Η γλωσσα γεφυρα επικοινωνιας
Η τουρκική γλώσσα διδάσκεται πιλοτικά σε τρία σχολεία της Κομοτηνής και σε δύο σχολεία της Ξάνθης και τη διδασκαλία παρακολουθούν ελάχιστα παιδιά. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι στο 2ο Γυμνάσιο στην πρώτη τάξη παρακολουθούν το μάθημα της διδασκαλίας των τουρκικών οκτώ παιδιά και στη Β΄ τάξη τέσσερα. Στο 1ο Γυμνάσιο δύο παιδιά στην πρώτη τάξη και στην δεύτερη τέσσερα και στο 4ο Γυμνάσιο τέσσερις μαθητές στην πρώτη τάξη. Η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας θεωρεί ότι η διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας αξιολογείται ως θετική σε μια εποχή που η πολύπολιτισμικότητα αποτελεί προτεραιότητα όλων των εκπαιδευτικών συστημάτων στην Ευρώπη.
Σήμερα στο «Εμείς η Πόλις» αναφερόμαστε στην προσπάθεια που ξεκίνησε από το Σχολικό Έτος 2006-2007, όταν και εισήχθη η διδασκαλία της τουρκικής ως δεύτερης ξένης γλώσσας. Οι μαθητές της Α΄ Τάξης αυτών των Γυμνασίων μπορούν να επιλέξουν ανάμεσα στη γαλλική, τη γερμανική και την τουρκική γλώσσα. Την τουρκική γλώσσα διδάσκονται μόνο οι μαθητές που την επιλέγουν. Πώς ξεκίνησε η προσπάθεια; Τι είδους αντιδράσεις σημειώθηκαν; Τι λένε σήμερα γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικοί για τη διδασκαλία μιας γλώσσας που μιλούσαν πολλοί από τις παλαιότερες γενεές;
Οι μουσουλμάνοι της Θράκης εμπιστεύονται τα δημόσια σχολεία
Στροφή προς το Δημόσιο Γυμνάσιο, άνοιγμα προς τα δημοτικά σχολεία και γνωριμία με το νηπιαγωγείο παρατηρείται στις τάξεις των μαθητών της μειονότητας της Θράκης. Οι αλλαγές που σημειώνονται την τελευταία δεκαετία στους κόλπους της Μειονότητάς στο χώρο της εκπαίδευσης είναι εντυπωσιακές μετά τα «ανοίγματα» και τις πολιτικές που εφάρμοσε η ελληνική πολιτεία με πρώτο το «Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων». Ειδικότερα, σύμφωνα με τα στοιχεία που προέρχονται από την έρευνα της καθηγήτριας Νέλλη Ασκούνη, μεταξύ άλλων, την τελευταία δεκαετία τετραπλασιάστηκε ο αριθμός των μουσουλμάνων μαθητών που συνεχίζει την φοίτησή του στο Γυμνάσιο.
Οι μαθητές της μειονότητας που είναι εγγεγραμμένοι σήμερα στα γυμνάσια και στους τρεις Νομούς είναι 3.428, την περίοδο 2000-01 ήταν 2.658 και την περίοδο 1991-92 ήταν 941. Στο Νομό Ροδόπης την τρέχουσα σχολική χρονιά φοιτούν 1.652 μαθητές στα Δημόσια (964), στα Μειονοτικά (398) και στα Ιεροσπουδαστήρια (290) και στον Νομό της Ξάνθης 1.776 μαθητές εκ των οποίων 1.446 στα Δημόσια, 316 στα Μειονοτικά και 14 στο Ιεροσπουδαστήριο. Το 1990 ήταν πολύ μικρός ο αριθμός σε σχέση με τον αριθμό των μαθητών των Μειονοτικών Σχολείων που φοιτούν στο Γυμνάσιο σήμερα είναι τετραπλάσιος. Το ‘90 – ‘91 ήταν 940 περίπου μαθητές σε όλους τους τύπους σχολείων, δηλαδή στα Μειονοτικά Γυμνάσια, στα Ιεροσπουδαστήρια και λίγα παιδιά στα Δημόσια Γυμνάσια. Το 2008 είναι σχεδόν 3.500, είναι τεράστιά η διαφορά.
