«Η επιλογη της ιστοριας ειναι δοξαστικη»

Στην κατάμεστη αίθουσα του Πολιτιστικού Κυττάρου το κοινό της πόλης μας είχε την ευκαιρία το βράδυ της Τρίτης να παρακολουθήσει στα πλαίσια των Ελευθερίων Θράκης την ομιλία της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ με θέμα «Ποιητική Ελληνική Συνέχεια». Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία της Ομάδας Βιβλίου της ΧΕΝ Κομοτηνής με τη ΔΕΠΑΚ.

«Ουσιαστικότερη ιστορικοπολιτική συγγραφέα, διανοήτρια και διαλεκτή ποιήτρια, η πιο ενδιαφέρουσα μορφή της σύγχρονης ελληνικής ιστοριογραφίας και φιλοσοφίας απ’ όλους τους ώριμους ζώντες συγγραφείς και ερευνητές » ήταν μερικά από τα επίθετα που χρησιμοποίησε καλοσωρίζοντας την κ. Αρβελέρ ο δήμαρχος Τάσος Βαβατσικλής. «Η πόλη αυτή κ. Αρβελέρ, η Κομοτηνή, που είναι κάτι άλλο απ’ όλες τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις και εκφράζει μια άλλη εποχή είναι η μόνη πολυπολιτισμική περιοχή της χώρας αλλά και πορεύεται με ξεχωριστή ιστορία και διαφορετικό πνεύμα που απορρέει από ιδιάζουσες ιστορικές και κοινωνικές διαδικασίες υποκλίνεται απόψε στην τιμητική παρουσία της υψηλής προσκεκλημένης μας. Ο Δήμος Κομοτηνής σας ανταποδίδει την τιμή με ένα μεγάλο ευχαριστώ», κατέληξε ο κ. Δήμαρχος. Χαιρετισμό απηύθυνε επίσης η υπεύθυνη της ομάδας βιβλίου της ΧΕΝ. κ. Νίκη Αντωνιάδου

Παρουσιάζοντας το έργο της κ. Αρβελέρ η προεδρεύουσα του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκριτείου, αναπληρώτρια καθηγήτρια κ. Χαρίκλεια Ιωαννίδου μετέφερε την αίσθηση που της δημιούργησε το ποιητικό έργο της με εφόδιο όπως τόνισε αυτό «του εραστή της ποίησης». Πρόκειται για τρεις ποιητικές συλλογές που προέκυψαν όταν ζητήθηκε από την κ. Αρβελέρ να γράψει ένα ιστορικό βιβλίο για παιδιά και αποτελούν μία ενότητα με το γενικό τίτλο «Ποιήματα ιστορίας». Η πρώτη τιτλοφορείται «Ελληνική συνέχεια», η δεύτερη «Μέμφομαι το λαό μας» και η Τρίτη «Ένδοξος Ελλάς»

Η κ. Ιωαννίδου τόνισε ότι δεν είναι τυχαίο που τα ποιήματα αυτά προέρχονται από τη γραφίδα μιας μεγάλης ιστορικού γιατί «ό,τι και να ισχυρίζονται οι κριτικοί της λογοτεχνίας η ποίηση είναι βέβαια τέκνο της ιστορίας, αλλά και αντικατοπτρισμός του δημιουργού της». Δίνοντας τα χαρακτηριστικά του έργου της κ. Αρβελέρ ανέφερε ότι «χωρίς να αποποιείται τις ελληνικές ρίζες του βρίσκει την απόλυτη καλλιτεχνική έκφρασή του με όργανα τη γλώσσα που της έδωσαν, την ελληνική. Προερχόμενη από τη σχολή των περιωνύμων φιλοσόφων προδίδει με τα κείμενά της την άσκησή της σε μία ιδιαίτερα παραδοσιακή και πειθαρχημένη μορφή σύνθεσης η οποία διαθέτει εσωτερικό ρυθμό, μέτρο και ομοιοκαταληξία. Και μία μικρή λεπτομέρεια η γραφή είναι πολυτονική. Συχνά όχι μόνο η θεματολογία αλλά και η λιτή κοφτερή σαν λεπίδι διαπραγμάτευσή της απηχούν την παράσταση του αλεξανδρινού επιγράμματος αλλά και του ακριβολόγου και στοχαστικού Καβάφη»

