Κωστας Κρεμμυδας, «Καπα οπως μακαβριο»

Η νέα ποιητική συλλογή του Κώστα Κρεμμύδα με τίτλο «Κάπα όπως μακάβριο» (2019) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μανδραγόρας» σε 168 σελίδες, με φωτογραφία εξωφύλλου του Βασίλη Πρωτοπαπά, προβαίνει εξ αρχής σε μια σειρά δηλώσεων. Από τη μια στους τίτλους των περιεχομένων της συλλογής αυτής συναντάμε τα ονόματα των τεσσάρων προηγούμενων ποιητικών συλλογών του συγγραφέα «Το ασανσέρ μια ημιτελής συνουσία» (1993), «Ωδή στα τρόλεϋ» (1995), «Υπέρ ηρώων» (1998), «Μηνύματα σε κινητό» (2002), δηλώνοντας μια πρόθεση συνέχειας και επανάληψης των πραγμάτων. Από την άλλη, το εξώφυλλο σε σχέση με το πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο με τίτλο «Αγωνία στο μαύρο», τονίζει το πέρασμα του χρόνου, ο οποίος αποτυπώνεται  παντού γύρω μας, από τα ανθρώπινα σώματα μέχρι τα αντικείμενα, με τη μνήμη να είναι η μόνη που μένει άφθαρτη. 

Ποιητικές διαδρομές

Η ποίηση του Κώστα Κρεμμύδα, έρχεται μέσα από οδοιπορικά. Οι διαδρομές πάνω σε τρόλεϋ, σε τρένα –και σε λέξεις– φανερώνουν μια πορεία αναζήτησης, η οποία μοιάζει να καταλήγει σε μορφές αρχετυπικές, όπως για παράδειγμα στο ποίημα με τίτλο «Αυγή»:

Στους σταθμούς, στους σταθμούς

για να προφτάσουμε

όχι στις ράγες

ηλεκτρίζουν μες στη νύχτα

Της Ηούς τα δώρα

θάνατος διπλός στο φως

Το χάραμα απαλύνει πάντα

της Ευφροσύνης τα σκοτάδια

Η νύχτα είναι φόβητρο και καταδίκη

Πώς γίνεται να ξημερώνει μόνο;

Να μένει στην Πανσέληνο διαρκώς

Θάνατος ηλεκτρικός

στους σταθμούς, στους σταθμούς

της νύχτας θάνατος.

Η Ηώς κατά την μυθολογία προσωποποιεί την αυγή, γεγονός που σχετίζεται με τη επιλογή του τίτλου του. Κατ’ άλλους ήταν κόρη του Τιτάνα Υπερίωνα και της Τιτάνας Θείας ή του θεού Ήλιου και της Ευφροσύνης, η οποία με την σειρά της και σύμφωνα με την παράδοση ήταν κόρη της Νύχτας και του Ερέβους. Παρατηρούμε λοιπόν, πως μέσω μιας διαδοχικής παράδοσης συνδέεται η αυγή με τη πανσέληνο της νύχτας, το φως με το σκοτάδι και η ζωή με το θάνατο.  Η αέναη κίνηση των πάντων, παρουσιάζεται κάτω από ένα ταξίδι ονομάτων, τόπων, ανθρώπων αντικειμένων και αληθειών που καταθέτει ο ίδιος ο ποιητής, ο οποίος μοιάζει να προσπαθεί να μας σώσει όλους μας από τις ήττες, αυτές που μοιάζουν και είναι μακάβριες.

Δήμος Χλωπτσιούδης:

«Η ειρωνεία και ο σαρκασμός κύρια όπλα του ποιητή απέναντι σε ανατροπές που φέρνει ο χρόνος»

Σύμφωνα με την κριτική του Δήμου Χλωπτσιούδη στο «Culture Book», η νέα ποιητική συλλογή του Κώστα Κρεμμύδα διακρίνεται από μία βαθιά απογοήτευση για τα ανθρώπινα πράγματα. Συγκεκριμένα, όπως θα διαβάσετε παρακάτω, ασκεί έναν πολύπλευρο και ιδιαιτέρως κατατοπιστικό σχολιασμό σχετικά με τις έννοιες του χρόνου και της υπαρξιακής αγωνίας, σχετικά με τη γλώσσα και τη στιχουργική του ποιητή προκειμένου να καταλήξει πως πρόκειται για μια ποίηση που ξεφεύγει από τους κανόνες που θέτει η πολιτική ποίηση και η στατικότητα της αστικής ιδεολογίας:

«Η ειρωνεία και ο σαρκασμός είναι το κύριο όπλο του ποιητή απέναντι σε ανατροπές που φέρνει ο χρόνος. Ο χρόνος, μολονότι σπάνια τίθενται ως ζήτημα, λανθάνει σε κάθε σχεδόν ποίημα της συλλογής. Η μνήμη και η απογοήτευση των νεανικών οραμάτων αποτυπώνονται σχεδόν σε όλα τα ποιήματα, ώστε να μπορούμε να δεχτούμε πως όλες οι συνθέσεις εντάσσονται στην υπαρξιακή ποίηση. Η υπαρξιακή αγωνία και μελαγχολία είναι ιδιαίτερα έντονη ακόμη και αν δεν είναι ευδιάκριτη. Ενώ ο Κώστας Κρεμμύδας είναι ένας κατεξοχήν πολιτικός ποιητής, διακρίνεται μία απότομη στροφή. Βέβαια, το πολιτικό στοιχείο δεν υποβαθμίζεται. Εντάσσεται αρμονικά στο πνεύμα της πολιτικής απογοήτευσης και της ανατροπής. Μνήμη όμως και ο χρόνος συνδέονται ακτινωτά με το πολιτικό στοιχείο ή τον έρωτα, ορίζοντας μία ποίηση πολυκεντρική.