Τι λένε εκπαιδευτικοί, μαθητές και γονείς
Ευαγγελία Ξανθοπούλου, καθηγήτρια τουρκικής γλώσσας στο 2ο Γυμνάσιο Κομοτηνής:
«Είναι η δεύτερη χρονιά φέτος που γίνεται η διδασκαλία της τουρκικής. Είμαστε τρία τμήματα με λίγα παιδιά, αλλά προχωράει καλά η διδασκαλία. Προσπαθούμε να καλύψουμε τα κενά στα παιδιά που την ξέρουν και να την μάθουν από την αρχή και σωστά τα παιδιά που δεν την ξέρουν. Νομίζω ότι είμαστε σε καλό στάδιο. Ήταν κίνηση πρωτόγνωρη και εύκολα δεν μπορούσε να το αποφασίσει κάποιος να επιλέξει την τουρκική γλώσσα, όταν έχει συνηθίσει άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες. Αλλά σιγά – σιγά νομίζω ότι θα το αγκαλιάσουν αυτό το εγχείρημα. Είναι πολύ νωρίς ακόμη. Δεν ξέρουν τι προοπτικές έχει η εκμάθηση μιας τέτοιας γλώσσας, είναι λίγο «σφιγμένη» η κατάσταση. Δεν είναι εύκολη γλώσσα, γιατί είναι «συγκολλητική», έχει πολλές καταλήξεις, πράγμα που είναι πολύ διαφορετικό από την ελληνική γλώσσα. Το λεξιλόγιο έχει πολλά κοινά με το δικό μας κι αυτό βοηθάει. Υπάρχει πρόβλημα στον γραπτό λόγο. Πιο εύκολα μιλάνε από ό,τι γράφουν. Μιλάνε πολύ πιο εύκολα, γιατί είναι η μητρική γλώσσα και τους είναι αυθόρμητο να μιλήσουν, αλλά δεν τους είναι το ίδιο αυθόρμητο να γράψουν. Στον υπόλοιπο κόσμο αρχικά τους φαίνεται περίεργο, παραξενεύονται, αναρωτιούνται πώς διδάσκονται τα τουρκικά.
Νομίζω ότι όποιος γνωρίζει την τουρκική κατακτά και μια γέφυρα επικοινωνίας με τη γειτονική χώρα. Είναι καλό να υπάρχουν γέφυρες επικοινωνίας με μια χώρα τόσο κοντινή. Αυτή τη γλώσσα κάποιοι από τους προγόνους μας την κατείχαν. Γιατί όχι και εμείς, αφού την μιλούσαν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας;».
Μαρίνα Μπίκου,μαθήτρια Γυμνασίου:
«Έμαθα τη γερμανική γλώσσα και η διδασκαλία των τουρκικών ήταν μια ευκαιρία να μάθω μια 3η ξένη γλώσσα. Δεν συναντώ δυσκολίες γιατί οι παππούδες μου ήταν από τον Πόντο και μιλούσαν τούρκικα μέσα στο σπίτι όταν ήμουν μικρή και είχα κάποια ακούσματα από μωρό. Ο μπαμπάς μου ξέρει τούρκικα και επέμενε αυτός να πάω, μου υποσχέθηκε μάλιστα να με βοηθάει. Τελικά, δεν είναι και τόσο δύσκολα».
Χουσεϊν Τζανέτ, μαθήτρια Β΄ Τάξης Γυμνασίου
«Επέλεξα την τουρκική, γιατί είναι η μητρική μου γλώσσα. Θεώρησα αρχικά ότι θα είναι πιο εύκολα για μένα. Δεν ήξερα καλά τη γραμματική της και τώρα έχω την ευκαιρία να την μάθω καλύτερα. Υπάρχουν κι άλλα παιδιά της Μουσουλμανικής Μειονότητας που τη διδάσκονται. Όταν καταλαβαίνω καλά τα τουρκικά, κατανοώ καλύτερα και τα ελληνικά».
Αλή Ρετζέπ, μαθητής:
«Επέλεξα τα τουρκικά γιατί ήξερα να μιλάω καλύτερα ελληνικά και ήθελα να μάθω και τα τουρκικά. Έχουν πολλές ομοιότητες οι δύο γλώσσες. Για παράδειγμα λέμε «καφέ» και στα ελληνικά και στα τουρκικά. Δεν ήξερα να γράφω τόσο καλά και τώρα βοηθάω στην επικοινωνία μεταξύ των μαθητών που δεν γνωρίζουν καλά τα ελληνικά και των μαθητών που δεν μιλούν τουρκικά, είμαι εκλεγμένος στο 15μελές και έχω αναλάβει έναν άτυπο ρόλο διερμηνέα. Σκέφτομαι στα τουρκικά και απαντώ στα ελληνικά, αφού τα μεταφράζω πρώτα. Στο σπίτι χάρηκαν. Πηγαίνω αγγλικά, ήθελα να πάω γερμανικά, αλλά δεν ήξερα τόσο καλά τουρκικά, οπότε με την προτροπή και των γονιών μου επέλεξα τα τουρκικά. Τώρα αισθάνομαι καλύτερα».
