«Ιστορια του Μοναχισμου στο Παπικιον Ορος»

Τα τελευταία χρόνια ξεκίνησε να γίνεται κάποιος, σε περιορισμένα βέβαια πλαίσια, λόγος για το Παπίκιο Όρος και για το μοναχισμό που ήκμασε στη συγκεκριμένη περιοχή. Την έλλειψη ενημέρωσης έρχεται να καλύψει το βιβλίο του Μάριου Βαβατσικλή «Ιστορία του μοναχισμού στο Παπίκιον Όρος» του οποίου η παρουσίαση έγινε χθες το απόγευμα στο ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής από τον κ. Καραθανάση, τακτικό καθηγητή εκκλησιαστικής ιστορίας στο τμήμα ποιμαντικής του Αριστοτελείου, ο οποίος έχει διδάξει και στο Tμήμα Iστορίας-Eθνολογίας του Δημοκριτείου και από το Γρηγόρη Λιάντα διδάκτορα Θεολογίας στον οικουμενικό διάλογο.

Η ιδέα όπως τονίζει ο συγγραφέας του βιβλίου ξεκίνησε πριν χρόνια σαν μία απλή μεταπτυχιακή εργασία η οποία ξεπέρασε τα όριά της και αποστασιοποιήθηκε σε ένα βιβλίο, το οποίο χρειάσθηκε δυόμισι χρόνια για να ολοκληρωθεί.

«Το Παπίκιο όρος ήταν μοναστική κοινότητα που άκμασε κατά το 10ο έως τον 15ο αιώνα, εποχή που άκμασε ο μοναχισμός σε όλη τη βυζαντινή επικράτεια. Το βιβλίο αναφέρεται γενικότερα κατ’ αρχήν στο μοναχισμό στη Θράκη, στις πηγές που υπάρχουν και οι οποίες ήταν διάσπαρτες και χρειάσθηκε να αναλυθούν με ενδελέχεια. Αναφέρεται επίσης στο τι υπάρχει μετά την κατάρρευση της βυζαντινής αυτοκρατορίας και συγκεκριμένα στα πρώτα χρόνια της οθωμανικής αυτοκρατορίας και τέλος στα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής, τα οποία όμως δεν τα διαπραγματεύομαι εκτενώς γιατί με το θέμα ασχολείται το βιβλίο του κ. Ζήκου, το οποίο αναφέρεται στα αρχαιολογικά ευρήματα της περιοχής».

Ο μοναχιασμός όπως αναφέρει ο κ. Βαβατσικλής άκμασε πολύ νωρίς στη Θράκη, εμφανίστηκε βέβαια πρώτα στην Αίγυπτο, και όχι μόνο αλλά και στην Έρημο Θηβαϊδα με τον Όσιο Αντώνιο, αλλά στην περιοχή μας εμφανίσθηκε σχετικά πάρα πολύ νωρίς, και όπως αναφέρουν οι πηγές στα τέλη του 3ου αιώνα μ.Χ. και στις αρχές του 4ου αιώνα μ.Χ. Στην εισαγωγή του ο συγγραφέας γράφει για τα μεγαλύτερα μοναστικά καθιδρύματα μέχρι να εμφανιστεί το Παπίκιο Όρος. «Ο μοναχισμός είναι πραγματικά στη Θράκη ενεργός, και μάλιστα στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης, ξεπερνάει τα σημερινά όρια της περιοχής»

Οι δυσκολίες που αντιμετώπισε ο κ. Βαβατσικλής ως προς τις πηγές ήταν πάρα πολλές, γιατί όπως λέει «ήταν ελλιπέστατες, προπολεμικές και μερικές του προηγούμενου αιώνα. Αντιμετώπισα δυσκολίες όχι μόνο για να βρω τις πηγές αλλά η μεγαλύτερη δυσκολία ήταν να τις αξιοποιήσω». Οι περισσότερες πηγές ήταν παλιά χειρόγραφα τα οποία ήταν αδύνατον και να καταγραφούν και έπρεπε να αντιγραφούν. Χαρακτηριστικά μάλιστα ο κ. Βαβατσικλής λέει ότι αντέγραψε άρθρο, που βρήκε στη Γεννάδιο Βιβλιοθήκη της Αθήνας, 8 σελίδων.

Ένα μεγάλο επίσης πρόβλημα ήταν η έλλειψη πηγών που αφορούν στο συγκεκριμένο θέμα. «Αν εξαιρέσουμε τη Δημοτική Βιβλιοθήκη της Ξάνθης, τις ελάχιστες πηγές από τη Δημοτική βιβλιοθήκη της Κομοτηνής και αρκετές σχετικά πηγές από τη βιβλιοθήκη του τμήματος νηπιαγωγών και δασκάλων της Αλεξ/πολης, που πραγματικά με εξέπληξε αλλά είναι πολύ καταρτισμένη βιβλιοθήκη θα μπορούσε να πει κανείς, όλες οι πηγές προέρχονται από Θεσσαλονίκη και Αθήνα. Μάλιστα υπήρξε επιστημονικό περιοδικό του 1833 στη Βιβλιοθήκη της Αλεξανδρούπολης, και οι υπεύθυνοι μου είπαν ότι για πρώτη φορά το ζήτησαν, το οποίο ήταν καταχωνιασμένο και οι σελίδες ήταν κολλημένες. Ουσιαστικά δηλαδή αναγκάστηκα να κάνω δουλειά βιβλιοθηκονόμου».