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στις απουσίες που παρατηρούνται στο έργο της κ. Αρβελέρ. Κατ’ αρχήν στην απουσία του ανθρώπου ως άτομο, ως πάσχουσα και θνητή μονάδα του οποίου τη θέση παίρνει «ο θίασος της ανθρωπότητας ο ενοποιημένος χρόνος, το πάσχων πλήθος και κυρίως ο ελληνισμός μέσω ολόκληρης της περιπέτειάς του από τα ομηρικά χρόνια μέχρι τη συνθήκη του Σέγκεν και τους ολυμπιακούς αγώνες. Ακόμη και στις σπάνιες περιπτώσεις που ο λόγος της γίνεται βιωματικός ο τελικός στόχος είναι το ιστορικό γίγνεσθαι». Η κ. Ιωαννίδου αναφέρθηκε επίσης στην απουσία της φύσης από το έργο τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι «στις σπάνιες φορές που παίζει κάποιο ρόλο ο ρόλος δεν είναι για να εκφράσει κάποιο συναίσθημα που η ίδια προκάλεσε αλλά για να τονίσει κάτι πιο γενικό, πιο μόνιμο πιο ανελέητα ιστορικό». Κατά την κ. Ιωαννίδου ορατή όμως στο έργο είναι η «παρουσία της παγκοσμιότητας της ιστορίας που παντού μέσα από τις βίαιες συγκρούσεις ακυρώνει την προοιωνισθείσα ανάσταση».

«Τα περισσότερα μεγάλα γεγονότα που σφράγισαν την ιστορία του ελληνισμού, και όχι μόνο, θα τα συναντήσει κανείς σε αυτές τις τρεις ποιητικές συλλογές. Αλλά όχι μόνο τα μεγάλα. Συχνά η πιο μικρή ασήμαντη χρονική λεπτομέρεια στέκεται αφορμή για μια βαθιά φιλοσοφική σκέψη. Πάντως είτε το εναρκτήριο λάκτισμα του κάθε ποιήματος είναι κάποιοι καθημερινοί και ανθρώπινοι άνθρωποι είτε μυθικοί βασιλιάδες ορατή σε ολόκληρο το έργο είναι η συνειδητοποίηση της τραγικότητας της ιστορίας»

Ξεκινώντας η κ. Αρβελέρ την ομιλία της αναφέρθηκε στους λόγους που την οδήγησαν να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο θέμα. «Κανένας δεν είναι αναμάρτητος ιστορικά και η επιλογή που κάνουμε στην ιστορία είναι επιλογή δοξαστική για αυτόν που γράφει. Δεν είναι δυνατόν να κάνεις ιστορία αντικειμενική. Κανένας λαός δεν έχει αποδεχτεί να γράψει ιστορία και να ερμηνεύσει τα παραπτώματά του. Αν είσαι ιστορικός και δουλεύεις με τις πηγές και βλέπεις το δίκιο του άλλου, το δίκιο του εχθρού κατά κάποιο τρόπο δεν μπορείς να τα πεις με τρόπο ιστορικό που θα περάσουν στα παιδιά σαν να είναι αλήθειες παιδαγωγικές. Είπα λοιπόν ότι είναι καιρός να δώσουμε και στον άλλο δίκιο. Αντί λοιπόν να μετρώ προβατάκια λέω θα κάνω στίχους που θα μπορούν να αγγίξουν αυτή την άποψη της ιστορίας που δεν λέγεται εύκολα». Χρησιμοποιώντας παραδείγματα από την ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία αναφέρθηκε στους Έλληνες για τους οποίους είπε ότι « είναι ο μόνος λαός που δεν ελευθέρωσε την κοιτίδα του γένους, την Κωνσταντινούπολη, οπότε ψυχαναλυτικά οι Έλληνες έκαναν την Αθήνα το 1830 πρωτεύουσα, με δήθεν νεοκλασικά κτίρια, που στην ουσία είναι βαυαρικά, και βεβαίως θεώρησαν ότι είναι κατευθείαν απόγονοι του Περικλή χωρίς να υπάρξει ενδιάμεσα η μεγάλη αυτοκρατορία του Βυζαντίου η οποία θεωρήθηκε σκοταδιστική εποχή και κανείς δεν θέλει να καταλάβει ότι η ελληνική συνέχεια στηρίζεται στη χιλιόχρονη βυζαντινή ιστορία»