«Η ποιητική του Κρεμμύδα έρχεται σε σύγκρουση με τις προκαταλήψεις και τις πεποιθήσεις του αναγνώστη»

Αρνητής του κατεστημένου λόγου ο Κρεμμύδας αφήνει τον υπαρξιακό στοιχείο να διαρρέει μέσα από μία ποιητική που ξεχωρίζει με την προφορικότητα και τη συνειρμικότητα. Εκφραστής αυτού που παλαιότερα ονομάσαμε “ποιητικό ριζοσπαστισμό”,  ο Κρεμμύδας αρνείται τη χρήση του εξουσιαστικού λόγου. Μόλο που το ποιητικό υποκείμενο, απογοητευμένο, αντιλαμβάνεται την ήττα των οραμάτων και την επέλαση του χρόνου, αποκηρύττει την υποταγή υιοθετώντας μία ποιητική αντισυμβατική. Αντιθέσεις, ελλειπτικοί στίχοι, σαρκασμός και ελευθεροστομία διαποτίζουν τη στιχουργική του. Μέσα στη θεματική πολυκεντρικότητα των συνθέσεων της συλλογής, η γλώσσα του Κρεμμύδα επιδιώκει να πολλαπλασιάσει τα νοήματα.

Η ποιητική γλώσσα δεν μας δίνει απλώς την ένδειξη μιας λέξης (τι αναφέρεται), αλλά μια ολόκληρη συσχέτιση συναφών εννοιών. Άλλωστε, ο ιδιάζων τρόπος με τον οποίο η υπαρξιακή αγωνία ενσωματώνεται στις συνθέσεις του ξαφνιάζει τον αναγνώστη, καθώς ο λανθάνων υπαρξιακός τόνος του Κρεμμύδα δεν εκτίθεται μακριά από την κοινωνική αγωνία, αλλά διαπλέκεται με αυτήν. Η ποίηση –και η τέχνη γενικότερα– είναι άμεσα δεμένες με την κοινωνία, εκφράζοντας τις δικές της αρχές ή αντιστάσεις. Για τον Foucault, η γλώσσα δεν είναι ένα σύστημα ερμητικά κλειστό από μόνο του. Ο λόγος είναι στενά συνδεδεμένος με εξωγλωσσικούς παράγοντες, ιδίως με θέματα κοινωνικής και πολιτικής εξουσίας. Υπό αυτή την οπτική, η ποιητική του Κρεμμύδα έρχεται σε σύγκρουση με τις προκαταλήψεις και τις πεποιθήσεις του αναγνώστη (ορίζοντες προσδοκιών του αναγνώστη).

Ο Κρεμμύδας αντιτίθεται στην αστική αισθητική, θυμίζοντας την πρόταση του Γληνού ότι η τέχνη της επαναστατημένης κοινωνίας είναι ρεαλιστική, νατουραλιστική, θετική, πλούσια σε περιεχόμενα. Η αστική τάξη αποφεύγει την πραγματικότητα, γίνεται φορμαλιστική και διακοσμητική. Η ποίησή του απομακρύνεται από κάθε δογματισμό και ξεφεύγει από τους περιορισμούς που θέτουν η πολιτική ποίηση όσο και η στατικότητα της αστικής ιδεολογίας».

Κάπα όπως Κώστας Κρεμμύδας

Ο Κώστας Κρεμμύδας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1955. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Δημόσια Διοίκηση στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Παιδαγωγικά στη ΣΕΛΕΤΕ, Νομικά στη Νομική Αθηνών και Κοινωνική Ιστορία στη Σορβόνη, όπου και παρουσίασε το μεταπτυχιακό του: «Συνδικαλιστικό κίνημα και Τράπεζες στην Ελλάδα (1917-1949), Η περίπτωση της Εθνικής Τράπεζας». Εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο Πατρών με θέμα «Επιθεώρηση Τέχνης (1954-1967)». Από το 1993 διευθύνει το περιοδικό «Μανδραγόρας» και τις ομώνυμες εκδόσεις. Επίσης, συμμετέχει στην οργανωτική επιτροπή του «Συμπόσιου Ποίησης». Κριτικά κείμενα, δοκίμια και χρονογραφήματα του δημοσιεύονται σε εφημερίδες και περιοδικά. Τα τελευταία τρία χρόνια διατηρεί στην κυριακάτικη εφημερίδα «Η εποχή» τη στήλη «Ξούθου & Μενάνδρου γωνία».

*Η Γεωργία Ντεμίρη είναι φιλόλογος και διδακτορική φοιτήτρια του ΤΕΦ/ΔΠΘ

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.