Οι πηγές του κ. Βαβατσικλή αναφέρονται στους ιστορικούς Ζωναρά, Χωνιάτη, γνωστοί Βυζαντινοί ιστορικοί που αναφέρονται στο Παπίκιο Όρος και επισκέφτηκαν το Παπίκιο Όρος, ο Γρηγόρης Παλαμάς, αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης μεγάλη προσωπικότητα στην εκκλησιαστική ιστορία του τόπου, ο όσιος Μάξιμος Καυσοκαλυβίτης γι’ αυτό και έχει γίνει στο Σώστη το μοναστήρι προς τιμήν του για τον οποίο μάλιστα όπως αναφέρουν τρεις πηγές μόνασε στην περιοχή, «και μάλιστα βρήκε αυτό το οποίο ζητούσε στον μοναχισμό του Παπικίου, που ήταν μάλλον πιο ασκητικός, και πιο κοντά στο θείο»..

Οι πηγές αναφέρουν ότι στο Παπίκιο όρος υπήρχαν τουλάχιστον 33 μοναστήρια στα οποία υπήρχαν και σκήτες και κελιά και τα οποία διοικούνταν από το Δίκαιο, – θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε ως προϊστάμενο των μοναχικών κελιών, – πλην όμως η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε πολύ λίγα στο φως γιατί κατεδαφίστηκαν, και όπως αναφέρεται τα περισσότερα μέσα σε μία πενταετία στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας..

«Σήμερα υπάρχουν ελάχιστα ευρήματα, δεν είμαι βέβαια αρχαιολόγος και πρέπει να το τονίσω αυτό, και δεν ξέρω κατά πόσο θα μπορούν να αναστυλωθούν τα ήδη υπάρχοντα. Επισκέφτηκα προσωπικά την περιοχή και τη φωτογράφισα. Υπάρχουν μερικές φωτογραφίες και στο βιβλίο κάποια μνημεία αλλά η κατάσταση είναι απογοητευτική, όχι μόνο για το τι υπάρχει αλλά και για το πώς αυτό το μνημείο προστατεύεται και φυλάσσεται».

Το βιβλίο του κ. Βαβατσικλή είναι η πρώτη οργανωμένη και συνολική προσπάθεια, για το Παπίκιο όρος, «Υπάρχει το βιβλίο του κ. Ζήκου, το οποίο όμως εξετάζει το όλο θέμα από αρχαιολογική σκοπιά. Το βιβλίο μου ερευνά το θέμα από την εκκλησιαστικοϊστορική οπτική γωνία συγκεντρώνοντας όλες τις πηγές, οι οποίες υπήρχαν διάσπαρτες και μάλιστα μερικές ούτε καν σχολιάζονταν, ούτε καν αναφέρονταν στο Παπίκιο, απλώς υπήρχαν. Σε μια γλώσσα, – γλώσσα είναι φιλολογικό σχόλιο, – του Εμμανουήλ Μοσχόπουλου, φιλολόγου του 13ου και 14ου αιώνα υπάρχει ένα σχόλιο για το Παπίκιο σε μία σειρά και με βάση αυτή εγώ κάνω ένα σχολιασμό σε δύο σελίδες μέσα από τον οποίο αναλύω, ερμηνεύω, ανιχνεύω τι υπάρχει μέσα σ΄ αυτή τη φράση»

Πόσο όμως εύκολο είναι να χρησιμοποιηθεί η περιοχή για την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού, για την οποία γίνεται λόγος τελευταία; «Προσωπικά πιστεύω ότι έχει περάσει η εποχή που θα μπορούσε να διαφημιστεί όχι μόνο η Θράκη αλλά και γενικότερα η Ελλάδα, με τα γνωστά συνθήματα της δεκαετίας του ‘60 και του ’70, ήλιος, παραλίες, καλοκαίρι, θάλασσα. Άρα λοιπόν πρέπει να στραφούμε σε άλλες μορφές τουρισμού. Από τη μια είναι ο συνεδριακός που είναι πολύ σημαντικός και από την άλλη ο θρησκευτικός τουρισμός που επίσης μπορεί να δώσει μια άλλη μορφή ανάπτυξης στην περιοχή. Το γενικότερο φρόντισμα των μνημείων, όχι μόνο στο Παπίκιο και η ανάδειξη των μνημείων, είτε λέγονται μοναστήρια, είτε λέγονται αρχαίοι ναοί είτε αναφέρονται σε οτιδήποτε άλλο, θα πρέπει να είναι από τα πρώτα μελήματα για την ανάπτυξη της τουριστικής προβολής,

Είναι όμως αλήθεια ότι το Παπίκιο όρος είναι άγνωστο στους πολλούς Μπορεί ο κόσμος να μην ενδιαφέρεται αλλά είναι και θέμα πολιτικής βούλησης το να θέλει να προβληθεί κάτι. Εφόσον λοιπόν υπάρξει πολιτική βούληση υπάρχουν και περιθώρια τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής. Όπου υπάρχει ένα θέλω, υπάρχει και το μπορώ».

Τέλος ο κ. Βαβατσικλής ευχαριστεί όλους όσους στήριξαν την προσπάθειά του αυτή και συγκεκριμένα το δήμαρχο Κομοτηναίων Τάσο Βαβατσικλής για το ενδιαφέρον της προβολής των μνημείων της περιοχής, την πρόεδρο της ΔΕΠΑΚ, Σοφία Μενεσελίδου, που συνέβαλε τα μέγιστα στην έκδοση αλλά και τις εκδόσεις «ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Α.Ε». για την καλαίσθητη έκδοση του βιβλίου.

Α.Π.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.