Τζεγκίζ Αρναούτογλου,44ετών, ψητοπώλης, πατέρας δύο παιδιών:
«Δεν μου φαίνονται σωστά τέτοια μέτρα. Τουρκικά μπορεί να μάθει το παιδί και στο σπίτι του. Το βασικό είναι να ξέρει τα ελληνικά καλά. Αν δεν ξέρει τα ελληνικά, πώς θα μιλήσει; Πώς θα πει το πρόβλημά του; Πώς θα ψάξει στις υπηρεσίες το δίκαιό του; Ο γιος μου πήγε σε δημόσιο νηπιαγωγείο, τώρα είναι μαθητής στο δημόσιο Λύκειο και μάλιστα καλός γιατί ξέρει τα ελληνικά πολύ καλά».
Αντιδρούν οι εκπρόσωποι της μειονότητας
Οι βουλευτές της μουσουλμανικής μειονότητας δεν είναι ενθουσιώδεις υποστηρικτές της διδασκαλίας της τουρκικής γλώσσας στα Γυμνάσια. Αντιθέτως, έχουν ρίξει το βάρος τους στη δημιουργία δίγλωσσων νηπιαγωγείων. Ο βουλευτής ΠΑΣΟΚ N. Ροδόπης, Αχμέτ Χατζηοσμάν, μάλιστα κατέθεσε ερώτηση προς τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Ευριπίδη Στυλιανίδη, με θέμα την ίδρυση δίγλωσσων νηπιαγωγείων στο νομό Ροδόπης. Πρόκειται για την τρίτη ερώτηση που κατέθεσε ο βουλευτής για το συγκεκριμένο θέμα ζητώντας ξεκάθαρη απάντηση για τους σχεδιασμούς του Υπουργείου σχετικά με την ίδρυση δίγλωσσων νηπιαγωγείων στη Ροδόπη. «Τον Οκτώβριο του 2007 κατέθεσα ερώτηση προς το Υπουργείο Παιδείας ρωτώντας αν η ηγεσία του Υπουργείου εξετάζει το ενδεχόμενο να προβεί σε ίδρυση δίγλωσσων νηπιαγωγείων στο νομό Ροδόπης. Η απάντηση του Υπουργού δεν άγγιζε την ουσία του ζητήματος και, επιπλέον, δεν απαντούσε ξεκάθαρα στο αίτημα που είχα διατυπώσει με την ερώτησή μου. Για το λόγο αυτό επανήλθα. Η ίδρυση δίγλωσσων νηπιαγωγείων αποτελεί πάγιο αίτημα της μειονότητας στη Θράκη. Συγχρόνως, αποτελεί ένα θέμα ζωτικής σημασίας καθώς θα συμβάλει εν μέρει στη βελτίωση της ποιότητας του μειονοτικού εκπαιδευτικού συστήματος».
Αχμέτ Καρά, πρόεδρος του Συλλόγου Επιστημόνων της Μειονότητας:
«Η απαίτηση της Μειονότητας επομένως και του συλλόγου μας, στο θέμα της εκπαίδευσης όπως και στα άλλα σημαντικά θέματα που αφορούν την Μειονότητα είναι η εφαρμογή των διατάξεων των διεθνών και διμερών συμβάσεων που σύμφωνα με αυτές η μειονοτική εκπαίδευση είναι αυτόνομη», δηλώνει ο νεοεκλεγείς πρόεδρος του Συλλόγου Επιστημόνων της Μειονότητας κ. Αχμέτ Καρά και σημειώνει: «Είναι ανάγκη η εννεαετής υποχρεωτική πρωτοβάθμια εκπαίδευση που ισχύει στη πατρίδα μας να εφαρμοστεί και στη μειονοτική εκπαίδευση. Στο νομό της Ροδόπης λειτουργούν 25 δημόσια σχολεία μέσης εκπαίδευσης που παρέχουν γενική, τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση, και μόνο ένα μειονοτικό γυμνάσιο και λύκειο. Στο νομό Ξάνθης λειτουργούν 37 δημόσια σχολεία μέσης εκπαίδευσης και μόνο ένα μειονοτικό λύκειο και γυμνάσιο. Λόγω της ανεπάρκειας των γυμνασίων – λυκείων Τζελάλ Μπαγιάρ στην Κομοτηνή και Μουζαφέρ Σαλίχογλου στην Ξάνθη να ανταποκριθούν στις ανάγκες των μαθητών μειονότητας, πρέπει να ιδρυθούν νέα γυμνάσια – λύκεια στις περιοχές των νομών Ροδόπης, Ξάνθης και Έβρου που ζει η μειονότητα, στα οποία η εκπαίδευση θα γίνεται στα τουρκικά κι ελληνικά και τα οποία διοικητικά και ιδιοκτησιακά θα ανήκουν στη μειονότητα ή τα κρατικά γυμνάσια – λύκεια που έχουν ιδρυθεί από το κράτος στους νομούς Ροδόπης