Στη συνέχεια αναφέρθηκε στη διαστρέβλωση των ιστορικών γεγονότων δίνοντας δύο εκ διαμέτρου αντίθετα γεγονότα. Από τη μία το παράδειγμα του Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου ο οποίος τύφλωσε 14000 Βούλγαρους, ενέργεια που αποτέλεσε την αφορμή να επικρατήσει η άποψη ότι οι Βυζαντινοί είχαν την ίδια βαρβαρότητα που είχαν και οι άλλοι λαοί της εποχής. «Είναι αλήθεια και αυτό αλλά υπάρχουν και άλλα κείμενα που μας δείχνουν ότι είναι ψέμα». Η κ. Αρβελέρ αναφέρθηκε στην εποχή του Ιουστινιανού που το Βυζάντιο βρίσκεται σε διαμάχη με τους Πέρσες οπότε στέλνει ο Ιουστινιανός τον πρέσβη του Ιωάννη Πατρίκιο στον Χοσρόη τον Γ’. «Τα λόγια του Ιωάννη Πατρικίου είναι τα ακόλουθα: «Μολονότι είμαστε σίγουροι ότι θα νικήσουμε, παρότι λένε οι άνθρωποι, διαλέγουμε την ειρήνη και όχι τον πόλεμο γιατί νομίζουμε ότι ο νικητής θα ζήσει οπωσδήποτε άσχημα εξαιτίας των δακρύων που θα χύσουν οι ηττημένοι». Αυτή η ανθρωπιστική προσέγγιση είναι του 6ου αιώνα, ο νόμος ο βυζαντινός λέει ότι «απαγορεύεται δια βασάνων εξετάζεσθαι», οπότε είναι καλύτερα ποιητικά έστω να δείξεις και το μεν και το δε παρά να αποσιωπήσεις το ένα ή το άλλα γιατί η μεγαλύτερη αδικία στην ιστορία είναι η σιωπή των κατορθωμάτων του άλλου και όχι μόνο η διαστρέβλωση των γεγονότων».

Το δίδαγμα στο οποίο καταλήγει η κ. Αρβελέρ μέσα από τα γεγονότα της ελληνικής ιστορίας «είναι ότι κάθε φορά που νομίζουμε ότι κάπως βγαίνουμε από τη δυσκολία κάτι ξαναφέρνει τα πράγματα πίσω, γιατί ένα πράγμα που χαρακτηρίζει όλη την ιστορία την ελληνική είναι ο διχασμός και ίσως είναι η μεγαλύτερη κακοδαιμονία μας. Αν πάρετε τους διχαστικούς πολέμους έχουν σημαδέψει και τα μεγαλύτερα γεγονότα, και φυσικά και η πτώση της πόλης οφείλεται σε τέτοια γεγονότα. «Μεγάλη ημερομηνία η 29η Μαΐου όχι μόνο για τη Ρωμιοσύνη αλλά και για όλο τον κόσμο γιατί αν δεν έπεφτε η πόλη στα χέρια των Τούρκων και έμενε χριστιανική δεν θα έκλειναν οι δρόμοι του μεταξιού, του μεγάλου διαμετακομιστικού εμπορίου προς την Ασία, εμπόριο που γινόταν από Δυτικούς και το ήλεγχαν. Για αυτό και οι Δυτικοί προσπάθησαν να βρουν άλλο δρομο”. Εξέφρασε τη βεβαιότητα ότι ο Χριστόφορος Κολόμβος είχε διαβάσει τα «Μετερεωλογικά του Αριστοτέλη, όπου γράφεται ότι ο Αριστοτέλης πήγε στην Κύπρο και παρατήρησε τον ουρανό και διαπίστωσε ότι τα άστρα δεν ήταν στην ίδια θέση που ήταν όταν ήταν στην Ελλάδα. Και γράφει λοιπόν ο Αριστοτέλης ότι τότε κατάλαβε ότι η γη είναι σφαίρα και μάλιστα κινητή και μπορείς να πας σε όποιο σημείο θέλεις είτε από την Ανατολή είτε από τη Δύση. Τα «Μετερεωλογικά» του Αριστοτέλη έχουν μεταφρασθεί στα μέσα του 14ου αιώνα από τον Ακινάτη. Ο Κολόμβος επισκέφτηκε τη Χίο γιατί οι Γενοβέζοι την είχαν κατακτήσει και προσπάθησε να πάει στις Ινδίες από τη Δύση.

