκφρασης. Όντως λειτουργεί.

ΠτΘ: Ο τρόπος έκφρασης των παιδιών απέναντι στην κούκλα αλλάζει; Και αν αλλάζει, πιστεύετε ότι ο δάσκαλος πρέπει να βρει τα κλειδιά για να ανοιχτούν οι παιδικές ψυχές;

Α.Π.: Κατ’ αρχήν το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών έχει μία αμεσότητα με την κούκλα. Η κούκλα είναι ένα παιχνίδι, άρα τα πάντα τα περνάμε μέσα από το παιχνίδι. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι γενικεύουμε τα πράγματα. Υπάρχουν παιδιά που δεν θέλουν να πάνε στο κουκλοθέατρο ή δεν θέλουν αυτή τη φιγούρα της κούκλας και εκεί σαφώς πρέπει να το σεβαστούμε και να μην επιμείνουμε. Μπορεί κάποια παιδιά να τρομάξουν. Και σ΄ αυτήν την περίπτωση έχει να κάνει με τον καλλιτέχνη, γιατί εδώ δεν είναι πια παιδαγωγός ο καλλιτέχνης. Δηλαδή είναι οι κούκλες του τέτοιες ώστε το παιδί να έρθει κοντά, να εξοικειωθεί με την κούκλα. Δεν είναι απόλυτα τα πράγματα. Όσο ο παιδαγωγός δεν πρέπει να κάνει τον καλλιτέχνη, τόσο και ο καλλιτέχνης πρέπει να σέβεται το παιδί και την παιδική ηλικία.

ΠτΘ: Ποια είναι η σχέση κουκλοθέατρου – παραμυθιού;

Α.Π.: Η κούκλα από μόνη της είναι ένα παραμύθι, είναι μία ιστορία, μία φανταστική ιστορία. Δεν παίζει στο πουθενά και στο τίποτα. Παίζει μέσα σε μία δομή με αρχή, μέση και τέλος. Και ακριβώς αυτό έχει και το παραμύθι.

ΠτΘ: Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να πούμε ότι και το κουκλοθέατρο είναι ένα ταξίδι στο όνειρο;

Α.Π.: Όπως και τα παραμύθια. Το κουκλοθέατρο είναι μία σύμβαση που τα παιδιά δέχονται a priori. Δέχονται αυτό που είναι άψυχο. Του μιλώ, επικοινωνώ, λέω ότι πήγε στη μαμά του, λέω ότι πάει εκδρομή, θέλω να του κάνω παρέα, θέλω να το έχω κοντά μου. Άρα ζει το παιδί στην ψευδαίσθηση αυτή συνειδητά. Ξέρει ότι δεν είναι αληθινή, αλλά θέλει και πιστεύει να είναι αληθινό. Έτσι όμως γνωρίζει και μέσα από αυτόν τον τρόπο τον κόσμο.

ΠτΘ: Πώς πρέπει να λειτουργεί η κούκλα στα χέρια του παιδαγωγού;

Α.Π.: Μπορεί να λειτουργήσει μαγικά, αλλά, από την άλλη μεριά, πρέπει να μπορεί να τη χρησιμοποιεί σαν εργαλείο του. Να μην αντικαταστήσει τον παιδαγωγό, όμως, επειδή είναι μαγική. Άρα ο παιδαγωγός πρέπει να σεβαστεί και την κούκλα και τα παιδιά. Ένας παιδαγωγός δεν οφείλει να κινήσει πολύ καλά την κούκλα. Σαφώς θα κάνει κάποια πράγματα τα οποία δεν είναι αντίστοιχα σε δυνατότητες με αυτά που έχει ένας καλλιτέχνης. Εκεί πρέπει να βρει την ισορροπία. Και κυρίως να δώσει στα παιδιά ευκαιρίες.

ΠτΘ: Πώς βλέπετε στην Ελλάδα την πορεία του κουκλοθέατρου;

Α.Π.: Ως χώρα δεν έχουμε παράδοση στο κουκλοθέατρο. Παράδοσή μας είναι ο Καραγκιόζης. Παρόλα αυτά είναι ένα είδος που τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται. Στα χέρια του παιδαγωγού ήταν πάντα ένα εργαλείο. Δεν θα καθίσω να το κρίνω ως καλύτερο ή χειρότερο, αλλά πιστεύω ότι υπάρχει εξέλιξη. Υπάρχει το Φεστιβάλ της Ύδρας, υπάρχει το Φεστιβάλ του Κιλκίς, αυξάνονται οι θίασοι, αυξάνονται οι άνθρωποι που δουλεύουν σε σχέση με την κούκλα και τώρα πια είναι μέσα και στο πανεπιστήμιο. Δεν είναι λίγα τα πράγματα που έχουν συμβεί και που συμβαίνουν και όλα αυτά κάνουν καλό στο χώρο του κουκλοθέατρου. Από την άλλη, ήταν ένα περιθωριακό είδος πάντα και παντού. Και είναι και αυτό ένα κομμάτι του χαρακτήρα του.

ΠτΘ: Γιατί το λέτε περιθωριακό;

Α.Π.: Λαϊκό είναι ένα δρώμενο που βγαίνει μέσα από το λαό καταρχήν και από την άλλη έχει γίνει ένα είδος καλλιτεχνικής ελίτ, γιατί στο λαϊκό δρώμενο πάρα πολλοί καλλιτέχνες, πολύ σημαντικοί, έχουν εκφρασθεί και χρησιμοποιήσει την κούκλα, βάζοντας ένα βοτσαλάκι παραπάνω σε μία αισθητική και σε μία καλλιτεχνική πορεία.

ΠτΘ: Για παράδειγμα ο «Μπάρμπα Μητούσης»;

Α.Π.: Ο Μπάρμπα Μητούσης ήταν ελληνικό παιδικό θέαμα. Σαφώς ήταν κουκλοθέατρο, αλλά μιας άλλης εποχής. Τώρα είμαστε ένα σκαλί παραπέρα.

ΠτΘ: Και η «Ντενεκεδούπολη»;

Α.Π.: Για μένα ήταν περισσότερο ένα στιγμιαίο γεγονός σε μία εποχή που ο κόσμος είχε ανάγκη αυτό το μύθο. Από την άλλη μεριά, αν το δεις καλλιτεχνικά ή αισθητικά, ήταν πολύ στατικό, δεν είχε κίνηση, μπορεί να είχε ωραία μουσική, ωραίο μύθο, να ήταν μία κεφάτη παράσταση, αλλά αυτό ήταν γιατί δεν είχε συνέχεια.

ΠτΘ: Σας ευχαριστούμε πολύ.

Α.Π.: Κι εγώ σας ευχαριστώ.

Α.Π.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.