και Ξάνθης και προορίζονται για τους Τούρκους μαθητές, πρέπει να αποκτήσουν καθεστώς όμοιο με τα γυμνάσια – λύκεια Τζελάλ Μπαγιάρ και Μουζαφέρ Σαλίχογλου». Σύμφωνα με τον κ. Καρά, δεν υπήρχε καμία απαίτηση από την πλευρά της μειονότητας για τη διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας στα δημόσια γυμνάσια – λύκεια. Αντιθέτως, η μειονότητα ζητούσε και ζητά να καλυτερεύσουν οι συνθήκες στα ήδη υπάρχοντα σχολεία, αλλά πολύ περισσότερο να αυξηθεί ο αριθμός των Μειονοτικών Γυμνασίων – Λυκείων. «Όμως, δυστυχώς το υπουργείο έλαβε μια απόφαση που σε καμία περίπτωση δεν ικανοποίησε, αντιθέτως δυσαρέστησε τα μέλη της Μειονότητας. Θα ήταν προτιμότερο πριν ληφθεί μια τέτοια απόφαση, να είχαν πραγματοποιηθεί διαβουλεύσεις και με τους αρμόδιους φορείς της μειονότητας».
Θάλεια Δραγώνα, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών:
«Θεωρώ το μέτρο άριστο και με λυπεί που δεν έχει «περπατήσει» όπως θα έπρεπε. Θεωρώ ότι δεν υλοποιήθηκε σωστά. Έπρεπε να κερδίσει τη συναίνεση της μειονότητας πριν εφαρμοστεί. Δηλαδή έπρεπε να την εμπλέξει στη διαδικασία, ώστε να έχει και η μειονότητα μέρος της ευθύνης για την επιτυχία ή αποτυχία του εγχειρήματος. Η δυνατότητα να επιλέγουν οι μαθητές τη διδασκαλία της μητρικής τους γλώσσας είναι το ελάχιστο που μπορεί να γίνει σε όλο τον κόσμο, όπου υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση αλλόγλωσσων μαθητών. Πώς αλλιώς θα μιλάμε για πολυπολιτισμική εκπαίδευση; Θα είναι πολύ κρίμα αν τελικά ένα τέτοιο μέτρο καεί πριν καλά – καλά εφαρμοστεί».
Πώς είδε το μέτρο η πλευρά της πλειονότητας
Το Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων ήταν από τους πρώτους που αντέδρασαν στο νέο μέτρο. «Αδυνατούμε να πιστέψουμε ότι υπήρξαν κάποιοι από το ελληνικό υπουργείο Παιδείας, που πρότειναν κάτι τέτοιο. Η σκέψη και μόνο περί της εισαγωγής της τουρκικής γλώσσας ως μάθημα επιλογής στα δημόσια ελληνικά σχολεία της Θράκης, μόνον ως ολέθρια προοπτική μπορεί να χαρακτηριστεί». Σε άλλο δε σημείο σε ανακοίνωση που εξεδόθη για το θέμα τονίζεται ότι «η εξέλιξη αυτή θα δημιουργήσει ένα κακό προηγούμενο για τη μελλοντική αξίωση και άλλων πληθυσμιακών ομάδων με γλωσσική διαφοροποίηση, να εισαχθεί η διδασκαλία των γλωσσών τους σε περιοχές όπου διαβιούν σημαντικοί πληθυσμοί αυτών». Όσον αφορά τους ντόπιους κατοίκους, δύο χρόνια μετά την ανακοίνωση του νέου μέτρου, αναρωτιούνται γιατί η διδασκαλία της τουρκικής γίνεται αποκλειστικά στη Θράκη, αν και υπήρξαν και χριστιανοί μαθητές που επέλεξαν τη διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας. Για τον ίδιο ενδοιασμό ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θρακικών Σωματείων κ. Παναγιώτης Θεοδωρίδης σημειώνει: «Δείχνουμε ότι υπάρχει μια πληθυσμιακή ομάδα η οποία «δικαιούται» να αναγνωριστεί η γλώσσα της ως δεύτερη επίσημη γλώσσα στην περιοχή. Προσδίδουμε έτσι σ’ αυτήν χαρακτηριστικά εθνικής μειονότητας και, το χειρότερο, την ομογενοποιούμε προσδίδοντας χαρακτηριστικά τουρκικής εθνικής μειονότητας σε πληθυσμούς με εντελώς διαφορετική ταυτότητα και πολιτισμό (Πομάκοι, Τσιγγάνοι κ.ά.)».