Στο σημείο αυτό η κ. Αρβελέρ αναφέρθηκε στην παγκοσμιοποίηση ως ιστορικό γεγονός το οποίο έχει κάνει την εμφάνισή του εδώ και χρόνια. «Εμείς οι ιστορικοί έχουμε κάνει κάποιο λάθος χωρίζουμε την ιστορία σε περιόδους κατά το χρόνο. Αρχαία Ιστορία, Μεσαιωνική, Νεότερη και Σύγχρονη. Αυτό όμως δεν σημαίνει απολύτως τίποτα γιατί όταν λέμε μεσαιωνική ιστορία το ερώτημα είναι πότε τελειώνει ο μεσαίωνας στην Ανατολή, πότε στη Δύση ή στην Κίνα. Πλην της σύγχρονης ιστορίας η οποία ακριβώς είναι ενιαία λόγω της παγκοσμιοποίησης μέσα στο χώρο, οι ιστορικοί πρέπει να αφήσουν το χρόνο και να κοιτάξουν τη διεύρυνση του χώρου δράσης». Χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα την ελληνική ιστορία τόνισε ότι η αρχαιότητα έχει ως χώρο δράσης την πόλη κράτος. Από το κράτος-πόλη χάρη ή εξαιτίας του μακεδονικού κατορθώματος και του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου φθάνουμε στο Πανελλήνιον που είναι ο χώρος δράσης όλων των Ελλήνων «μολονότι ο Ξενοφών λέει ότι μόλις οι Έλληνες αντίκρυσαν τον πρώτο μακεδόνα με τη σάρισα έγινε “ακρισία και ταραχή εν Ελλάδι”. Με την εκστρατεία του Αλεξάνδρου έχουμε μεγαλύτερη διεύρυνση στο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Τότε ακριβώς γράφει ο Ισοκράτης το «Έλλην ου του γένους, αλλά της διάνοιας» και είναι λάθος να λέμε «την ημετέραν παιδείαν λέγοντες». Ο Ισοκράτης γράφει «την ημετέραν παίδευσιν έχοντες» γιατί άλλο παιδεία και άλλο παίδευση. Στη συνέχεια η Ρώμη γίνεται η πρώτη παγκόσμια αυτοκρατορία. Οι Ρωμαίοι συγγραφείς χρησιμοποιούν την ελληνική γλώσσα και γράφουν «πάσα γη, γη και πάσα θάλασσα πλωτή είναι Ρώμη». Βρισκόμαστε στη μεγάλη παγκοσμιότητα, έτσι όπως την έχει καταλάβειτ η ρωμαϊκή αυτοκρατορία Έρχεται ο χριστιανισμός και χάρη ακριβώς στην κοινή γλώσσα της εποχής, γιατί η πρώτη διεθνής γλώσσα είναι η κοινή αλεξανδρινή διαδίδεται χάρη αυτής. Από τα 27 βιβλία της Καινής Διαθήκης μόνο το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο δεν είναι γραμμένο σε ελληνικά και για αυτό μεταφράσθηκε πολύ γρήγορα. Οπωσδήποτε η διεύρυνση γίνεται και πνευματικά και μέσα στο χώρο. Ο Χριστιανισμός έρχεται για να προσθέσει στην παγκοσμιότητα του χώρου την οικουμενικότητα ακόμη και του ουρανού. Ένας αυτοκράτωρ στη γη όπως ένας και στον ουρανό. Ο αυτοκράτωρ δεν μπορεί να είναι παρά χριστιανός, δηλαδή βυζαντινός. Αυτό το Βυζάντιο δεν θα χαθεί ανά τους αιώνες γιατί είναι το πρώτο που πίστεψε στο δεσπότη Χριστό και γιατί στο νόμισμά του εμπορεύονται όλα τα έθνη. Έχουμε λοιπόν και την πνευματική και την οικονομική και την πολιτική παγκοσμιοποίηση μέσα από τα Βυζαντινά πράγματα. Αυτός λοιπόν ο μύθος του αιώνιου Βυζαντίου έδωσε το μύθο του μαρμαρωμένου βασιλιά».

Να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια της ομιλίας της κ. Αρβελέρ η σκηνοθέτης Μέμη Σπυράτου απήγγειλε ποιήματα από τις συλλογές της,

Α.Π.

Ακολουθήστε το paratiritis-news.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.