Μαρία Νικολάου
Οι ειδικοί σκοποί του μέτρου
Ειδικότερα, με τη διδασκαλία της τουρκικής γλώσσας στο Γυμνάσιο επιδιώκεται οι μαθητές να αναπτύξουν την επικοινωνιακή ικανότητα προκειμένου να έρθουν σε επαφή με την επίσημη γλώσσα μιας γειτονικής χώρας, της Τουρκίας. Συγκεκριμένα:
•Να κατανοούν και να παράγουν προφορικό και γραπτό λόγο.
•Να αναπτύσσουν γλωσσολογική και κοινωνιογλωσσική ικανότητα. Η εκμάθηση της τουρκικής γλώσσας θα συμβάλλει στην ενεργό συμμετοχή σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία και την κατανόηση της διαφορετικότητας.
•Να εξοικειώνονται με διαφορετικά επίπεδα και είδη λόγου.
•Να αναπτύσσουν πραγματολογική ικανότητα, δηλαδή να αναπτύσσουν λειτουργικές δεξιότητες λόγου.
•Να χρησιμοποιούν την τουρκική γλώσσα ως μέσο απόκτησης νέων γνώσεων και πολιτισμικών εμπειριών.
Τι μέτρα έχει πάρει η πολιτεία στη μειονοτική εκπαίδευση
Με στόχο την καταπολέμηση της μαθητικής διαρροής, προωθήθηκε η δημιουργική ένταξη των νέων της μειονότητας στο εκπαιδευτικό σύστημα. Τα σημαντικότερα βήματα που έγιναν προς αυτή την κατεύθυνση ήταν:
1ο Εκσυγχρονισμός στις υποδομές: α) Αυξήθηκαν σημαντικά οι πιστώσεις ανά έτος στις σχολικές εφορίες των μειονοτικών σχολείων, β) Εξοπλίστηκαν με μαζική αποστολή υλικοτεχνικού εξοπλισμού, γ) Εκταμιεύτηκαν σημαντικά ποσά για μεγάλης κλίμακας επισκευές στα μειονοτικά σχολεία.
2ο Λήφθηκαν και νέα θεσμικά μέτρα: α) Επεκτάθηκε η ποσόστωση του 5 τοις χιλίοις για την εισαγωγή των αποφοίτων των ΤΕΕ της μειονότητας στα Ανώτατα και Ανώτερα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, β) Θεσμοθετήθηκε η απαλλαγή των αποφοίτων της μειονότητας από τη βάση του 10, γ) Λύθηκε το εκκρεμές ζήτημα της αποστολής τουρκικών εγχειριδίων για τα μειονοτικά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, δ) Θεσμοθετήθηκε ειδικό πρόγραμμα για την εκπαίδευση μουσουλμανοπαίδων, ύψους 6.250.000 ευρώ, ε) Το ΙΚΥ σχεδίασε ειδικό πρόγραμμα υποτροφιών.
3ο Πέραν των 30 και πλέον σχολείων που δημιουργήθηκαν, ο νομός Ροδόπης είναι ο μόνος νομός της χώρας στον οποίο λειτουργούν δύο σχολεία δεύτερης ευκαιρίας , με μεγάλη συμμετοχή μαθητών της μειονότητας. Διοργανώθηκαν προγράμματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας με μεγάλη συμμετοχή, ιδίως των γυναικών της μειονότητας. Εκτεταμένα ήταν επίσης και τα καινούρια προγράμματα κατάρτισης των μουσουλμανίδων. Η προτεραιότητα της ελληνικής πολιτείας είναι σαφής: η παροχή εκπαίδευσης υψηλού επιπέδου στα παιδιά της μειονότητας, ώστε να συμβάλει στη διασφάλιση στην πράξη ίσων ευκαιριών στη μόρφωση και στην εργασία.
Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
